24 stundir - 16.10.2007, Blaðsíða 16

Tug ir radda luku upp ein um
munni þeg ar tjöld in runnu frá
Stóra sviði Borg ar leik húss ins á laug-
ar dag inn: „Vaaaa ááá...“ Við blasti
æv in týra leg leik mynd sem sæk ir
inn blást ur sinn í gaml ar evr ópsk ar
stór borg ir. Þeg ar leik ur búl görsku
sin fón íu hljóm sveit ar inn ar tók að
streyma úr há töl ur un um og Sveppi
hóf upp raust sína í gervi Tuma engi-
sprettu var bú ið að tryggja at hygli
smáfólksins og hinir voru farnir að
bera sýn ing una sam an við söng leiki
í er lend um stór borg um. Það er ekki
lít ið af rek á fyrstu  sek únd um
sýn ing ar.
Skömmu síð ar spratt Gosi full-
skap að ur upp af renni bekkn um
og á Víð ir Guð munds son sér stakt
hrós skil ið fyr ir lík ams tján ingu í
þess um fyrstu sen um – áhorf end ur
voru al veg jafn agn dofa og Jak ob
gamli leik fanga smið ur yf ir því
að brúð an hreyfð ist án nokk urra
strengja. Raun ar stóðu flest ir leik-
ar ar sig með ágæt um – það er hrein
un un að hlýða á Jó hann Sig urð ar son
syngja, Sverr ir Þór gæddi engi sprett-
una Tuma mikl um per sónu töfr um
og Að al björg Þóra og Hall dór voru
bráð skemmti leg í hlut verki katt-
anna sem reyna stöð ugt að af vega-
leiða Gosa. Svo er full ástæða til
þess að hrósa döns ur un um og fim-
leika fólk inu sér stak lega, en þeirra
frammistaða var ög uð og fag leg og
lyfti allri sýn ing unni.
Það var leik ur í þess ari upp færslu
og það skil aði sér fram á áhorf enda-
bekk ina. Það var leik ur í tón list inni,
leik ur í bún ing un um og leik ur í
leik mynd inni. Leik ur í bland við
metn að og al úð er pott þétt blanda.
Ekki var held ur verra að sýn ing in
stóð und ir nafni sem fjöl skyldu-
sýn ing – eitt hvað var fyr ir alla í
sýn ing unni, sem mátti best merkja
á því að börn og full orðn ir skelltu
ekki allt af upp úr á sömu stöð um.
Þetta er mikið grundvallaratriði við
uppfærslu barnaleikrita.
Karl Ág úst Úlfs son valdi skyn-
sam lega leið að leik gerð inni – að ein-
beita sér að þroska sögu Gosa og sýna
hvað það er í fari okk ar sem ger ir
okk ur að mönn um. Sums stað ar
örl aði þó á því að það skorti á tengsl
or sak ar og af leið ing ar – stund um
var eins og and legt ferða lag Gosa
væri rek ið áfram af ein hverju öðru
en hans innri hvöt um. Það var t.d.
eng in góð ástæða fyr ir því að hann
kaus að hlaupa af stað til Alls nægta-
lands ins og það voru mögu leik ar í
sam bandi þeirra Tuma sem ekki
voru nýtt ir til fulls.
Selma Björns dótt ir getur ver ið
stolt af þessu fyrsta leik stjórn ar-
verk efni sínu. Hún hef ur af mik illi
fag mennsku sett upp sýn ingu sem
börn og full orðn ir geta not ið sam an.
Það verð ur eng inn svik inn af því
að eyða tveim ur stund um með
fjöl skyld unni í Borg ar leik hús inu í
vet ur.
Með nýrri tækni má sjá í
gegn um hluta jarð ar, til dæm is
er hægt að sjá í gegn um sand inn
og það sem þar dylst.
MENNING
menning@24stundir.is
Sýn ing Sig urð ar verð ur opn uð
með pompi og prakt í Gall-
ery Tur pent ine föstu dag inn
næst kom andi milli kl. -. Í
verk un um á sýn ing unni held ur
Sig urð ur Árni áfram rann-
sókn um sín um á efni, rými og
skugg um. Hann gef ur áhorf-
end um kost á að líta inn í hug-
mynda- og efn is heim sinn á
skemmti leg an hátt með því að
stilla sam an ólík um miðl um;
gleri, mál verki, teikn ing um og
skúlp túr.
