Skessuhorn


Skessuhorn - 09.07.2008, Blaðsíða 19

Skessuhorn - 09.07.2008, Blaðsíða 19
19 MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ w w w. s k e s s u h o r n . i s Akra nesstrakt or inn árið 1918. Mynd in er unn in af Hlyni Ó lafs syni, graf ísk um hönn uði. Und ir stýri er Vest ur ­ Ís lend ing ur inn Jón Sig munds son, sem setti vél ina sam an og kenndi á hana. Mað ur inn til hægri mun vera Jón Dið riks son í El ín ar höfða en þar er mynd in tek in. Fyrsta drátt ar vél in til Ís lands árið 1918 Í ár eru 90 ár lið in síð an fyrsta drátt ar vél in kom til lands ins, en hún gekk und ir nafn inu Akra­ nesstrakt or inn og var frá Banda­ ríkj un um af teg und inni AVERY, sem um þær mund ir var ein mest selda drátt ar vél in þar vestra. Vél in kom til Ís lands með Gull fossi, þann 12. á gúst 1918, en Gull foss var fyrst ís lenskra skipa með ís lensk an skip­ stjóra og á höfn til að sigla milli Ís­ lands og Am er íku síð an á dög um Leifs heppna. Kaup end ur vél ar inn ar voru tveir á huga menn um ís lensk an land bún­ að, þeir Þórð ur Ás munds son, út­ gerð ar mað ur og Bjarni Ó lafs son, skip stjóri, báð ir frá Akra nesi, en Þórð ur hafði m.a. ætl að að nota vél ina við mó verk smiðju þá sem hann hugð ist reisa í Garða fló an um á Akra nesi, ein hverju mesta mó­ svæði lands ins. Mór inn var fólki á þess um árum sams kon ar verð­ mæti og kol og olía urðu síð ar. Einnig var vél inni ætl að að vinna í sam bandi við kart öflu rækt, sem um lang an ald ur hafði ver ið mik ið stund uð á Akra nesi. Kart öfl ur voru uppi stöðu fæða þá, eins og þær eru reynd ar enn. Einnig vildu þeir fé­ lag ar stuðla að því að land bún að­ ur inn yrði vél vædd ur, svo hið erf­ iða land okk ar yrði brot ið und ir tún og rækt un á sama hátt og hjá ná­ granna þjóð un um. Í véla dag bók þeirra frá því í maí 1919 kem ur fram að hvorki nefna þeir þar nafn ið „trakt or“ eða „drátt­ ar vél“, held ur ein ung is „vél in“ eða „Gríð ur“, en Gríð ur var skessa úr þjóð sög un um. Nafn ið Gríð ur virð­ ist þeim hafa þótt við hæfi á þetta undra tæki, sem rauf þögn ina löngu í sveit um lands ins. Nafn ið fest ist þó ekki við vél ar þess ar sem síð ar voru ein fald lega nefnd ar drátt ar vél ar eða trakt or ar. Vest ur ís lend ing ur inn Jón Sig­ munds son, sá sem setti vél ina sam­ an, plægði fyrst ur með henni. Hann taldi hana reyn ast vel á ó unnu slétt­ lendi en þúfnaplæg ing in tókst ekki jafn vel og taldi hann vél ina of afllitla til þeirra vinnu. Má ætla að vegna þessa hafi fyrsti þúfna ban inn ver ið keypt ur til lands ins árið 1921, þó reynsl an af þeim stóru tækj­ um hafi ekki bor ið góð an ár ang­ ur. Einnig voru þau mis tök gerð að með vél inni fylgdu ak ur plóg ar en ekki brot plóg ar, sem hefðu hent að bet ur; auk þess voru ak ur plóg arn ir þyngri og því erf ið ari til notk un ar. Drátt ar vél ar höfðu ver ið not að ar í Am er íku í nokkra ára tugi og síð an fyrri heims styrj öld in hófst bár ust þær út til Evr ópu. Á Norð ur lönd­ um voru þær að kalla ó þekkt ar fyr­ ir stríð ið 1914­18, en sök um hesta­ fækk un ar og kaup hækk ana breidd­ ust þær óð fluga út. Um svip að leyti settu Norð menn á fót hjá sér nám­ skeið við