Bóndinn - 25.10.1943, Blaðsíða 2

2
BÓNDINN
Ingólfnr Jónsson, alþingismaður
Samkomulag íramleiðenda
og neytanda er nauðsynlegt
Eins og kunnugt er hefir mikið
verið rætt og ritað um verðlag
landbúnaðarvara og ríkisupp-
bætur á þær. Deila hefir staðið
um það, hvort samræmi væri
milli kauplags og verðlags. Hæst
risu öldurnar haustið 1942, þeg-
ar kjötverðið og mjólkurverðið
var hækkað til samræmis við
hækkað kaupgjald í landinu.
Var þá mikið talað um okurverð
á þessum vörur, sem hinar ill-
ræmdu verðlagsnefndir hefðu
sett á af handahófi.
Flestum var ljóst, að deilur
milli neytenda og framleiðenda
’eru alltaf til tjóns fyrir báða
aðila. Þess vegna var leitað eftir
ráðum til þess að koma í veg
íyrir slíkt í framtíðinni.
Ráðið fannst. Samkomulag
varð um það að skipa sex manna
nefnd til þess að finna verð-
grundvöll fyrir framleiðsluvör-
ur bænda. Með lögum um dýr-
tíðarráðstafanir frá 14. apríl s.
1. var það staðfest, að ef nefndin
yröi sammála, skyldu niður-
stöðutölur hennar gilda sem lög
og verða mælikvarði fyrir verð-
lagningu iandbúnaðarvara.
Allir þingflokkar virtust vera
ánægðir með þessa lausn máls-
ins, að öðru leyti en því, að
ýmsir óttuðust, að samkomulag
næðist ekki í nefndinni, en þá
var starf hennar ónýtt og allt
sat í sama fari.
Sex manna nefndin var skip-
uð fulltrúum nejrtenda og fram-
leiðenda og einnig mjög mætum
mönnum, sem mátti segja að
væru hlutlausir með öllu. Réttur
beggja aðila var því vel tryggð-
ur, ekki sízt fyrir það, að ekki
þurfti nema einn nefndarmaður
að gera ágreining til þess að
niðurstaðan væri ógild.
Eftir að ne|ndin hafði setið
við rannsóknir um þetta efni í
marga mánuði hafði hún fundið
það, sem að var leitað: eðlilegt
verð landbúnaðarvara í hlutfalli
við tekjur vinnandi stétta við
sjóinn. Og það merkilega skeði,
að þessir sex menn voru allir
sammála. Enginn gérði ágrein-
ing, heldur samþykktu allir það
verð, sem nú gildir fyrir land-
búnaðarvörur. En það verð er til
bænda kr. 6,82 fyrir dilka- og
geldfjárkjöt, kr. 8,50 fyrir ull
og kr. 3,50 fyrir gærur miðaö
við kg.
Þegar það spurðist, að nefndin
hefði náð samkomulagi, urðu
margir glaðir og ekki sízt þeir,
sem áður höfðu taðið í eldin-
um fyrir bændur. Menn gerðu
sér vonir um, að sú þræta, sem
verið hefði milli neytenda og
framleiðenda, væri nú úr sög-
unni, og ekki sízt fyrir það, að
neytendur hlutu nú að sjá, að
verðlagsnefndirnar höfðu verið
bornar röngum sökum haustið
1942, þegar talað var um okur-
verð á landbúnaðarvörum. Sex
manna nefndin staðfesti það, að
verðið var ekki of hátt.
En það var ekki lengi, sem
lognið hélzt. Brátt byrjuðu ýms-
ir að ræða og rita um það, að
niðurstaða nefndarinnar væri
röng. Verðlag landbúnaðarvar-
anna væri of hátt og út í bláinn
sett. Þessar og slíkar fullyrðing-
ar hafa heyrzt frá hendi sumra
þeirra manna, sem stóðu að
samþykkt dýrtíðarlaganna s. 1.
vor, og er slæmt að svo skuli
vera, því að bað gefur ástæðu til
að hald.a, að þeir sömu menn
hafi staðið að samþykkt laganna
í trausti þess, að ekki næðist
samkomulag innan sex manna
nefndarinnar.
En það hefir ekki verið látið
nægja að fullyrða, að niðurstaða
nefndarinnar sé röng, heldur
hefir sú skoðun einnig komið
fram, að þetta eigi aðeins að ná
til þeirra vara, sem seljast á inn-
lendum markaði. En það, sem
flytja verður út úr landinu,
heyrði ekki undir áður nefnt
verð.
En hvað segja dýrtíðarlögin
um þetta? Hvað vakti fyrir
nefndinni, þegar hún fann verð
varanna?
Dýrtíðarlögin segja ótvírætt
að taka skuli tiliit til útflutn-
ingsverðsins. Nefndin segir í áliti
sínu orðrétt: „í dýrtíðarlögun-
um er svo fyrir mælt, að taka
skuli tillit til þess verð, semí fæst
fyrir útfluttar landbúnaðaraf-
urðir. Mun hér einkum vera átt
við ull og gærur, sem að mestu
leyti fara til útlanda. En nú er
ókunnugt um hvaða verð fæst
fyrir ull og gærur, sem til falla
á því tímabili, sem hér er um
að ræða. Verður því að setja á~
ætiað verð á þessar vörur, og
hefir nefndin gert það með hlið-
sjón af því veröi, sem þessar
vörur hafa verið seldar fyrir síð-
ast. Ef verðið verður annað en
hér er áætlað, þá ætti það að
breyta verðlagi hinna afurð-
anna, en það getur varla komið
til greina fyrr en við næstu vísi-
tölu á eftir. Ef verðið verður
lægra en hér er áætlað, þyrfti
það samt’ ekki að raska verði
annara afurða, ef mismunurinn
yrði greiddur úr ríkissjóði."
