Vísbending - 03.05.2010, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 1 5 . t b l . 2 0 1 0
Aðrir sálmar
Halldór Laxness segir í Kristnihaldi undir jökli: „Allir fuglar eru kanski
dálítið rángir, af því að það hefur ekki
fundist fullgild formúla að fugli í eitt
skipti fyrir öll, á sinn hátt einsog allar
skáldsögur eru vondar af því að aldrei
hefur fundist rétt formúla að skáldsögu.“
Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis er
tilraun til þess að finna formúluna að
hruni. Hvað gerðist?
Þeir eru margir sem nú eru ákaft
gagnrýndir á bloggsíðum og kaffistof-
um. Það er hugsanlegt að í bankana hafi
safnast hópur illra innrættra manna en
það virðist ólíklegt. Erfitt er að sætta sig
við þá skýringu. Urðu allir Þjóðverjar ill-
menni á árunum 1933-45? Það hljómar
ekki sennilega, en aðstæður urðu til þess
að verstu eiginleikar mannsins kom-
ust upp á yfirborðið og yfirskyggðu
allt annað. Hitler var auðvitað haldinn
ranghugmyndum af mörgu tagi. Hann
skipti mannkyninu upp í æðri og óæðri,
vini og fjendur. Þeir sem voru í röngum
hópi voru réttdræpir. Á skömmum tíma
náði hann tökum á samfélaginu öllu og
gangrýnisraddir heyrðust ekki margar
opinberlega, fremur en í Sovétríkjunum
eða á Íslandi góðærisins ef því er að
skipta. Þjóðfélagið var á valdi óttans. Á
Íslandi ríkti ótti við auðjöfra, háða fjöl-
miðla og sterka stjórnmálamenn.
Ekki þarf að kvarta undan því þessa
dagana að gagnrýni vanti. Hins vegar
beinist hún alls ekki alltaf í rétta átt.
Þeir sem vilja gæta laga og réttar eru for-
dæmdir af ákveðnum hópi. Á Alþingi
rísa þingmenn upp til þess að ráðast á
dómara og lögreglu fyrir að leyfa ekki
sprengingar í réttarsal. Alþingi götunnar
hefur færst inn í þingsalinn.
Samtímis því að skrifuð eru mörg
bindi um hvað fór úrskeiðis fyrir hrun
virðast fáir átta sig á mistökunum sem
gætu ýtt samfélaginu aftur í glötun.
Enginn skrifar svo mikið sem eitt lítið
hefti um áráttu banka að leggja undir
sig atvinnulífið og spilla samkeppn-
isstöðu á markaði. Fjölskyldur sem lof-
að var skjaldborg eru þess í stað fastar
í spennitreyju skulda. Upphaf hruns-
ins var að bankarnir sölsuðu undir sig
atvinnulífið. Það er líka formúlan að
seinna hruni. bj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Formúlan að hruniframhald af bls. 1
læknast nánast aldrei af sjálfu sér. Því fyrr
sem mönnum er sagt hvað muni gerast,
þeim mun betur sætta þeir sig við það,
jafnvel ef starfsviði þeirra er breytt eða
þeim er sagt upp. Ef einhverjir eru látn-
ir hætta vegna þess að þeir falla ekki vel
að breyttu fyrirtæki (og kannski ekki því
gamla heldur) þá bætir það yfirleitt mór-
alinn að þeir hverfi fljótt.
Aðalatriðið er að allir spili í sama liði.
Ef ástæðan fyrir erfiðleikunum er erfiðar
aðstæður eins til dæmis eftir hrunið þá vita
allir að breytinga er þörf. Þegar starfsmenn
átta sig á því að ákvörðun stendur á milli
þess að fyrirtækið hætti með eina vöruteg-
und eða hætti starfsemi er valið auðvelt.
Miklu einfaldara er að setja eina fram-
leiðslulínu í gang aftur en allt fyrirtækið.
Ekki missa einbeitinguna
Vegna þess að umbreyting fyrirtækis er
átaksverkefni er mikilvægt að átta sig á
því að það verða þröskuldar í veginum.
Líklegast er, að einmitt þegar menn halda
að þeir séu komnir yfir erfiðasta hjallann
þá lendi þeir í vanda. Ytri aðstæður breyt-
ast stundum á verri veg. Stjórnendum
sem koma fram sem hugmyndafræðingar
og leiðtogar í upphafi finnst oft erfitt að
sætta sig við að fara aftur í dagleg verk-
efni, jafnvel þó að í þeim felist að hrinda
breytingum í framkvæmd.
Ekkert hressir andann jafnmikið og að
vita að fyrirtækið sé á réttri leið. Um leið
og sýnilegur árangur næst sjá allir tilgang
með vegferðinni. Samt mega menn aldrei
láta það blekkja sig, því að of mikið sjálfs-
öryggi er vísasta leiðin til þess að lenda
aftur í sömu klípu og í upphafi. Fyrirtæki
sem setur sjálfstýringuna í gang aftur
missir smám saman flugið.
Þó að mikilvægt sé að breytingarnar
sjálfar eigi sér skilgreint upphaf og endi
skiptir það samt meginmáli að gleyma
sér ekki. Það er hollt að fá ráðgjafann eða
„gestinn“ reglulega í heimsókn. Það er
styrkleikamerki að þola gagnrýni reglu-
lega. Með reglulegum heimsóknum af því
tagi er hægt að sníða agnúana af einn og
einn í stað þess að umbylta öllu kerfinu.
Árleg heilbrigðisskýrsla sem kemur ofan á
sívirkt innra eftirlit er besta trygging fyrir
heilbrigðum rekstri sem til er.
Nýlega birtust tölur um aðsókn að leik-húsum kreppuveturinn mikla 2008-
9. Margir hafa talið að listir séu meðal þess
sem gangi vel þegar illa árar í efnahagslíf-
inu. Tölurnar eru alls ekki afgerandi. Satt
að segja er hægt að nýta þær bæði með og
móti þessari kenningu. Samkvæmt tölum
Hagstofunnar voru leiksýningar færri en öll
ár allt frá leikárinu 2004-5. Það gæti bent
til þess að leikhúsin hefðu þurft að draga
saman vegna efnahagsástandsins. Ekki er
það ólíklegt, því að styrkir frá fyrirtækjum
eru eflaust miklu minni en árin á undan.
Hins vegar sækja fleiri hverja sýningu.
Satt að segja er það mjög áhugavert að sjá
Blómstrandi leikhúslíf?
hvernig meðalfjöldi gesta á hverja sýningu
sveiflast í öfugu hlutfalli við fjölda þeirra.
Þegar sýningar eru fleiri eru gestir færri
að jafnaði. Svo virðist sem eftir því sem
sýningar eru fleiri sé viðbótin við hæfi
mun færri en almennt gerist. Það er líka
áhugavert að sjá að fjöldi sýninga á ári er
á milli 2.200 og 3.400 á tímabilinu eða
milli sex og liðlega níu sýningar á dag. Að
meðaltali koma um 150 manns á hverja
sýningu sem þýðir þá að á hverju kvöldi
eru milli 900 og 1.350 manns í leikhúsi.
Þetta þýðir að í viku hverri fara um 3%
þjóðarinnar í leikhús eða liðlega 12% á
mánuði.
Mynd: Fjöldi leiksýninga (græn lína)
og meðalfjöldi á sýningu (fjólublá lína)
Blómstrandi leikhúslíf?

