Skessuhorn - 05.09.2007, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 5. SEPTEMBER
Blikn ar fjóla, föln ar rós,
fugli daprast söng ur.
Húm ar á kvöld in, kveikt er ljós,
kom ið und ir göng ur.
Svo kvað Hösk uld ur frá Vatns­
horni á sinni tíð sem og margt fleira
gott. Eft ir að hann hætti bú skap og
hafði farg að fé sínu orti hann kom­
inn til Reykja vík ur:
Þátt tök una þó að banni
þrengd ir stað hætt ir,
Gleym ast ekki göml um manni
gangna dag arn ir.
Og um svip að leyti gæti þessi
hafa orð ið til:
Heyri ég þeg ar hausta fer
hóað upp í döl un um,
þó ég sé að þvæl ast hér
þá er ég einn af smöl un um.
Stund um hef ur það bor ið við að
gleð skap ur hafi orð ið í leit um enda
þarf laust að reiða með sér vatn fram
um alla heiði þang að sem nóg er af
því. Páll í Sauða nesi lýsti svo af rek­
um sín um í göng um á yngri árum:
Það trúa því fáir, ég gerði gagn
í göng un um hér um árið,
inn byrti heil mik ið á feng is magn
og ældi í morg unsár ið.
Það er nokk uð mis jafnt eft ir að­
stæð um og leita svæð um hvað mik ið
orð fer af gleð skap manna í leit um.
Þó hef ur þetta orð spor frek ar vilj að
loða við lengri leit ir að mér virð ist.
Ósk ar Sig ur finns son í Með al heimi
var á yngri árum gjarn an í flokki
und an reið ar manna á Auð kúlu heiði
og kvað þá:
Okk ar beið hér eng in neyð,
ýms ar leið ir könn um.
Öll var heið in auð og greið
und an reið ar mönn um.
Á átt unda ára tugn um komst það
í tísku að fólk úr byggð fór að gera
sér ferð fram á heiði til að taka
þátt í gleð skap leit ar manna síð­
asta kvöld ið. Við eitt slíkt tæki­
færi varð nokkrum kon um það á að
ganga ó gæti lega fyr ir hús horn þar
sem gangna menn stóðu og helltu
úr reið tygj um sín um. Af því til efni
kvað Ósk ar:
Þeg ar dreng ir drekka af stút
döm ur verða hissa
ef þeir taka typp ið út
til þess eins að pissa.
Eitt sinn er safn ið kom til Auð­
kúlu rétt ar var þar á með al gangna­
manna sem oft ar Yngvi á Guð­
laugs stöð um, harð vask ur mað ur til
allra verka en hafði þá ekki um hríð
sinnt snyrt ingu höf uð hára sinna,
hvorki að of an verðu né fram antil.
Var þó all glað beitt ur en reið skjóti
hans upp gef inn og lot leg ur nokk­
uð. Reyn ir Hjart ar son var stadd ur
við rétt ina og kvað:
Gleð ur Yngva gangna bras
þó gangi flest úr skorð um
og minnti helst á Mess í as
á múla snan um forð um.
Rétt ar stjóri í Auð kúlu rétt var um
ára bil Hall grím ur Krist jáns son á
Kringlu. Eft ir hann er þessi á gæta
gangna vísa:
Mér fynd ist líf ið lít inn færa yl
og lán ið ekki vera þar við stýr ið
ef að sauð kind eng in væri til
og ekki held ur gangna æv in týr ið.
Lík lega hef ég ein hvern tíma áður
birt þessa vísu Svav ars í Litla dal en
hér sann ast hið forn kveðna að sjald­
an er góð vísa of oft kveð in:
Glym ur stál við grjót á fjöll um,
grópa hóf ar jörð ina.
Svell ur róm ur sveita köll um
er sam an reka hjörð ina.
Pét ur Pét urs son lækn ir hef ur
gjarn an far ið í göng ur með Gunn­
ars staða mönn um í Þistil firði. Eitt
haust skömmu fyr ir leit ir varð Jó­
hann es á Gunn ars stöð um fyr ir því
ó láni að hund ur hans framdi sjálfs­
morð með því að fleygja sér fyr ir
að víf andi bif reið. Vel mein andi vin­
ur hans gaf hon um þá búr tík sína
sem gerði virð ing ar verða til raun til
að standa sig í hinu nýja hlut verki.
Þess þarf og að geta að tveim ur
haust um fyrr hafði fjall kóngs hund­
ur inn margnauðg að hin um látna
fjár hundi Jó hann es ar sem greini­
lega vildi held ur láta líf sitt en þurfa
að líða slíka skömm aft ur. Þetta er
sem sagt að drag and inn að eft ir far­
andi vísu Pét urs lækn is:
Táta elt ir eft ir föng um
odd vita og hesta menn.
