Vísbending - 15.01.2010, Síða 2

2 V í s b e n d i n g • 2 . t b l . 2 0 1 0
framhald á bls. 4
Flestir eru sammála um að í kreppu skipti máli að örva neyslu. Stundum er það gert með því að auka inn-
grip ríkisins með stórframkvæmdum, en
einnig með því að auka ráðstöfunarfé ein-
staklinga og fyrirtækja með því að lækka
skatta og vexti. Hér á landi eru vextir
mun hærri en annars staðar á Vesturlönd-
um og margir skattar voru hækkaðir um
áramótin. Hvort tveggja er líklegt til þess
að lengja kreppuna frá því sem ella yrði.
Samt er auðvitað ljóst að ef skattar væru
ekki hækkaðir myndi það annað hvort
leiða til mikils hallareksturs ríkissjóðs
eða gífurlegs samdráttar í ríkisútgjöldum.
Þessir kostir eru ekki spennandi heldur.
Það breytir því ekki að skattkerfinu hefur
verið beitt með alröngum hætti.
110% menn
Á skattadegi Deloitte 12. janúar síðast-
liðinn flutti Ragnar Árnason prófessor
erindi um samband efnahagskreppu og
skattheimtu. Þar taldi hann einsýnt að
kreppan nú yrði dýpri en kreppurnar sem
Ísland lenti í árin 1948-52 og 1967-8.
Hún væri líka mjög óvenjuleg að mörgu
leyti. Einkenni hennar væru:
• Stórkostleg eignaminnkun
• Mjög miklar erlendar skuldaklyfjar
• Ekki aðgangur að erlendum lánum
• Heill efnahagsgeiri (fjármálageirinn
≈6-8% af VLF) horfinn
• Flest fyrirtæki í sárum
Líklega hafa fæstir skilið eðli þessarar
djúpu kreppu sem líkt hefur verið við
hrun, sem er réttnefni. Efnahagur fyr-
irtækja og einstaklinga hefur hreinlega
hrunið og enn er mikil tregða stjórnvalda
og bankamanna til að kyngja því að við
þessar aðstæður verður að beita allt öðrum
aðferðum en áður hefur verið gert.
Ragnar fór svo yfir að stjórnvöld hefðu
fremur hækkað skatta en minnkað út-
gjöld. Í því sambandi má minnast þess að
Vilhjálmur Egilsson sagði við sama tilefni
frá því að samkvæmt stöðugleikasáttmál-
anum hefðu stjórnvöld lofað að hækka
skatta á árunum 2009-2011 aðeins um 65
milljarðakróna. Þau hefðu þegar hækkað
þá um 72 milljarða króna eða um 110%.
Halli á fjárlögum í ár er talinn verða um
99 milljarðar króna og afar ólíklegt virð-
ist að honum verði mætt aðeins með út-
gjaldaminnkun. Því þarf ekki að koma á
óvart að fjármálaráðherra hafi vitnað í hin
fleygu orð: „You ain‘t seen nothin‘ yet!“
Við þessar aðstæður er hagvöxtur aug-
ljóslega eina bjargráðið. Skapa þarf skil-
yrði fyrir fjárfestingum innlendra og
erlendra aðila í arðbærum fyrirtækjum.
Til þess að svo megi verða þarf að byggja
upp traust, lækka vexti og auka kaup-
mátt. Það verður ekki gert til langframa
með skattahækkunum. Þó að þær séu ill
nauðsyn um skamma stund verður að
snúa blaðinu við. Ragnar setti fram einfalt
Hvernig virkar skattahækkun
í kreppu?
Mynd 1: Hagvöxtur á Íslandi með
mismunandi skattlagningu
Mynd 2: Jaðarskattlagning undir
mismunandi forsendum
Heimild: Ragnar Árnason, erindi á Skattadegi Deloitte, 12.1.2010.
Heimild: Nóbelsfyrirlestur Mirrlees árið 1996. β og ε eru mismunandi forsendur um velferð og teygni neytandans
á skiptum milli neyslu og vinnu.
vísbending um niðurstöður og fyrst og fremst dæmi sem mætti ekki taka bókstaflega. Samt gæfi
líkanið skýra hugmynd um hvað væri í vændum. Niðurstöðurnar má sjá á mynd 1.
Meginniðurstaða Ragnars er sú að með óbreyttum sköttum getur þjóðin vænst um 2,7%
meðalhagvaxtar á ári næstu 17 árin eða svo. Verði skattahækkunin 10% verður hagvöxtur 1,6% á
ári og ef skattarnir hækka um 20% vex VLF aðeins um 0,5%.

Mynd 1: Hagvöxtur á Íslandi með mismunandi skattlagningu

Heimild: Ragnar Árnason, erindi á Skattadegi Deloitte, 12.1.2010.

Heimild: Nóbelsfyrirlestur Mirrlees árið 1996. β og ε eru mismunandi forsendur um velferð og
teygni neytandans á skiptum milli neyslu og vinnu.
Ja
ða
rs
ka
tt
hl
ut
fa
ll
Hlutfall þjóðfélags með lægri laun