Vísbending - 14.10.2011, Síða 1

14. október 2011
36. tölublað
29. árgangur
ISSN 1021-8483
1Almenningur og stjórnendur fyrirtækja
eru ekki sérlega góðir
verðbólguspámenn.
Sumir hafa lagt til að
setja 4% þak á verðbólgu
í verðtryggingar -
útreikningum.
Myntráð er ein leið
til þess að festa gengi
krónunnar við annan og
stærri gjaldmiðil.
Framsóknarflokkurinn
býður upp á nýja þjóðlega
leið: Plan B. Íslenskara
verður það ekki.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 3 6 . T B L . 2 0 1 1 1
2 4
Þegar peningastefnu nefnd Seðla-bankans kemur saman vísar hún stundum í verðbólgu væntingar
almenn ings og fyrirtækja. Þessar vænt-
ingar eru mældar af Gallup og hægt er
að sjá ársfjórðungslegar mælingar allt frá
árinu 2003 í Hagvísum Seðlabankans. Í
spurninga vagninum er fólk beðið að svara
til um verðbólguna næstu tólf mánuði.
Einföld athugun bendir til þess að hvorki
forsvarsmenn fyrirtækja né almenningur
séu mjög góðir spámenn.
Vanmeta verðhækkanir
Á mynd 1 sést hvernig spáin hefur verið
undanfarin átta ár. Reiknaður er mismunur
á verðbólgu eins og hún var á tólf mánaða
tímabili og hún borin saman við spána ári
áður. Fyrstu fimm árin er spáin í sjálfu sér
ágæt. Fyrirtækin eru þó yfirleitt með lægri
verðbólgu í spá sínum en raunin varð á. Á
árinu 2008 kemur þó fram mikið vanmat
bæði einstaklinga og fyrirtækja, svo mjög
að munurinn er á milli 10 og 15%. Þetta
sýnir hve mjög hrunið kom öllum á óvart.
Jafnframt gefur þetta til kynna að þegar
menn ákváðu að taka lán á þessum tíma
voru væntingar um verðbólgu alls ekki í
samræmi við veruleikann. Þó að það komi
ekki fram hér, má ætla að það sama hafi gilt
um gengi krónunnar. Fáir hafi búist við svo
miklu falli hennar sem raun bar vitni.
Eftir hrun voru forsvarsmenn fyrir-
tækja svartsýnir í skamma stund og of-
mátu verðbólguna. Nú virðist hafa sótt í
sama far og áður. Á þessum tíma er hægt
að skoða 31 spá. Í 25 til vikum vanmátu
fyrirtækin tólf mánaða verðbólgu meðan
almenningur vanmat hana 18 sinnum
en ofmat 13 sinnum. Vanmat virðist því
líklegra en ofmat í þessum spám.
Skilja menn spurninguna?
Auðvitað er almenningur ekki sér-
menntaður í verðbólguspá eða hagfræði,
en við fyrstu sýn virðist hann ekki hafa
staðið sig verr í spánni en forsvarsmenn
fyrirtækja. Til þess að kanna þetta nánar
reiknaði Vísbending tölugildi fráviksins
á spánni og tólf mánaða verðbólgu einn
Væntingar og veruleiki
til fjóra ársfjórðunga fram í tímann. Eftir
því sem skemmri tími líður er minna
frávik milli spánna og raunverulegrar
verðbólgu. Munurinn er minni miðað
við einn ársfjórðung hjá almenningi en
fyrirtækjunum (1,5% á móti 2,1%).
Ef horft er á heilt ár munar 3,4%
hjá almenningi en aðeins 3,1% hjá
fyrirtækjum. Þetta vekur upp spurningu
um hvort flestir gefi svar um verðbólguna
á næstu mánuðum. Á ári er frávikið svo
mikið að spárnar gefa oftar en ekki tilefni
til rangra ákvarðana. Telja má öruggt að
í flestum samkeppnislöndum Íslands sé
meðalverðbólga á tímabilinu frá 2003 um
það bil helmingur af frávikinu við spána
hjá Íslendingum. Þetta sýnir hve erfitt
er að spá fyrir um, hvað þá stjórna, svo
óstöðugu hagkerfi.
Ársverðbólga er dregin frá spá tólf mánuðum áður. Heimild: Seðlabanki Íslands
Mynd 1: Verðbólguspár fyrirtækja og almennings
miðað við raunverðbólgu
Mynd 2: Spár um 12 mánaða verðbólgu bornar saman
við verðbólgu næstu fjóra ársfjórðunga. Reiknuð frávik.
Frávikið er mest þegar lengst er horft fram í tímann. Árin 2003-11. Heimild: Seðlabanki Íslands