Mun af henni gagn í göng um
grey ið Neró hafa senn.
Sum ar rétt ir voru þekkt ari en
aðr ar fyr ir gleð skap þó öllu fari nú
aft ur á þeim svið um sem öðr um.
Þver ár rétt var um tíma all þekkt
fyr ir gleð skap enda með fjárflestu
rétt um lands ins. Í reví unni ,,Haust­
kvöld við Hvolpa poll“ var með al
ann ars sung inn Þver ár rétt ar brag ur
eft ir Er ling Jó hann es son:
Þver ár rétt að álp ast í
ýmsa virð ist langa,
þar er sí fellt svínarí
sög ur af því ganga.
Fram á nótt að þvæl ast þar
þyk ir fólki gam an,
ó þrifn aði alls kon ar
ægir þarna sam an.
Verða seint á víni þrot,
vín er flest um boð ið,
ekki er langt í Landa kot,
lyf ið er þar soð ið.
Marg an full an má þar sjá,
marg ur slangr ar hálf ur,
reik ar eins og rot ið strá
rétt ar stjór inn sjálf ur.
Bóndi fjór um fót um á
full ur sást þar skríða,
ann ar verri á bak sér brá
burt svo vildi ríða.
Út hann skönk um öll um sló
eink um gang limon um
eng um gæða gangi þó
gat hann náð úr hon um.
Fólk í dans inn þyrp ist þétt
þyrst í skemmt an slíka.
Fjöld inn all ur fer á sprett,
full ir kall ar líka.
Er þeim daprast orka og sjón
útaf velta í svað ið,
jafn vel gamli Gutlu Jón
get ur varla stað ið.
Inni í rétt við rollu drátt
rekk ar fáir eira,
týn ast burtu smátt og smátt
smakka vilja fleira.
Oft má líta stelpu og strák
stökkva í skóg inn sam an,
ein hvers kon ar ást ar kák
er nú móð ins gam an.
Við skul um svo ljúka þætt in um
með þess ari á gætu vísu sem ég hef
grun en ekki vissu um að sé ætt uð
vest an úr Döl um og gæti þess vegna
ver ið kveð in í Gilla staða rétt en all­
ar upp lýs ing ar um höf und væru vel
þegn ar:
Það er svona þetta ár,
þegn ar verða að brosa,
ef að þú vilt taka tár
tapp ann skal ég losa.
Með þökk fyr ir lest ur inn,
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1489 og 849 2715
dd@simnet.is
Út hann skönk um öll um sló - eink um gang limon um
All ir geta smit ast af höf uð lús en
smit er al geng ast hjá 3­11 ára börn­
um. Höf uð lús in er ekki tal in bera
með sér neina sjúk dóma og hún ber
ekki vitni um sóða skap.
Höf uð lús in er 2­3 milli metr ar að
stærð (svip að og sesam fræ), grá eða
ljós brún á lit. Hún lif ir sníkju lífi í
manns hári og sýg ur blóð úr hár­
sverð in um. Egg höf uð lús ar kall ast
nit og „lím ir“ hún þau á hár ná lægt
hár sverði þar sem þau klekj ast út á
6­10 dög um. Þeg ar lús in er 9­12
daga göm ul hef ur hún náð þroska
til að geta haf ið eig ið varp sem get­
ur orð ið allt að tíu egg á dag. Lús in
hef ur sér hann að ar klær til að kom­
ast um í hár inu og get ur skrið ið
6­30 senti metra á mín útu en hvorki
stokk ið né flog ið.
Höf uð lús in hef ur fylgt mann in­
um í meira en 6000 ár og elsti varð­
veitti lúsa kambur inn er 2000 ára
gam all.
Lús in lif ir í allt að 30 daga, en
ef lýs detta úr hár inu út í um hverf­
ið vesl ast þær upp og deyja á 15­
20 klukku stund um. Höf uð lús, sem
fall ið hef ur út í um hverf ið, verð ur
strax löskuð og veik burða og get ur
ekki skrið ið á ann að höf uð og sest
þar að. Smit með fatn aði og inn­
an stokks mun um er afar ó lík legt en
hins veg ar get ur lús in far ið á milli
hausa ef bein snert ing verð ur frá
hári til hárs í nægi lega lang an tíma
til að lús in geti skrið ið á milli.
