Okurkarlar - 01.04.1964, Blaðsíða 3

Okurkarlar - 01.04.1964, Blaðsíða 3
Okurkarlar 3 lagi með 30% afslætti. Oft talaði hann um að hann hefði fengið ýmislegt ódýrt úr dánarbúi Páls Eggerts Ólafssonar, en dóttir hans er tengdadóttir Sigurðar og dáði hann hana mjög. Mál- verkum safnaði Sigurður og átti hann nokkur góð málverk, sem hann hafði komist yfir á ódýran hátt. Meðal annars vissi hann um gott málverk, sem ég átti. Þetta málverk var mér gefið á sínum tíma og ætlaði ekki að farga því. Sigurður sótti fast að fá þessa mynd en ég vildi ekki láta. Eitt sinn lá mér mikið á og bað Sigurð að kaupa tvo 4.000 00 kr. víxla á mann út á landi, en mér hafði verið synjað í banka og engin tími til stefnu, því að ég átti að greiða vini Sigurðar á Skólavörðustígnum peningana fyrir klukkan tvö annars átti uppboð að fara fram og þar var engin miskunn. Ég hringdi í Sigurð og sagði hon- um mínar farir ekki sléttar. Bankinn hefði synjað um kaup á víxlunum. ,,Ég skal kaupa víxlana, þetta er ágætur maður, en þú verður að koma með málverkið og selja mér það, annars kem ég ekki ná- lægt þessu“, sagði Sigurður. Frá bæjardyrum Sigurðar var ekkert við þetta að athuga, þannig hafði hann rekið öll sín viðskipti um ævina. Fyrir mig var ekki um neitt annað að ræða en fara með málverkið. Árið 1938 bauð Gunn- laugur heitinn Einarsson, læknir mér tfu þúsund krónur í mál- verkið en ég vildi ekki selja. Ég hafði hugsað mér ef að ég léti Sigurð fá málverkið, að hann greiddi 30-40 þúsund krónur. Sig- urður spurði mig hvað krafan hjá borgarfógeta væri há. Ég sagði honum að hún væri átta þúsund krónur. .,Ég skal borga þér átta þúsund krónur fyrir myndina en vfxlana tek ég upp f vexti". Ég sagði honum að ég gæti ekki látið myndina fyrir 8 þúsund krónur. „Mér er alveg sama, farðu bara með hana aft- ur, ' þú - færð enga peninga hjá mér nema þú látir mig fá mynd- ina“. Ég leit á klukkuna, hún var að verða tvö, ég átti einskis úr- kosta. Þannig fékk Sigurður dýr- grip fyrir lítið verð. Myndin prýðir heimili Margrétar konu hans og verður vafalaust rifist um hana eftir fráfall hennar. Þetta er ekki sagt til að niðra Sigurði. Þetta var hans viðskipta- máti. Frá þessu er skýrt til að erfingjamir viti á hvem hátt ýmsar eignir dánarbúsins eru til komnar og til þess að aðrir sjái hinn geysilega siðferðilega styrk sem þetta fólk hefur í skulda- kröfum sínum. Jntelligence' Sigurðar Sigurður var mjög fróður mað- ur og þótt hringingar hans í tíma og ótíma væru oft hvimleiðar, var því ekki að neita að mað- ur varð margs vísari eftir þessi samtöl bæði um menn og mál- efni. Hann dáði og kunni ljóð góðskálda okkar. fornsögur og miðaldabókmenntir voru honum einkar hugleiknar. aftur á móti sinnti hann ekki erlendum bók- menntum. Hann þekkti fjölda manna og var mannþekkjari. Oft ræddi hann um samtíðarmenn sína látna og lffs og skil ég vel hversvegna hann vildi ekki láta birta ævisögu sfna fyrr en að 50 árum liðnum. Hann fyrirleit og gerði grín að smásálarskap hjá öðrum og sagt er að hann sjálfur hafi getað verið rausnar- legur og hjálpsamur, en um það talaði hann aldrei. Honum varð tíðrætt um þá menn. sem höfðu ætlað að hafa af honum fé, en