Vísbending - 06.05.2013, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G 1 8 T B L 2 0 1 3 3
sér 4,2% meira vinnuframlag.2 Niðurstaðan
var því sú að staðkvæmdaráhrifin voru
tekjuáhrifunum yfirsterkari, skattalækkun
jók fjölda vinnuvikna, en ekki nægilega
mikið til þess að unnt væri að búast við að
hófleg skattalækkun yki skatttekjur ríkisins.
Ef, svo dæmi sé tekið, skattprósenta
væri hækkuð úr 0% í 10% myndu
ráðstöfunartekjur lækka um 10% og
vinnuframlag dragast saman um 4,2%.
Á sama hátt er unnt að reikna út að
skattalækkun veldur tekjutapi hjá ríkissjóði
þótt stærri skattstofn vegi upp á móti
áhrifum lægri skattprósentu. Lækkun
tekjuskatts úr 40% í 30%, svo dæmi sé
tekið, hefði í för með sér 4,2% meira
vinnuframlag og væri þá unnt að búast við
að skatttekjur (sem margfeldi skattprósentu
og skattstofns) lækkuðu um 5,8%.
Metnir teygnistuðlar eru svipaðir þeim
sem hafa verið reiknaðir fyrir Bandaríkin,
t.d. í vel þekktri rannsókn Killingsworth3 frá
árinu 1983. Hausman (1981)4 rannsakaði
áhrif þess að breyta stighækkandi skatti
í hlutfallslegan skatt og komst að þeirri
niðurstöðu að vinnuframlag ykist en
samt ekki nægilega mikið til þess að bæta
upp missi skatttekna. Fullerton (1982)5
komst sömuleiðis að þeirri niðurstöðu að
Bandaríkin væru til vinstri á Laffer-kúrfu
sinni, þannig að skattalækkanir hefðu í för
með sér minni skatttekjur.
Í nýlegri rannsókn Trabandt og Uhlig
(2009) var niðurstaðan að Bandaríkin
gætu aukið skatttekjur sínar um 30%
með hækkun tekjuskatta og 6% með
því að hækka fjármagnstekjuskatta. Í
Evrópuríkjunum yrði skattalækkun til
þess að lækka skatttekjur ríkisins þótt
stærri skattstofnar minnki áhrifin um
54% í tilviki tekjuskatta og 79% í tilviki
fjármagnstekjuskatta.6
Allar þessar niðurstöður eru í samræmi
við niðurstöðu rannsóknar Goolsbee, Hall
og Katz (1999).7 Þeir orðuðu niðurstöður
sínar eftir að hafa rannsakað söguleg gögn
fyrir Bandaríkin (bls. 44) þannig:
The notion that governments could raise
more money by cutting rates is, indeed, a
glorious idea. It would permit a Pareto
improvement of the most enjoyable kind.
Unfortunately for all of us, the data from the
historical record suggest that it is unlikely to
be true at anything like today’s marginal tax
rates. It seems that, for now at least, we will
just have to keep paying for our tax cuts the
old-fashioned way.
Við þetta má bæta að skattalækkanir
ríkisstjórnar Ronald Reagan vorið
1981 höfðu í för með sér stóraukinn
halla ríkissjóðs Bandaríkjanna þótt þær
örvuðu vissulega hagkerfið. Munurinn framhald á bls. 4
Mynd 2. Fjöldi vinnuvikna 1987 og
meðaltal áranna 1986 og 1988
0
50
100
150
200
250
0 50 100 150
weeks worked
in 1987
average weeks worked
in 1986 and 1988
Heimild: Iceland´s Natural Experiment in Supply Side Economics (Sjá aftast)
á Íslandi árið 2013 og Bandaríkjunum
árið 1981 er hins vegar sá að Ísland hefur
ekki yfir sterkum gjaldmiðli að ráða,
hefur takmarkaðan aðgang að erlendum
lánsfjármörkuðum og þarf að standa skil á
stórum afborgunum erlendra lána á næstu
árum. Ríkissjóður Bandaríkjanna gat hins
vegar fjármagnað halla sinn með lántökum
sem innan fárra ára breyttu Bandaríkjunum
í land sem skuldaði öðrum meira en sem
nam erlendum eignum.
