Morgunblaðið - 05.06.2014, Síða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JÚNÍ 2014
„Einu sinni höfðu
allir hlutir verðmiða.
Eftir því sem hlut-
unum fjölgar renna
þeir saman í eina
stóra heild. Við gerum
okkur því sjaldnast
grein fyrir verðmæti
þeirra fyrr en eitthvað
kemur fyrir.“
Þessi tilvitnun er af
heimasíðu trygginga-
félags, reyndar
tryggingafélagsins míns og vísar til
veraldlegra hluta. En þeir sem ekki
hafa upplifað gera sér sjaldnast
grein fyrir hversu gríðarleg verð-
mæti felast í heilsunni, í því að vera
hraustur.
Nokkrum sinnum á ári fæ ég svo-
lítið skemmtileg símtöl frá trygg-
ingafélögunum á Íslandi, sem
greinilega hafa ekki mínar
heilsufarsupplýsingar hjá sér – og
sem betur fer, enda á að hvíla leynd
yfir þeim. Þau vilja endilega selja
mér líf- og sjúkdómatrygginguar.
Ég tek yfirleitt vel í það og leyfi
sölumönnunum að rúlla svolítið
áfram, bara til að eyða tíma og pen-
ingum tryggingafélaganna sem ég
veit af reynslu að vilja ekki tryggja
mig nema með himinháum iðgjöld-
um vegna þess að það að sýsla með
mig eru áhættusöm viðskipti. Ég
veiktist nefnilega fyrir 25 árum af
tveimur langvinnum sjúkdómum.
Enda sljákkar yfirleitt hressilega í
söluræðunni þegar ég segi frá að-
stæðum mínum.
Eins hrifin og ég er af einka-
framtakinu og einkafyrirtækjum
verð ég bara að treysta því að gamla
góða ríkið sjái fyrir mér og styðji
mig þegar í harðbakkann slær.
Hins vegar er annar vandi sem ég
stend frammi fyrir. Þar sem búið er
að leggja niður Ferðaskrifstofu rík-
isins (hún var einkavædd) get ég
ekki leitað til ríkisins, sem e.t.v.
hefði viljað „baktryggja“ mig, því
eins og þjóð veit er ís-
lenska ríkið þekkt fyr-
ir að vilja vera svona
félagslegt og vel-
ferðar.
Þannig er að mér
þykir eins og fleirum
gaman að ferðast og
það sem meira er, ég
er bara svolítið eftir-
sóttur ferðafélagi.
Veikindi mín eru hins
vegar þannig að það er
erfitt að segja fyrir um
þau fram í tímann.
Jafnvel mánuður er
langur tími hvað áætlanir varðar.
Nú er það svo að ferðalög eru dýr
og þegar maður pantar sér ferð er
það yfirleitt með svolitlum fyr-
irvara og að öllum líkindum er það
þess vegna sem svokölluð forfall-
atrygging er vinsæl. En hvorki
tryggingafélagið mitt né nokkurt
annað tryggingafélag vill selja mér
forfallatryggingu, eða hún nær
ekki yfir þá sjúkdóma sem eru mér
helst fjötur um fót og gagnast mér
því lítið. Annað er, að ætli ég að
fara í ferðalag með annarri mann-
eskju sem er mér óskyld og forfall-
ist ég vegna veikinda, þá fær við-
komandi ekki sitt fjárhagslega tjón
bætt, að því er mér skilst vegna
þess að hann er ekki ættingi.
Óskyldur ferðafélagi minn, t.d. vin-
kona mín, situr því uppi með ferð
sem hún hefur engan áhuga á að
fara ein í forfallist ég og situr uppi
með fjárhagslegan skaða. Sem
sagt, bæði er ég ótryggð og get í
raun einungis ferðast með skyld-
mennum eigi ferðafélagar mínir
ekki að verða fyrir hugsanlegu fjár-
hagslegu tjóni mín vegna. Mér
finnst ekkert skrítið þótt óskyldir
hugsi sig tvisvar um áður en þeir
ákveða að fara í ferðalag með mér,
því það hefur komið fyrir að ég hafi
forfallast vegna veikinda og þessi
staða komið upp og því er ég að
vekja athygli á þessu. Mér finnst
þetta skerðing á lífsgæðum – líka
annarra því eins og ég hef sagt áð-
ur er ég eftirsóttur ferðafélagi! Það
á áreiðanlega við um fleiri lang-
veika og fatlaða.