Nýlega birtust tölur um aðsókn að leikhúsum kreppuveturinn mikla 2008-9. Margir hafa
talið að istir séu meðal þess sem gangi vel þegar lla árar í efnahag lífinu. Tölurnar eru
alls ekki afgerandi. Satt að segja er hægt að nýta þær bæði með og móti þessari kenningu.
Samkvæmt tölum Hagstofunnar voru leiksýningar færri en öll ár allt frá leikárinu 2004-5.
Það gæti bent til þess að leikhúsin hefðu þurft að draga saman vegna efnahagsástandsins.
Ekki er það ólíklegt, því að styrkir frá fyrirtækjum eru eflaust miklu minni en árin á
undan.
Hins vegar sæ ja fleiri hverja sýningu. Satt að segja er það jög áhugavert að sjá hvernig
meðalfjöldi gesta á hverja sýningu sveiflast í öfugu hlutfalli við fjölda þeirra. Þegar
sýningar eru fleiri eru gestir færri að jafnaði. Svo virðist sem eftir því sem sýningar eru
fleiri sé viðbótin við hæfi mun færri en almennt gerist. Það er líka áhugavert að sjá að
fjöldi sýninga á ári er á milli 2.200 og 3.400 á tímabilinu eða milli sex og liðlega níu
sýningar á dag. Að meðaltali koma um 150 manns á hverja sýningu sem þý ir þá að á
hverju kvöldi eru milli 900 og 1.350 manns í leikhúsi. Þetta þýðir að í viku hverri fara um
3% þjóðarinnar í leikhús eða liðlega 12% á mánuði.

Mynd: Fjöldi leiksýninga (græn lína) og meðalfjöldi á sýningu (fjólublá lína)

2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
3.000
3.200
3.400
2000-
2001
2001-
2002
2002-
2003
2003-
2004
2004-
2005
2005-
2006
2006-
2007
2007-
2008
2008-
2009
120
130
140
150
160
170
180
190

Heimild: Hagstofa Íslands
Heimild: Hagstofa Íslands.