Fréttir - Eyjafréttir - 03.09.1998, Page 4

KEIKt

Úfóefandi: Free Willy Keiko Foundation
Háhymhgar era onúleg djjr
Háhyrningur á ferð rétt utan við Klettsvíkina bar sem flotkví Keikós er staðseti
Háhymingskálfar em við fæðingu 2
- 2,5 metrar á leng en fullorðnir verða
kvendýrin 5 - 7,5 metrar á lengd og
karldýrin 6,5 - 8,5 metrar á lengd.
Fullorðinn háhymingur étur 45 -
135 kfló af fæði á degi hverjum. Fæða
þeirra em ýmiskonar sjávardýr,
sérstaklega lax, sfld og smokkfiskur.
Sumir háhymingar éta einnig seli,
sæljón, rostunga, otra, höfrunga,
sjófugla, skjaldbökur og jafnvel aðra
hvali.
Háhymingurinn hefur 40 - 48
beittar tennur sem hver er um 7,5
sentímetrar að lengd. Þeir eru því
konungur rándýra hafsins, hvar sem
þeir fara og enginn veiðir þá nema
maðurinn.
Staðbundnir háhyrningar
ogflakkarar
Til eru tvær tegundir háhyminga,
staðbundnir háhymingar sem lifa á
afmörkuðum svæðum og flakkarar
sem ferðast víða um. Þessar tvær
tegundir lifa í aðskildum samfélögum
og lifnaðarhættir þeirra em ólíkir.
Staðbundnir háhymingar lifa á
frekar smáu afmörkuðu heimasvæði.
Þeir eru 5 til 50 saman í hóp, vöðu, og
lifa á allskonar fiski. Þeir gefa frá sér 5
til 15 mismunand hljóð og senda þau
oft frá sér.
Flakkarar ferðast aftur á móti yfir
stór hafsvæði. Þeir eru allt frá því að
vera einir á ferð og uppi í sjö saman í
vöðu og lifa á sjávarspendýrum eins
og selum, sæljónum og hvölum. Þeir
gefa ftá sér þrjú til fjögur mismunandi
hljóð og senda þau sjaldnar frá sér en
staðbundnu háhyrningamir. Þeir geta
kafað lengur en þeir staðbundnu og
geta verið í kafi meira en tíu mínútur í
einu.
Háhyrningahjarðir tala
mállýskur
Háhymingar í vöðum hafa samband
við hvem annann með mörgum
mismunandi köllum. Menn skilja ekki
hvað hvert kall þýðir en hvalimir hafa
samskipti sín á milli þegar þeir em
aðskildir, þegar þeir hitta aðrar vöður
eða til að ákveða hvert skal halda og
hvað eigi að gera næst. Köll hverrar
hjarðar eru nefnd mállýska. Hins
vegar breytist mállýskan í gegnum
tímans rás en mjög hægt.
Háhyrningar finna bráð og ákveða
ferðaleiðir með því að senda smelli og
ýlfur út í myrkt hafið og hlusta eftir
bergmáli. Hljóð ferðast um það bil
fimm sinnum hraðar í vatni en lofti
svo það er fljót leið til að finna út hvað
er í nándinni.
Kýrnar l æða kálfa á briggja
árafresti
Kýmar, eins og kvendýrin em
nefnd, eignast afkvæmi, kálfa, á
þriggja ára fresti en það geta liðið allt
að átta ár á milli kálfa. Eftir átta
mánaða meðgöngu fæðist kálfur sem
er 2 - 2,5 metrar á lengd og aðstoða
aðrar kýr úr vöðunni oft við
fæðinguna.
Fyrstu sex máuðina em kálfamir
alltaf í nálægð við móður sína og nota
straumvatnið frá henni til að auðvelda
sund sitt. Þeir sjúga mjólk úr spena
móðurinnar nokkrar sekúndur í einu,
nokkmm sinnum á klukkutíma, allan
sólarhringinn en em vandir af
spenanum u.þ.b. ári eftir fæðingu.