ekki tekist það, en vopnin snú- ist f höndum þeirra. Vel gat hann þó sætt sig við að vera prettaður í viðskiptum, ef það var gert á snjallan hátt og hann gat sjálfum sér um kennt. Hinsvegar gat hann sjálf- ur veTið mjög hefnigjam svo að Útgefandi og ábyrgðarmaður: Páll Finnbogason við lá óeðli. Meðan annars sagði hann mér eitt sinn frá því að nú hefði hann náð sér niðri á manni, sem hefði platað sig fyr- ir fjörutíu árum. Ég spurði hann hvort það væri nú ekki orðið fymt. Hann kvað nei við og sagði að maðurinn væri löngu dauður. Ég taldi öll tormerki á því að hægt væri að hefna sín á látnum manni. Þá kom í ljós að sonur þessa manns hafði átt einhver viðskjpti við Sigurð og í gegnum þau hafði hann aftur náð þeim peningum, sem hann taldi sig hafa verið svikinn um og vel það. Uppáhaldnafn Sigurðar yfir þá, sem honum fundust vera eitt- hvað brenglaðir, sérstaklega f fjármálum var „Kalkún“ en hann sagði þá fugla vera einna heimskasta af hinni fiðruðu þjóð. Maður talaði varla svo við Sigurð að hann segði manni ekki frá fleiri og færri „kalkúnum“, og ósjaldan fékk maður sæmdar heitið sjálfur, því að Sigurður var ekki falskur eða myrkur í máli, enda taldi hann sig hafa ráð á þvi. Sigurður hafði ekki mikið álit á opinberum emb- ættismönnum. íslenzkum og taldi að hægt væri að múta þeim flestum beint eða óbeint. Und- antók hann þó nokkra menn, sem honum hafði ekki tekizt að tjónka við og man ég að einn af þeim var Gústaf A. Jónasson skrifstofustjóri. Sigurður fékk bíl út á lömun sína, en eins og kunnugt er fá lamaðir allt að fjörutíu þúsund króna afslátt af innflutningsgjöldum af bflum. En skilyrði fyrir þvf er að bíl- amir séu keyptir frá Austur- Evrópu. Sigurður fékk hinsveg- ar enskan bfl og er ég spurði hann um verðið sagði hann mér það en það var mun lægra, 20- 30 þúsund að mig minnir, en það hefði átt að vera að 40 þúsund- unum frádregnum. Þegar ég spurði hann hvemig hann hefði farið að þessu hló hann dátt og sagði: „Heldurðu að ég kunni ekki að matreiða hlutina". —r- Sigurður kunni Ifka að „mat- reiða“ á þessum bfl, var hann einkum notaður til að fara með víxlá i afsögn til borgarfógeta. Var dóttir hans ökumaður og mun sennilega hafa farið inn með víxlana. Ferðin á bílnum kostaði 100 krónur pr. víxil aðra leiðina og síðan kostaði 100 kr. að sækja víxilinn úr afsögn. Vafalaust hefur hún farið stund- um með fleiri en einn víxil í einu. svo að það hefur fengist „salt í grautinn", þann daginn. Jón Hreggviðsson Eins og kunnugt er komst upp umfangsmikla lánastarfsemi ein- staklinga í sambandi við gjald- þrot Gunnars Hall kaupmanns. Gunnar hafði verið ógætinn eins og fleiri og hugðist bjarga sér á skyndilánum, sem auðvitað vom honum óhagkvæm. Afleið- inginn varð gjaldþrot. Inn f þetta flæktust mektarmenn. Einn af þeim var Sigurður vinur okkar Bemdsen. Er helzt til frásagnar um það. að verzlunin gat ekki greitt nema 60% af skuldum sfnum. Á þetta vildi Sigurður ekki fallast og þótti þrjóskur mjög. að þvf kom samt að hann gafst upp og þótti súrt f broti. Ekki er trú- legt að Sigurður hafi í raun og veru tapað miklum peningum eða neinn þeirra einstaklinga, sem lánað höfðu Gunnari Hall. Einn