Eftir að þetta er athugað er
fullljóst, að lögin ætlast til að
bændur fái fyrir alla framleiðsl-
una það verð, sem nefndin hefir
ákveðið. Það kemur líka vel 1
ljós, að nefndin hefir skilið lög-
in þannig, enda lítil lausn feng-
in með starfi hennar, ef hún
hefði ekki nema part af fram-
leiðslunni í huga. Slíkt er fjar-
stæða. Allir vita, að framleiðsl-
an verður öll að seljast og eng-
um dettur í hug að draga bænd-
ur í dilka og skammta einum
það verð, sem fæst fyrir vöruna
selda á innlendum markaði, en
hinum það, sem útflutnings-
verðið gefur.
Þrátt fyrir staðreyndirnar
hafa nokkrir þingmenn í ræðu
og riti látið sér sæma að hella
úr skálum reiði sinnar yfir þá
þingbræður sína, sem ekki vilja
bregðast þeim loforðum, sem
gefin voru með samþykkt dýr-
tíðarlaganna s. 1. vetur.
Áður en sláturtíðin byrjaði í
haust varð kjötverðlagsnefnd að
gera sér grein fyrir því, hvað út-
söluverð kjötsins þyrfti að vera
til þess að bændur bæru úr být1
nm. það verð, sem sex manna
nefndin hefði ákveðið. Vitað var,
að í þetta sinn hlaut að verða
meiri slátrun en áður, vegna lít-
ils heyskapar um allt land. Hefir
verið gert ráð fyrir að dilka-
kjötsmagnið verði nú 7000 smá-
lestir eða 1000 smálestum meira
en 1942. Má gera ráð fyrir að út
þurfi að flytja 3500 smálestir eða
helminginn af framleiðslunni.
Það er vitað, að Englendingar
vilja kaupa kjötið, en það er
enn ekki vitaö, hvaða verö þeir
vilja gefa fyrir það. Við verð-
lagningu kjötsins í haust voru
tvær leiðir hugsanlegar. Önnur
leiðin var sú, að gera ráð fyrir
fyrir kg. frítt um borð, eins og
það seldist s. 1. vetur og leggja
það, sem á vantaði til þess að
verð sex manna nefndarinnar
næðist, ofan á innanlandsverðig,
útflutningsverði kjötsins kr. 5,40
og tryggja á þann hátt að bænd-
ur fengju það, sem þeim ber
réttilega.
En hvað hefði innanlands-
verðið orðið, ef þessi leið hefði
verið farin?
Rétta verðið á kjötinu er nú í
heildsölu kr. 7,70. Ef gert hefði
verið ráð fyrir 3500 smálesta
útflutningi með kr. 5,40 fyrir kg.
frítt um borð, þá þurfti að bæta
ofan á innanlandsverðið kr. 2,30
til þess að það gæti borið uppi
tapið á útflutningnum. -Hefði
þá heildsöluverðið orðið kr.
10,00 fyrir kg. á innlendum
markaði í stað kr. 7,70.
Ef reiknað hefði verið með
heildsöluverði kr. 10,00 fyrir kg.
má fullyrða að innanlandsneyzl-
an hefði minnkað og útflutn-
ingsmagnið þess vegna orðið
meira en 3500 smálestir. Hefði
samt átt að láta innanlands-
verðið bera uppi hugsanlegan
verðmun á útflutningnum hefði
þurft, til þess að tryggja það, að
setja heildsöluverðið upp í 11—
12 kr., enda augljóst, að þegar
verðið var komið upp í kr. 10,00
hlaut innanlandsneyzlan að
minnka og það, sem út þurfti að
flytja að verða mun meira.
Þessi leið var dæmd ófær af
öllum ábyrgum mönnum. Ef
hún hefði verið farin, hækkaði
vísitalan upp í allt að 300 stig.
Það hefði haft margt illt í för
með sér, sem sjálfsagt þótti að.
forðast." Þegar ýmsir þingmenn
og blöð gáfu það í skyn, að þing-
ið væri óbundið, hvað útflutn-
ingskjötið snerti og létu á sér
skilja, að þeir ætluðu að hluapa
undan þeirri skyldu, sem dýrtið-
arlögin lögðu þeim á herðar,
þótti nauðsynlegt að fá tryggt
með undirskrift meirihluta
þingmanna, að þeir vildu tryggja
bændum umrætt verð fyrir
þær landbúnaðarvörur, sem þarf
að flytja út. Eftir að slík yfir-
lýsing var fengin frá meirahluta
þings, var fært að fara þá leið,
sem farin var, við verðlagningu
kjötsins nú í haust.
Þess vegna voru aðeins 88
aurar lagðir við það verð, sem
bændum er ætlað að fá og heild-
söluverðið því ekki nema kr. 7.70
fyrir kg. Ríkissjóður hefir tekið
að sér niðurfærslu á kjötinu,
(Framh. á 4. siðuj