Þar til kálfamir em sex ára eyða þeir
miklum tíma í að leika sér og elta
hvom annan. Frá sjö ára aldri fara
kvendýrin að eyða meiri tíma f að í að
líta eftir ungum hvölum og
unglingshvalir af karlkyni eyða meiri
tíma einir, eða slæpast um með
fullvöxnum törfum.
Helmingur kálfa deyr á
fyrstaári
Háhymingstarfar verða kynþroska á
aldrinum 10 til 13 ára og oftast leita
þeir á kýr úr öðmm hóp en þeirra
eigin. Kýmar verða aftur á móti
kynþroska á aldrinum 9 til 10 ára og
þær eignast sinn fyrsta kálf á aldrinum
11 til 17 ára.
Háhymingar lifa í 25 til 40 ár og
jafnvel er talið að þeir geti lifað enn
lengur. Einungis 4% af fullvöxnum
háhymingum sem em í vöðum deyja
árlega en stofn háhyminga endur-
nýjast hægt þar sem nærri því
helmingur kálfa sem fæðast deyja á
fyrsta ári.
Vöðumar sem háhymingar lifa í em
samsettir af dýmm af báðum kynjum
og á öllum aldri og geta verið fimm til
þrjátíu í hverri vöðu. Þær ferðast
saman, veiða í samvinnu og gæta hver
annars.
Stundum geta tvær eða fleiri vöður
sameinast í hjörð og getur fjöldinn þá
orðið 50 til 100 dýr í hjörðinni.
Hjörðin heldur sig saman um stund
ferðast og veiðir saman en skiptist
síðan aftur upp í sömu vöður og áður.
Elsta kýrín er leíðtogi
vöðunnar
Elsta kýrin í vöðunni er leiðtogi
hópsins. Hún heldur þeirri stöðu sinni
með mismunandi hegðun. T.d. með
því að bíta aðra hvali, smella í góm og
gefa frá sér hljóð með því að skella
saman skoltinum og slá til uggum og
sporði.
Stundum vinna háhymingavöður
saman að því að smala fiski inn á lítið
svæði til að auðvelda fæðuöflun sína.
Þeir sem éta dýr eins og seli og
mörgæsir hafa sínar eigin aðferðir í
veiðiskapnum. Þeir kafa stundum
undir ísjaka og lyfta þeim til að velta
bráðinni í sjóinn eða nota sporðinn til
að gusa sjó upp á ísjakann þannig að
bráðin renni út af honum. Þá elta þeir
uppi seli og sæljón og slá þau með
sporðinum.
Þegar háhymingar synda upp undir
yfirborði koma þeir upp á hálfrar
mínútu fresti til að anda. Þá ferðast
þeir á tveggja til sex mflna hraða á
klukkustund en þó hafa þeir verið
mældir á allt að 30 mflna hraða.
Getakafaðniðurá300
metradýpi
Þegar þeir veiða sér til matar geta
þeir snögglega kafað á 30 til 60 metra
dýpi og verið í kafi í fjórar til fimm
mínútur. Ef þeir þurfa á því að halda
geta þeir kafað á allt að 300 metra
dýpi og verið í kafi meira en tíu
mínútur.
Hlutfallslega hafa hvalir ekki stærri
lungu en spendýr á landi. Raunar hafa
þeir sem kafa dýpst minnstu lungun.
Það sem merkilegra er að hvalir anda
hægar. Þeir aftur á móti anda dýpra og
nýta betur súrefnið úr loftinu.
Hvalblóð getur haft óhemjumikið
súrefnisinnihald. Það er mettað af
rauðum blóðkomum með mikið
súrefnisinnihald.. Tannhvalir eins og
háhymingar geyma einnig súrefni í
próteini f vöðvum sínum.
Hjartsláttur háhyminga hægist
þegar þeir kafa til að minnka notkun
súrefnis. í köfun minnkar einnig
blóðflæði til líkamshluta sem þurfa
minna súrefni en hringrásar þess í stað
gegnum hjarta, lungu og heila sem öll
þarfnast talsverðs súrefnis.
Háhymingar eru því háþróaðar og
mjög skynsamar skepnur.
Keiku fær síld að éta hjá Nolan
hjálfara sínum í lauginni í Newnon
Háahyrningauaða uið hraunkantinn austan innsiglingarinnar til Eyja.
I