Vísbending - 24.06.2013, Qupperneq 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 2 5 T B L 2 0 1 3 1
Hagsveiflur og gengissveiflur
Gylfi Zoega Prófessor við Háskóla Íslands 
Viðsnúningur varð í hagkerfinu um mitt ár 2010 þegar verg landsframleiðsla tók að vaxa að
nýju eftir kreppu árin á undan. Nú um mitt ár 2013 hefur því verið hagvöxtur í þrjú ár. Á
verðlagi ársins 2005 var verg landsframleiðsla rúmlega 272 milljarðar á síðasta ársfjórðungi
ársins 2012, en var til samanburðar rúmlega 220 milljarðar á síðasta ársfjórðungi ársins 2003.i
Raunar mætti halda því fram að landsframleiðsla um þessar mundir sé ekki langt frá því sem
vænta mátti áður en fjármálabólan varð til á árunum eftir 2003.
Hagsveiflur 
Á mynd 1 er sýnd þróun vergrar landsframleiðslu á föstu verðlagi. Með því að sýna
lógaritmagildi hennar fáum við feril sem hefði fastan halla ef hagvöxtur væri alltaf hinn sami.
Einföld lína sem dregin er frá upphafspunkti árið 1980 til lokapunkts árið 2012 sýnir 2.3%
meðalhagvöxt á þessu tímabili. Það sem kannski vekur athygli er að framleiðsla árið 2012 er
svipuð því sem búast hefði mátt við áður en sú froða sem varð til við fjármagnsinnflæðið
2004-2008 kom til sögunnar.ii Það er því eins og ekkert hafi gerst, froðan kom inn og fór út
aftur, og íslenska þjóðarskútan siglir áfram eins og ekkert hafi gerst.
Mynd 1: Verg landsframleiðsla 1980­2012 

Logaritmískur kvarði. Heimild: Hagstofa Íslands
24. júní 2013
25. tölublað
31. árgangur
ISSN 1021-8483
Hvers vegna telur
almenningur að kreppan
standi enn þegar
hagfræðingar segja annað?
Almenning finnst gengi
krónunnar lágt, þó að
það þurfi höft til þess að
krónan veikist ekki.
Sæstrengur er verkefni
sem heillar marga.
Einmitt þá er varúðar
þörf.
Virkjun á Hellisheiði fer
ekki vel með orku. Þetta
hefur lengi verið vitað.
1 32 4
Hagsveiflur og gengissveiflur
Mynd 1: Verg landsframleiðsla 1980-2012
Viðsnúningur varð í hagkerfinu um mitt ár 2010 þegar verg landsframleiðsla tók að vaxa að
nýju eftir kreppu árin á undan. Nú um
mitt ár 2013 hefur því verið hagvöxtur
í þrjú ár. Á verðlagi ársins 2005 var verg
landsframleiðsla rúmlega 272 milljarðar
króna á síðasta ársfjórðungi ársins 2012,
en var til samanburðar rúmlega 220
milljarðar króna á síðasta ársfjórðungi
ársins 2003.1 Raunar mætti halda því fram
að landsframleiðsla um þessar mundir sé
ekki langt frá því sem vænta mátti áður en
fjármálabólan varð til á árunum eftir 2003.
Hagsveiflur
Á mynd 1 er sýnd þróun vergrar lands-
framleiðslu á föstu verðlagi. Með því
að sýna lógaritmagildi hennar fáum við
feril sem hefði fastan halla ef hagvöxtur
væri alltaf hinn sami. Einföld lína sem
dregin er frá upphafs punkti árið 1980
til lokapunkts árið 2012 sýnir 2.3%
meðal hagvöxt á þessu tímabili. Það sem
kannski vekur athygli er að fram leiðsla
árið 2012 er svipuð því sem búast hefði
mátt við áður en sú froða sem varð til við
fjármagns innflæðið 2004-2008 kom til
sögunnar.2 Það er því eins og ekkert hafi
gerst, froðan kom inn og fór út aftur, og
íslenska þjóðar skútan siglir áfram eins og
ekkert hafi gerst.
Kreppur (e. recessions) eru skil-
greindar sem tímabil samdráttar efnahags-
starfseminnar. Í Bretlandi er, svo dæmi
sé tekið, miðað við samdrátt vergrar
lands framleiðslu sem varir í a.m.k.
tvo ársfjórðunga.3 Mynd 2 sýnir verga
landsframleiðslu á föstu verðlagi eftir
ársfjórðungum og vöxt hennar á milli
ársfjórð unga. Þar sést að framleiðsla náði
hámarki á þriðja ársfjórðungi 2007 og
lágmarki á öðrum ársfjórðungi 2010 og
hefur síðan farið vaxandi. Samdrátturinn
varð því árin 2008 og 2009 fram á mitt
ár 2010.4 Á neðri helmingi myndarinnar
er sýndur vöxtur framleiðslunnar á milli
ársfjórðunga.5 Landsmenn hefðu því átt
að fagna árið 2010 þegar framleiðsla tók
að aukast að nýju.
Gengissveiflur
Sú mynd sem hér hefur verið dregin
upp virðist vera á skjön við skynjun
almennings sem stendur enn í þeirri trú að
landið sé í djúpri kreppu. En hvað er það
sem veldur því að á meðan hagfræðingar
tala um viðsnúning og uppsveiflu að
almenning og stjórnmálamenn þyrstir
í mun meiri hagvöxt? Svarið gæti falist í
því að hagkerfi Íslands er eins og fyrirtæki
sem framleiðir sjávarafurðir til útflutnings
og fær ferðamenn í heimsókn, en þarf að
kaupa flestar neysluvörur frá útlöndum.
Það sem ræður lífskjörum er kaupmáttur
mældur í innflutningi, þ.e.a.s. hversu
mikið af innflutningi fólk getur keypt
fyrir krónulaunin sín, en það fer eftir
gengi krónunnar. Gengi krónunnar
Gylfi Zoega
Prófessor við Háskóla Íslands
Lógaritmískur kvarði. Heimild: Hagstofa Íslands
Mynd 2: Verg landsframleiðsla
2002-2012 á föstu verðlagi
Vöxtur á milli ársfjórðunga er jafnaður með Hodrick-Prescott síu. Gögn eru
árstíðaleiðrétt. Heimild: Hagstofa Íslands
framhald á bls. 2