af rithögustu mönnum þjóðarinnar hafði svo gaman af þessum viðbrögðum Sigurðar að hann skýrði hann upp og nefndi hann Jón Hreggviðsson. Þessi nafngift og það sem á eftir fylgdi bætti Sigurði fullkomlega upp það tap, sem hann taldi sig hafa haft af málinu. Talaði Sigurður oft um þetta. Hinsveg- ar var hann ekki alveg eins hrifinn þegar útvarpsmenn komu f heimsókn og röbbuðu við hann en höfðu með sér segulbandstæki sem þeir tóku samtalið á. Sam- talið var skemmtilegt eins og við var að búast. en Sigurði fannst ekki eins skemmtileg heimsókn lögreglumanna sem komu og tóku f sínar hendur álitlegan búnka af víxlum. Sigurður tók það til bragðs að hringja f skuldara víxlanna og „biðja“ þá að er þeir mættu fyrir rétti að bera þar að vextir af víxlum þessum væru banka- vxtir. Þetta gerðu allir nema 2 og á þvi féll Sigurðurmeðfjög- ur hundruð þús. króna sekt. Það var ömurlegt að standa fyrir framan fulltrúa sakadómara og bera, vitandi að hann vissi að maður var að ljúga, fram rangan vitnisburð, og verða síðan að staðfesta hann með eiði, af eins- kærum ótta við aðför að skuld- um. Sigurður hló að þessu og ekki varð ég var við að hann myndi eftir þessu við neinn af þessum mönnum. er að skulda- skilum kom, vextir voru þeir sömu. Okurnefndin Eins og mönnum rekur minni til var á sínum tíma skipuð nefnd af Alþingi sem almennt var nefnd „Okumefnd“. Undan- fari þes var óvenjuleg athafna- semi manna, sem f almennu. tali eru nefndir okrarar og einkum þá í sambandi mál það er hér hef- ur lítillega verið minnst á. Þessi nefnd lét í fyrstu til sín taka og gerði herferð á hend- ur nokkurra manna úr stétt þessari með þeim afleiðingum nokkrir voru teknir og sannað á þá okurstarfsemi. meðal þeirra var Sigurður Berndsen og nokkr- ir fleiri. Ekki er vitað hve lengi þess- ari nefnd var ætlað að starfa, en eitt er víst að síðan hefur ekki til hennar heyrst. Okrarar- amir fengu hinsvegar sektir. allháar, þó ekki I neinu hlut- falli við það fé, sem þeir voru búnir að hafa af fólki í of háum vöxtum. Þeir byrjuðu að sjálf- sögðu strax aftur á sinni fyrri iðju og voru nú ennþá athafna- samari en áður, þar, sem nú þurfti að ná I fé upp í sekt- imar, því ekki mátti snerta fýrri höfuðstól. Ríkið hljóp að sjálfsögðu und- ir bagga. bæði með því að loka augunum fyrir áframhaldandi ókurstarfsemi og svo að gefa þessum máttarstólpum þjóðfé- lagsins kost á að borga sekt- irnar á mörgum árum. Við þess- um mönnum mátti ekki hrófla þótt gengið sé miskunnarlaust að húseignum og iausafé al- mennings ef dráttur verður á opinberum gjöldum vegna skorts á greiðslugetu. Aldrei hefur okurstarfsemin blómgast betur en nú og ekki minnkar möguleiki hinna hámenntuðu embættismannefna í lögfræð- ingastétt til að miðla fjármun- um sínum og annarra velefn- aðra borgara milli I nauðum stadda manna sem reyna að bjarga sfnu skinni með örþrifa- ráðum. nú þegar umsvifamesti höldurinn úr þeirra hópi er allur. Milljónir Sigurðar Bemd- sen hverfa væntanlega úr um- ferð. sem lánsfé, en það koma bara aðrar milljónir I staðinn. Hví tekur ekki Okurnefndin aftur til starfa, eða nýir menn skipaðir í staðinn. Hvað dvel- ur orminn langa? Eru háttvirt- ir