Verk in hafa skír skot un hvert
í ann að en sam an mynda þau
heild stæða sýn á hug ar heim
lista manns ins. Sig urð ur Árni
er þekkt ast ur fyr ir mál verk en
hef ur þó gjarn an sýnt með mál-
verk un um skúlp túra/mód el,
teikn ing ar og ljós mynd ir.
Síð asta einka sýn ing Sig urð ar
Árna var í Gall ery Al ine Vi dal í
Par ís, Frakk landi, en í því gall-
er íi hef ur hann sýnt reglu lega
síð ustu ár in. Þess má geta að
Op era Na tion al de Pa ris fékk
ný ver ið mál verk eft ir Sig urð
Árna, sem er í eigu FRAC- lista-
safns ins í Mont pelli er, til
kynn ing ar á ball ett upp færslu
Pinu Bau sch á „Or fe us og Evr-
id is” eft ir Gluck. Pina Bau sch
er einn áhrifa mesti dans höf-
und ur sam tím ans en óper an
verð ur sett upp í byrj un næsta
árs.
Rými og
skuggar
ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2007
GERVITUNGLAMYNDIR
Fyrstu gervitunglamyn-
dirnar af Jörðinni voru
teknar 14. ágúst árið 1959
úr bandaríska gervitunglinu
Explorer 6.
Í dag eru hundruðir ger-
vitungla sem taka myndir
af yfirborði jarðar, bæði
á vegum stjórnvalda og í
einkaeigu.
Auðvelt er fyrir almenning
að nálgast gervitunglam-
yndir í gegnum þjónustur
eins og Google Earth og
Microsoft Live Earth.
16
Eftir Kristjönu Guðbrandsdóttur
dista@24stundir.is
Leikstjóri: Selma Björnsdóttir
Leikgerð: Karl Ágúst Úlfsson
Tónlistarstjórn: Þorvaldur Bjarni
Þorvaldsson
Leikarar: Að al björg Þóra Árna-
dótt ir, Dav íð Guð brands son,
Hall dór Gylfa son, Jó hann
Sig urð ar son, Kristj ana Skúla-
dótt ir, Magn ús Jóns son,
Pét ur Ein ars son, Unn ur
El ísa bet Gunn ars dótt ir,
Sverr ir Þór Sverr is son,
Víð ir Guð munds son
og fleiri.
Gosi
í Borgarleikhúsinu.
Eft ir Arndísi Þórarinsdóttur
arndis@24stundir.is
LEIKLIST
Alvöru leikhústöfrar
Í HNOTSKURN
Veisla fyr ir augu og eyru sem lít-
il börn jafnt sem gaml ar ömm ur
geta not ið.
LIfandi strengjabrúða Tví ey kið
Gosi og Tumi engi spretta eru
skemmti leg ir ferða fé lag ar eitt
síð degi í Borg ar leik hús inu
Upp fyr ir hæstu ský
Jörð in í öllu sínu veldi
Nú ræt ist það sem Só krat-
es sagði fyr ir 2500 ár um:
„Mað ur inn þarf að rísa
upp frá jörð inni, upp fyr ir
hæstu ský, því ein ung is
þann ig mun hann skilja
þann heim sem hann býr í.“
Jörð in er vökt uð og mynd uð ut an
úr geimn um nótt og dag og í ný út-
kom inni bók frá Máli og menn ingu,
Jörð in í öllu sínu veldi, öðl ast les and-
inn vængi því að bók in sýn ir jörð-
ina í mynd um á ný stár leg an hátt,
hvern ig hún var, er og hvern ig hún
get ur orð ið.
Í ný út kom inni bók Máls og
menn ing ar, Jörð in í öllu sínu veldi,
má sjá full komn ar og raun veru-
leg ar mynd ir af jörð inni tekn ar frá
gervi tungl inu Terra. Terra, sem
er í eigu NASA, banda rísku geim-
ferða stofn un ar inn ar, er á braut
um jörðu í lið lega  kíló metra
fjar lægð. Á gervi tungl inu er verk-
færi sem kall ast MOD IS sem skil-
grein ir yf ir borð lands á  mis mun-
andi vegu. Með MOD IS og öðr um
mynd grein andi vél um á spor braut
um jörðu er hægt að búa til skýja-
laus ar, raun veru leg ar mynd ir af all-
skyns lands lagi, til að mynda frum-
skóg um, eyði mörk um, ísi lögð um
auðn um og stór borg ar lands lagi.