En á þá aldrei að lækka skatta? Svarið
er að það sem skiptir máli er umfang hins
opinbera. Ef stjórnmálamenn vilja minnka
það verða þeir að lækka bæði ríkisútgjöld
og skatta. Sá sem leggur til skattalækkanir
verður einnig að benda á leiðir til
sparnaðar eða niðurskurðar í ríkisrekstri.
Einnig er mögulegt að lækkun einstakra
skatta – svo sem tryggingagjalds og
auðlegðarskatts – gæti aukið skatttekjur. Ef
t.d. tryggingagjald er lækkað og lækkunin
verður til þess að fleiri fá vinnu er mögulegt
að skatttekjur aukist. Það á hins vegar eftir
að sýna fram á að svo sé. Einnig má vera
að auðlegðarskattur hafi orðið til þess að
efnaðir einstaklingar hafi flust af landi brott
og snúi til baka þegar hann er lækkaður.
Breytingar á jaðarsköttum geta einnig
hjálpað til við að fá fleira lágtekjufólk af
bótum inn á vinnumarkaðinn .En þessi
áhrif þarf öll að rannsaka áður en fullyrt
er um áhrif skattalækkana á skatttekjur
ríkisins.
Um eftirspurnaráhrif
skattalækkana
Ef áhrif skattalækkana á framboðshlið eru
veik munu megináhrif skattalækkana koma
fram í aukinni eftirspurn eftir vörum og
þjónustu, einkum innflutningi. Slík áhrif
eru óæskileg við núverandi aðstæður í ljósi
greiðslubyrði af erlendum lánum. Þekkt
bókhaldsjafna í þjóðhagfræði segir
Sp + Sg – I = CA
þar sem Sp er sparnaður einkaaðila, Sg
er sparnaður hins opinbera, I er verg
fjármunamyndun og CA er viðskipta-
afgangurinn. Á árunum fyrir 2008 var
einkasparnaður lítill hérlendis, opinber
sparnaður jákvæður og mikil innlend
fjárfesting. Viðskipta halli hafði verið
gríðarlegur eða um 20% af VLF í nokkur
ár. Orða má þessa jöfnu þannig að unnt
sé að fjármagna innlenda fjárfestingu með
einkasparnaði, opinberum sparnaði og/
eða erlendum sparnaði. Árin fyrir 2008
var það einkum erlendur sparnaður
sem fjármagnaði innlenda fjárfestingu.
Eftir 2008 hefur dæmið snúist við. Nú
er einkasparnaður mun meiri en áður,
opinber sparnaður hefur verið neikvæður
vegna hrunsins og viðskiptajöfnuður
jákvæður. Jafnframt hefur fjárfesting verið
lítil. Þannig hefur sparnaður einkaaðila
náð að fjármagna hallarekstur ríkisins,
innlenda fjármunamyndun og jákvæðan
viðskiptajöfnuð sem er nú rúmlega 2% af
VLF. Það eru þessi rúmlega 2% af VLF sem
Ísland hefur til þess að greiða afborganir af
erlendum lánum þeirra aðila sem að ofan
voru nefndir, leysa snjóhengjuna og greiða
erlendum kröfuhöfum föllnu bankanna –
yfir 120 milljarða króna á ári frá 2015 til
2018 ef einungis erlend lán innlendra aðila
eru meðtalin.
Ef skattar eru nú lækkaðir, án þess að
ríkisútgjöld séu dregin saman, minnkar
opinber sparnaður. Ef einkasparnaður
eykst ekki á móti (sem engin ástæða er
til að ætla) minnkar viðskiptaafgangur.
Meðalfjöldi vinnuvikna árin 1986 - 1988
Vinnuvikur árið 1987