Alþingismenn og ríkisstjóm ánægð með þessa þróun mála. Eða eru þessir menn eitthvað rétthærri en aðrir borgarar, sem verða að hlýta lögum, eða hljóta refsingu ella? Er borg- arinn rétthærri ef hann hefur yfir að ráða peningum, sem oft eru oft miður vel fengnir. Tug- ir tollþjóna og lögreglumanna eltast við illa launaða sjómenn ef ske kynni að beir reyndu að drígja tekjur sinar með nokkrum brennivínsflöskum eða sígarettupökkum, sem þar að auki eru ekki ávalit ætlaðar til sölu. 1 landi em svo burgeis- arnir, með fulla vasa af pen- ingum. ef til vill hefur einhver hluti af smyglgróðanum skotist ofan f vasa þeirra. Hver veit nema einhver bessara umræddu sjómanna sé að byggja hús eða fbúð vfir sig og fjölskyldu sína og hafi orðið að fá skyndilán hjá einhverjum okraranum og er nú að reyna að kljúfa greiðsl- una á bennan hátt. Okrarinn, broddborgarinn er rólegur hon- um er ekki hætt. hann nvtur verndar þjóðfélagsins meðan sjómaðúrinn, sem fyrir hunda- laun sækir lúxusvaminginn handa honum. Hann þarf ekki að vera hræddur um að blöðin fylli dálka sína með frásögn um athafnasemi hans. „Melrakkaaugað" er nógu árvak- urt til þess, að hjá við hættunum og þar að auki þarf hann ekk- ert að óttast, það er ekkert verið að hnýsast í hans störf og þegr hann fer í utanlands- reisur sínar þá skulið þið ekki halda, góðir hálsar. að það sé farið með axir og járnkarla til að leita í farangrinum. tösk- umar eru bara stimplaðar. Það er ekkert verið að athuga hve mikið af úrum og skartgripum í verzlunum höfuðborgarinnar hefur prýtt þessar töskur. Og niður við Austurvöll situr hið háa Alþingi og „sjá það var harla gott“. Ef til vill les einhver þess- ar línur, sem situr á Alþingi. Hvemig væri alþingismaður góð- ur að þér lituð í kringum yður og huguðuð að hversu langt þessir menn seilast i fjár- öflun sinni. Þið þingmennirnir berið ábyrgð á hagsæld þjóð- arinnar. Virðist yður háttvirti alþingismaður, það vera Al- þingi óviðkomandi að svo stór- bluti af veltulánsfé þjóðarinnar sé í annarra höndum en bank- anna. Þvf ekki skipa nýja ok- umefnd nú, fyrst ástæða var til að gera það árið 1956? Hef- ur ástandið ef til vill batnað síðan? Þarf að safna undir- skriftum manna, sem stynja undan þunganum af þessum af- ætulýð og hvað haldið þér hr. Alþingismaður að það séu marg- ir? öll þjóðin. Við skulum taka dæmi hr. Alþingismaður. Lánskjör okraranna Lögfræðiskrifstofa býðst til að útvega manni lán, nú fyrir fáum dögum. Lánið á að vera til fimm ára með 35% afföllum. en það er víst „sanngimi" á þessum tím- um. Dæmið lítur þannig út: Lán kr. 100.000.09 Afföll kr. 35.000.00 Vextir 9% — 9.000.00 Stimp.gj.kostn. — 300.00 Útborgað — 5 ár 0Ví% v. 2 ár — 3 ár — 4 ár kr. 55.700.00 — 1.900.00 kr. 7.200.00 — 5.700.00 — 3.800.00 Vextir í 5 ár kr. 28.100.00 Afföll — 35.000.00 Mismunur kr. 63.100.00 kr. 36.900.00 Athugið að á fyrsta ári verð- ur viðkomandi lántaki að greiða af 100 þús. 635.300.00 eftir 344.700. Við skulum nú athuga þetta dæmi örlítið nánar. Maðurinn við skulum segja að hann sé að byggja hús: I. Hann tekur 100 þús. kr. lán, og er kominn í fjárþrot. II. Hann kaupir efni og vinnulaun fyrir 55.700.00. Þessa upphæð verður hann að greiða með kr. 163.100.00. Mismunur- inn 107.400. Og gætið nú að: Þetta telst ekki vera neitt sérstakt okur. þetta eru algeng kjör. Svo er hér annað dæmi, sem mun vera algengast hjá okrurum: 3% vextir á mánuði af 100.000.00 = 36.00.00 í afföll. Hér fær maðurinn meir út: kr. 64.000.00. 