Land bún að ar há skól ann í Ási, þar sem kennt var að stjórna þess um vél um. Akra nestrakt or inn sem not að ur var næstu árin á Akra nesi, og þá að­ al lega í landi El ín ar höfða var fyrsti vísir inn að hinni stór felldu rækt­ un, sem hófst á Ís landi tæp um tíu árum eft ir komu hans. Land bún að­ ar bylt ing in, sem hófst með til komu drátt ar vél anna 1928 og 1929 stend­ ur því í beinu fram haldi af því starfi sem hófst í rækt un á Akra nesi í lok fyrri heim styrj ald ar. Nú í sum ar verð ur hald ið upp á níu tíu ára af mæli drátt ar vél ar inn­ ar á Ís landi í Land bún að ar safni Ís­ lands á Hvann eyri, en safn ið hýs ir nokkr ar af elstu drátt ar vél um lands­ ins. Fyrst ber að nefna að Safna dag­ ur inn verð ur hald inn sunnu dag inn 13. júlí n.k., en þar munu nokkr ir Fergu son­karl ar aka vél um sín um á svæð inu og einnig um Anda kíl­ inn. Laug ar dag inn 9. á gúst verð ur síð an hald inn há tíð leg ur svo kall að­ ur D­dag ur á Hvann eyri, og verð­ ur dag ur inn helg að ur því að 90 ár eru lið in frá því að fyrsta drátt ar vél­ in kom til Ís lands. Ás mund ur Ó lafs son Góð ir Írsk ir dag ar Að lokn um Írsk um dög um 2008 er rétt að þakka öll um þeim er með ein um eða öðr um hætti tóku þátt í þess um skemmti legu dög um kær lega fyr­ ir þeirra hlut. Und an far in ár hef ur dag skrá þess ar ar bæj ar há tíð ar okk­ ar Skaga manna þró ast hægt og bít­ andi og geng ið vel. Á kveðn ir vaxt­ ar verk ir hafa þó orð ið og und an far­ in tvö ár hef ur far ið fram á tjald­ svæð um bæj ar ins gjörn ing ur, sem ekk ert á skylt við metn að ar fulla dag skrá Írskra daga, en samt sem áður kastað nokk urri rýrð á þessa skemmti legu há tíð. Því stóðu bæj­ ar yf ir völd á Akra nesi frammi fyr ir erf iðri á kvörð un við skipu lagn ingu há tíð ar inn ar í ár. Allt ork ar tví mæl­ is þá gjört er. Svo var einnig um þá ó um flýj an legu á kvörð un að tak­ marka að gang að tjald svæð um bæj­ ar ins. Sú á kvörð un var sárs auka full en nauð syn leg. Skaga menn stóðu sam an sem einn mað ur um að gera þessa bæj­ ar há tíð glæsi legri en nokkru sinni fyrr og það tókst svo sann ar lega. Allt hjálp að ist að og ekki var veðr­ ið til að spilla fyr ir. Án efa verða þess ir dag ar öll um er í þeim tóku þátt ó gleym an leg ir ekki síst þeim fjöl mörgu er sóttu okk ur Skaga­ menn heim af þessu til efni. Ið andi og skemmti legt mann líf var hvar­ vetna. Það virð ist liggja létt ara fyr­ ir mönn um að lasta frek ar en lofa. Oft ar eru dregn ir fram fáir nei­ kvæð ir þætt ir frek ar en þeir fjöl­ mörgu já kvæðu. Það höf um við Skaga menn séð að lokn um Írsk­ um dög um und an far in ár. Því ít­ reka ég þakk læti mitt til allra þeirra sem komu að und ir bún ingi þess ar­ ar há tíð ar. Ekki var þátt ur þeirra er komu að fram kvæmd inni minni. Stærst ur var þó hlut ur íbúa Akra­ ness og gesta þeirra. Írsk ir dag ar, bæj ar há tíð okk ar Skaga manna, er sterk ari en nokkru sinni fyrr. Gunn ar Sig urðs son for seti bæj ar stjórn ar Akra ness og starf andi bæj ar stjóri.

x

Skessuhorn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skessuhorn
https://timarit.is/publication/1096

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.