Ein kenni og
grein ing smits
Smit er oft ein kenna lít ið en einn
af hverj um þrem ur sem smit ast fær
kláða. Hann stafar af of næmi fyr­
ir munn vatni lús ar inn ar sem hún
spýt ir í hár svörð inn þeg ar hún sýg­
ur. Ef lif andi lús finnst í hár inu er
það ó rækt merki um smit, en erfitt
get ur ver ið að sjá hana með ber um
aug um og því mælt með að kemba
með lúsa kambi. Lúsa kamb er hægt
er að fá í öll um lyfja búð um. Gott er
að kemba hár ið yfir hvítu blaði eða
spegli til að greina ef lýs falla nið­
ur. Fara þarf mjög vand lega í gegn­
um allt höf uð hár ið og finnst mörg­
um betra að kemba blautt hár sem í
er hár nær ing.

Mik il vægt er að þeir sem grein ast
með höf uð lús og/eða for ráða menn
þeirra bregð ist við smit inu án taf ar
svo kom ið sé í veg fyr ir dreif ingu til
ann arra. Þeg ar smit grein ist er lík­
legt að það sé búið að vera til stað ar
í 3­4 vik ur og því ekki á stæða til að
úti loka barn í skóla eða leik skóla frá
því að mæta þeg ar búið er að upp­
götva vanda mál ið og að gerð ir hafn­
ar til að leysa það.
Frá ár inu 1999 hef ur höf uð lús
ver ið skrán ing ar skyld ur sjúk dóm­
ur og hafa skóla hjúkr un ar fræð ing­
ar og heilsu gæslu stöðv ar til kynnt
um fjölda smittil fella sem þeim eru
kunn ug. Ver ið er að leita leiða til að
fylgj ast enn frek ar með al gengi höf­
uð lúsa smits í þjóð fé lag inu.
Ása St. Atla dótt ir
hjúkr un ar fræð ing ur
Síð asta kvöld ganga UMSB í
sum ar var í Dan í elslund við Svigna­
skarð í síð ustu viku þar sem leit að
var að svepp um og þeir skoð að ir.
Birg ir Hauks son, skóg ar vörð ur var
leið sögu mað ur í ferð inni og benti
hann göngu fólki á æta sveppi og
hina eitr uðu ássamt því að segja frá
sögu lund ar ins og létt um sög um af
frænda sín um Dan í eli Krist jáns syni
sem lund ur inn heit ir eft ir.
es
Er lús í hár inu?
Hvað á að gera ef lús finnst?
Hægt er að fá án lyf seð ils í lyfja versl un um efni til að bera í hár ið
sem drep ur lús ina og egg in.
Mjög mik il vægt er að fara ná kvæm lega eft ir leið bein ing um sem
fylgja. Einnig þarf að:
Skoða aðra heim il is menn og nána vini og at huga hvort þeir •
séu líka með höf uð lús ( kemba þeim með lúsa kambi).
Með höndla að eins þá sem eru með lús (alla heim il is menn •
sam tím is).
Kemba með lúsa kambi dag inn eft ir að lúsa með al ið var sett í, •
til að at huga hvort með ferð in hafi heppn ast ­ lif andi lýs eiga
þá ekki að vera til stað ar. Kemba síð an ann an hvern dag í tvær
vik ur.
Æski legt er að kemba jafn framt öðr um heim il is mönn um sam­•
hliða.
End ur taka lúsa með als með ferð ina þeg ar 7 dag ar eru liðn ir frá •
upp haf legu með ferð inni ­ til að drepa þá lús sem hugs an lega
hef ur klak ist út úr nit (eggj um lús ar inn ar) og ekki drep ist í
fyrstu með ferð inni.
Ekki er tal in þörf á •
að þvo föt, rúm fatn að
og tusku dýr o.fl. þess
hátt ar til að hindra
höf uð lúsa smit því
lýsn ar eru tald ar deyja
fljótt eft ir að þær fara
úr hlýj um, rök um og
blóð rík um hár sverð­
in um.
Lið sand inn
efld ur hjá
Vík ing um
Þeir voru hress ir leik menn Vík­
ings frá Ó lafs vík sl. fimmtu dag er
þeir voru mætt ir um borð í drag­
nót ar bát inn Gunn ar Bjarn ar son
SH. Leik menn irnir skelltu sér á
sjó inn með veiðistang ir að vopni
og ætl un in var með þessu að dreifa
hug an um fyr ir erf ið an úti leik á móti
ÍBV í Vest manna eyj um sem fram
fór sl. föstu dag og efla bar áttu and­
ann í hópn um. Í Eyj um stóð til að
taka hraust lega á heima mönn um
og ná fram hefnd um frá því úr fyrri
leik leik lið anna sem end aði með
ó verð skul uð um sigri ÍBV 1­0.
af
Geng ið um
Dan í elslund