36% vextir 2 ár kr. 24.000.00 3 ár kr. 18.000.00 4 ár kr. 12.000.00 5 ár kr. 6.000.00 kr. 96.000.00 Mismunur: kr. 132.000.00 Sextíu og fjórar þúsundirnar eru greiddar með kr. 196.000.00 Hvað verður svo okraranum úr kr. 100.000.00 á 5 árum með vöxtum og vaxtavöxtum: 269.875.00 Sem sagt: hann var með 100 þúsund krónur fyrir 5 árinn, í dag er hann með kr. 369.875.00. Skýring: 1. ár: okrarinn held- ur etfir kr. 36.000.00, af 100 þúsund kr. láninu lánar þær út strax. vextir 1. ár — 2. ár — 3. ár — 4. ár — 5. ár kr. 48960.00 — 53.604.00 — 55.297.00 — 55.893.00 — 56.121.00 kr. 269.875.00 Ath. að fyrsta árið fær hann 48.960.00 og ef hann lánar vext- ina á 3ja mán. fresti, sem al- gengast er þá fær hann 49.992 kr. í vexti af kr. 100.00.00 fyrsta árið. eða tæp 50%. Þetta eru „skattfrjálsar" tekjur. Hvað finnst yður háttvirti Alþingsmaður? Og hvað finnst þér, borgari góður? Finnst þér ekki dásamlegt hvað okkar ást- kæra unga lýðveldi býr vel að sumum þegnum stnum? Þessir menn hafa kaupsýslu eða lög- fræðistörf að yfirvarpi og eru svo grunnhyggnir að þeir halda að almenningur viti ekki að þeir gætu alls ekki grætt þetta fé allt með miðlungs fyrirtæki. Þeir eiga auðvelt með t að fá fé í bönkum. vegna þess að fyrir- tæki þeirra eru svo vel rekin! og þeir standa í skilum, en hvaðan koma peningamiT? Eyðsla þessara manna eða fjársöfnun er svo ofboðsleg að það er ó- hugsandi að fyrirtæki þeirra gefi þeim þennan arð og ef svo væri þá væri sennilega ekki vanþörf á að athuga skatta- framtal þeirra. Hins ber að gæta að þessir menn hafa afsökun þótt þeir svíki undan skatti, ast upp, en það gefur auga leið að allir þeir, sem lána peninga með of háum vöxtum eru tvöfaldir lögbrjótar: okrar- ar og skattsvíkarar. Alþingi á við mörg vandamál að etja og er varla á það bæt- andi og vafalaust er mörgum ef ekki öílum þingmönnum ljóst að hér er um meinsemd að ræða, sem erfitt er að ráða við en hví ekki að reyna að spoma við fótum. Fyrri tilraun tókst allvel og þvi þá ekki að reyna aðra? Alþingi eyðir áreiðanlega kröftum sínum, oft á tíðum, í fánýtari hluti en að rétta hlut þeirra, sem ýmissa hluta vegna r.eyðast til að leyta til „fjár- málamanna" þessara. Víxlarar þekkjast víða um lönd, menn sem taka ákveðna þóknun, fyr- ir að útvega lánsfé. en óvíða mun vera heil stétt manna, sem fær frjálst og óhindrað að lána fé með slíkum okurvöxtum og hér. Og jafnvel svo langt er gengið að lánastarfsemin er auglýst daglega í stærsta blaði landsins, sem sínir að þessir menn telja sig ekki þurfa neitt að óttast. Það hlýtur að vera almenn krafa að reynt sé að hefta þessa starfsemi eftir því, sem unnt er. Viðurlög við þessari starfsemi eru aðeins sektir. sem þessir menn mega gjaman að greiða á löngum tíma, svo löngum að manni virðist að tilgangurinn sé sá að veita þeim tækifæri til að græða upp sektina á sama hátt. Hinn nýi dómsmálaráðherra