Örn Sig urð ar son, land fræð ing ur
hjá For lag inu, þýddi bók ina sem er
sam in af Bret an um Dou glas Ad ams,
þekkt um vís inda manni við Cam-
bridge-há skóla. „Margt kom mér á
óvart við vinnu mína,“ seg ir Örn.
„Þá sér stak lega hvað má sjá með að-
stoð gervi tungla mynda. Með nýrri
tækni má sjá í gegn um hluta jarð ar,
til dæm is er hægt að sjá í gegn um
sand inn og það sem þar dylst.
Þann ig hafa ver ið fundn ir lend ing-
ar stað ir loft steina og hin ar ýmsu
forn leif ar.“ Örn seg ir bók ina vera
þann ig upp byggða að gervi tungla-
mynd ir segi sögu af lands lagi jarð ar.
„ Bók in er ekki yf ir full af texta en þó
er sá texti sem fylg ir mynd un um
sterk ur og fjall ar um hvern ig jörð in
var, er og hvern ig hún get ur orð ið.
Ógn ir þær sem steðja að henni og
gerðu fyrr á öld um, um breyt ing-
ar kraft ur sjálfr ar jarð ar inn ar og
íhlut un manns ins.
Svo er ým iss kon ar fróð leik ur sem
kem ur þarna fram. Þá er skoð uð
þró un jarð ar inn ar, til dæm is í kjöl-
far þeirra hita breyt inga sem eiga sér
stað.“
Nóa  óð ið?
Örn seg ir frá því að með gervi-
tungla mynd um hafi svo sann ar-
lega tek ist að opna nýj ar vídd ir.
„Undra heim ur sá er opn ast mann-
in um ger ir hon um kleift að skoða
heim inn eins og hann kynni að
fljúga. Einn ig er merki legt hvern ig
má lesa úr mynd um með til liti til
mann kyns sög unn ar.“ Hann nefn ir
þar til að mynda Nóa flóð ið úr Biblí-
unni. „Fyr ir um  ár um náði
hækk andi yf ir borð Mið jarð ar hafs
að brjóta sér leið í gegn um mjótt Bo-
spór us sund ið og dag lega streymdu
 rúm kíló metr ar af sjó í Svarta-
haf ið sem í þá daga var lít ið stöðu-
vatn. Mann vist ar leif ar hafa fund-
ist við forn leifa upp gröft á gamla
vatns bakk an um og bend ir margt til
þess að hér hafi átt sér stað hið eina
sanna Nóa flóð.“
Þá er aft ast í bók inni af ar áhuga-
verð ur kafli um breyt ing ar jarð ar-
inn ar. „Þar er spáð fyr ir um fleka-
hreyf ing ar, sagt til um hvern ig
jörð in hef ur lit ið út og hvern ig hún
mun koma til með að líta út. Þann ig
má feta sig áfram inn í fram tíð ina
með að stoð nýrr ar tækni. Þar má til
dæm is sjá að eft ir  millj ón ir ára
hef ur Afr íka runn ið sam an við meg-
in land As íu og fjall garð ar Him alayja-
fjalla verða farn ir. En þeir eru nú í
kjöl far hlýn un ar að skreppa sam an.“
Örn seg ir bók ina eiga brýnt er indi
við nú tíma fólk. „Við ger um okk ur
ekki grein fyr ir undr um jarð ar inn ar
og þeim ógn um sem steðja að henni.“
stundir
Blái marm ar inn Ein merki leg asta
ljós mynd 21. ald ar inn ar, „Blái
marm ar inn“. Mynd in var tek in á
leið til tungls ins þann 9. des emb er
1972 úr 45.000 kíló metra fjar lægð.
Fyr ir rúm um 30 ár um og 5000
geim skot um.
Nóa flóð? Yf ir borð Mið jarð ar hafs ins
hækk aði, braut sér leið í gegn um Bo-
spór us sund sem sést vel hér á mynd-
inni, og þar sem var lít ið stöðu vatn
er nú Svarta haf ið. Mann vist ar leif ar
hafa fund ist við forn leifa upp gröft á
gamla vatns bakk an um.