Ég er alltaf að reyna að berjast
við þá tilfinningu að finnast ég ekki
annars flokks borgari vegna veik-
inda sem ég svo sannarlega bað
ekki um, að fá að vera með í sam-
félaginu, en stundum rennur elf-
urin bara upp í móti. Ég skil lögmál
markaðarins og að rekstur trygg-
ingafélaga snúist um að lágmarka
áhættu og hámarka ágóða. Ég er
hrifin af einkaframtakinu, þess
vegna skora ég á tryggingafélögin
að bæta við skilmála sína í forfall-
atryggingu, bæði hvað varðar
tryggingar sem varða þær sjúk-
dómsgreiningar sem liggja fyrir
hjá vátryggingaraðila og eins er
varða óskylda ferðafélaga.
Ég ætla ekki að láta mig dreyma
um annað en að slíkar tryggingar
verði seldar með álagi. Mannrétt-
indi eru margþvælt hugtak en mér
finnst það mannréttindi að geta
tryggt mig eins og heilbrigt fólk
fyrir hugsanlegum áföllum í lífinu –
þótt ég sé veik og jafnvel þótt það
væri með álagi frekar en bara alls
ekki. Tryggingafélagið mitt er stolt
af því að hafa aldrei í sögu sinni
grætt eins mikið og á síðasta ári.
Allir hlutir hafa verðmiða. Trygg-
ing eins og þessi hlýtur að hafa það
líka. Ég er nefnilega sammála
tryggingafélaginu mínu um að:
„Ferðalagið heppnast betur með
öryggið í farteskinu.“
Veistu hvað þú átt?
Eftir Unni H.
Jóhannsdóttur
Unnur H.
Jóhannsdóttir
Höfundur er kennari, blaðamaður
og með diplóma í fötlunarfræði.
» Langveiku og
fötluðu fólki er
mismunað í forfall-
atryggingum trygginga-
félaganna. Bjóða ætti
upp á valmöguleika í
tryggingum.
Þú ert landsbyggðarmaður, ég er
Reykvíkingur. Hér er ég alinn upp og
ann borginni. Úr Bústaðahverfinu
fórum við krakkarnir í bæinn til að ná
í brotakex eða pappírsrenninga úr
prentsmiðjunum. Sex ára þvældumst
við í tímakennslu niður í Háaleiti,
skammt frá þar sem Kringlan er nú.
Enginn fylgdi okkur í vagninn og oft-
ar en ekki gengum við heim að gatna-
mótum Réttarholtsvegar. Við fórum
niður í Öskjuhlíð, niður í Fossvoginn
og Elliðaárdalinn. Þetta var um-
hverfið þar sem við lifðum og hrærð-
umst 365 daga á ári. Seinna fluttist
ég til Kaupmannahafnar. Það var líka
góður staður að vera á. Ég hjólaði
upp á lestarstöð og var klukkutíma á
leið til vinnu og svo var tilvalið að
hjóla niður á strönd eftir vinnudag-
inn. Persónulega þekkti ég engan
Kaupmannahafnarbúa sem átti bíl,
þó eru þarna bílar, bílaeignin fer
sjálfsagt eftir hverfum. Ég þekkti
þarna par, danska stúlku og íslensk-
an strák. Þau höfðu reynt að búa í
Reykjavík. Konan vildi það ekki. Bés-
vítans umferðin.
Þegar ég kom heim aftur var Graf-
arvogurinn kominn í gagnið. Miðja
borgarinnar var að færast austar, nú
er hún komin í Kópavog. Borgin var
orðin stressandi, hávaðasamt og illa
lyktandi skrímsli. Nú þarf að aka
börnum í skólann og tómstunda-
starfið vegna hættulegrar umferðar.
Eftir því sem bílarnir verða fleiri þá
versna samgöngurnar og verða dýr-
ari. Endurbætur á gatnakerfinu er
aðeins rándýr tilflutningur á umferð-
arhnútum. Í leikskólunum er börn-
unum oft ekki hleypt út vegna meng-
unar og þeim dögum fjölgar. Lítið er
talað um þetta, það heitir þöggun.
Svipað því og þegar fýlan úr þorps-
Til Hjörleifs
Eftir Baldur Ingva
Jóhannsson
Magn næring-
arefna frá fiskeldi í
sjó er umdeilt um-
ræðuefni og aðferðir
mismunandi við að
reikna út magn los-
unarefna frá fiskeldi.
Tvö ráðuneyti í Nor-
egi (sjávarútvegs –
og umhverfisráðu-
neyti) settu á stokk-
ana sérfræðingahóp
árið 2011 til að meta magn nær-
ingarefna frá fiskeldi í sjó við
Noreg og áhrif þeirra á lífríkið.