landsins, sem er alls trausts maklegur, myndi og vinna sér miklar vinsældir og traust með- al almennings, ef hann ætti frumkvæðið að útrýmingu þessa ófagnaðar. Er yfírborgarfógetian skatt- svikari eða telur hann ekki fram tii skatts? Herra Kristján Kristjánsson yfirborgarfógeti Eins og áður er sagt, hélt Sig- urður Bemdsen því fram að Kristján yfirborgarfógeti kynni að haga skattaframtölum sínum sér í vil og mun hann ekki einn um það ef svo er. Flestir munu eitthvað brotlegir í þessum mál- um ef til vill að undanteknum kollega yfirborgarfógetans, toll- stjóranum í Reykjavík, sem ekki mun taka neitt fyrir sáttasemj- arastörf sín, sem munu þó oft vera átakameiri en skiptaráð- andastörf yfirborgarfógetans. og greiðir yfir 30 þús. kr. meira í skatt en borgarfógetinn. Ekki vil ég halda því fram að sú háa persóna, herra vfirborgarfóget- inn, sé skattsviHari, því fer fjarri. heldur vil ég vekja athygli á þvf að það hlýtur að vera eitt- hvað bogið við niðurjöfnunar- nefndina. Margir eru oft óánægð- ir með niðurstöður hennar, enda er starf hennar erfitt og van- þakklátt. þótt þar séu mætir menn að verki. Ekki er hægt að segia að herra vfirborgarfógetinn beri lága skatta þvf að útsvar hans og tekiuskattur rnunu nema fyrir árið 1963 um 110 þúsund krónum en árslaun hans munu hafa verið um kr. 120.000.00 árið 1962 en af þeim er skatturinn greiddur. Þetta væri óhæfilega háir skattar ef herra yfirborgar- fógetinn hefði ekki einhverja aukaaura. Nú vill svo til, sem betur fer, að Kristján Kristjánsson hefur dálítið auka-„jobb“ sem sé að vera skiptaráðandi í Reykjavík. Þ. e. að skipta á milli erfingja dánarbúa, þar sem þeir koma sér ekki saman og eins félagsslita- búa. Ekki vil ég segja að hann fari að eins og kötturinn, sem var að skipta ostinum á milli músanna og beit alltaf mismun- andi mikið af oststykkjuwum til þess að þau væru aldrei jöfn, unz þau voru orðin svo lítil að honum fannst ekki taka því að láta þær fá afganginn og stakk honum upp í sig. Nei, síður en svo, þóknunin mun vera rétt ríf- lega 20% af heildarverðmæti bú- anna (birt án ábyrgðar). Sam- kvæmt Lögbirtingarblaðinu 1962 munu slík bú ekki hafa verið meir en um einn tug svo les- andinn getur sjálfur gert sér í hugarlund að þetta er ekki neitt að ráði. Gialdþrotaskiptabú munu hafa verið milli 30 og 40 en upp úr þeim er ekkert að hafa, nema einstaka sinnum ef til vill uppboð. Það kemur stundum fyrir að yfirborgarfó- getinn auglýsir nauðungaruppboð í dagblöðunum f Reykjavík. Þeim er oft „reddað’* á síðustu stundu. Sagt er að fógetinn sé nauð- ugur viljugur á þessum uppboð- um og auðvitað hlýtur þetta að vera leiðindaverk. Einhverja huggun mun þó fógetinn fá fyrir skítverkið og er það að vonum. Einhver nefndi tugi þúsunda fyr- ir hvert uppboð. en þvf skal ekki trúað. að óreyndu og- vuðvitað er auðvelt fyrir fógetann að leiða alla í sannleika um það. Mér var hinsvegar bent á að herra vfirhorgarfógetinn fengi krónur 375.00 fvrír hveria nananngar- Framhald á 4. síðu.

x

Okurkarlar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Okurkarlar
https://timarit.is/publication/1073

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.