Til að áætla losun köfnunarefna
og fosfórs frá fiskeldi eru þrjár
þekktar aðferðir: (1) „Olsen“-að-
ferðin sem Yngvar Olsen hjá
NTNU þróaði, (2) Ancylus-líkanið
sem Anders Stigebrandt þróaði
við Háskólann í Gautaborg og (3)
Teotil-líkanið sem var þróað hjá
NIVA í Noregi.
Þessi þrjú líkön sýna mismun-
andi losun næringarefna frá fisk-
eldi. Munurinn endurspeglar ólík-
ar forsendur og gögn sem notuð
eru. Teotil byggir t.d. á umfangi
köfnunarefnis og fosfórs í fiska-
fóðri og innihaldi sömu efna í eld-
isfiski. Þetta líkan tekur ekki tillit
til uppleystra efnasambanda og
metur aðeins heildarmagn köfn-
unarefna og fosfórssambanda.
Magn uppleystra efnasambanda
sýnir að mikill munur er á út-
reikningum með „Olsen“-
aðferðinni og Ancylus-líkaninu.
Þetta er fyrst og fremst vegna
tveggja mismunandi aðferða við að
reikna út fóðurnýtingu og fóð-
urtap. Talið er að Ancylus-líkanið
sé raunhæfasta verkfærið við að
reikna losun frá fiskeldi í sjó. Sér-
fræðingahópurinn telur réttast að
nota Ancylus-líkanið, en mælir
með endurskoðun á öðrum lík-
önum og að þau verði leiðrétt í
samræmi við réttar niðurstöður
sem fram hafa komið í tilraunum.
(Heimild: Riskikovurdering, norsk
fiskeoppdrett 2013, sjá
www.imr.no)
Framleiðsla í fiskeldi í Noregi
var um 1.300.000 tonn árið 2012.
Árið 2012 var heildarlosun í
norsku fiskeldi 44.000 tonn af
köfnunarefni og 7.000 tonn af fos-
fór, reiknað með Ancylus-líkaninu,
sem gefur lægra gildi en hinar
tvær aðferðirnar. Það sýnir að
hvert tonn af framleiddum laxi
skilur út 35 kg af köfnunarefni og
5 kg af fosfór. Þessi efni berast út
í sjó á framleiðslutíma laxsins,
sem er um tvö ár að meðaltali hér
á landi. Fram-
leiðslutíminn í Noregi
er skemmri og því er
varhugavert að yf-
irfæra magntölur á
losun milli landa að
óathuguðu máli.
Upplýsingar sem
Orri Vigfússon, for-
maður NASF, setur
fram í grein í Morg-
unblaðinu 2. júní 2014
eru því rangar, enda
vitnar hann í úrelta
heimild frá Norska umhverf-
isráðuneytinu.
Um það er ekki deilt að fiskeldi
losar auðgunarefni í sjó alveg eins
og milljónir tonna af sjávarfiskum
sem gera allt sitt beint í sjóinn
allt í kringum Ísland og „menga“.
Mikilvægast er að meta burð-
arþol einstakra fjarða og strand-
svæða. Nú er að fara af stað rann-
sóknaverkefni á burðarþoli fjarða.
Á næstu árum verða gerðar svo-
kallaðar burðarþolsrannsóknir í
fjörðum landsins, hvernig losunin
dreifist og hver raunveruleg áhrif
verða. Búast má við því að losunin
þynnist tiltölulega fljótt og áhrifin
verði lítil ef framleiðslan er innan
burðarþolsmarka, eins og staðfest
hefur verið með fjölda mælinga og
rannsóknum erlendis.
Losun mengunar-
efna frá fiskeldi í sjó
Eftir Guðberg
Rúnarsson
Guðbergur Rúnarsson
» Þynning losunar-
efna frá fiskeldi í
fjörðum landsins er
mikilvæg spurning, en
það kemur í ljós þegar
farið verður að meta
burðarþol fjarða.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands fiskeldisstöðva.
Atvinnublað alla sunnudaga
ER ATVINNUAUGLÝSINGIN ÞÍN
Á BESTA STAÐ? Sendu pöntun á augl@mbl.is eða
hafðu samband í síma 569-1100
Allar auglýsingar birtast bæði í
Mogganum og ámbl.is
Skútuvogi 6 - Sími 568 6755
plankaparket
Verðdæmi:
190 mm Eik Rustik burstuð
mattlökkuð 7990.- m2