Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Page 55

Bygging í Lundi er hvað grunn-
formið varðar lík þeirri sem hér um
ræðir.128 Hún var rétthyrnd og mældist
að innan 8 m löng og 2,5 m breið en
þvermál hringlaga byggingarinnar er
2,5 m (mynd 42). Veggirnir eru úr
steinhleðslum að utan sem innan en
fyllt er á milli þeirra með mold. Leifar
hellugólfs eru fyrir hendi. Gripi skortir
sem og sögulegar heimildir og gerir
það aldursgreiningu ómögulega.
Einnig er ómögulegt að ákvarða hlut-
verk en í dag er almennt talið að hér sé
um að ræða hlöðu og fjós.
Fundurinn í Gröf sýnir hins vegar að
kornþurrkun var þekkt á Íslandi. Óhag-
stæðar umhverfisaðstæður á eyjunum í
Norður-Atlantshafi sem og á strand-
svæðum á Bretlandi og Skandinavíu til
að þroska korn ýtti undir þróun
þurrktækninnar.129
Sýnt hefur verið fram á tengingu
milli Skotlands, eyjanna í norður
Atlantshafi og Skandinavíu með mál-
vísindalegum rannsóknum. Almenn
orð fyrir þurrkofn í Skotlandi er Kill
eða Kiln130 og á gelísku sòrn en elstu
hugtakið yfir slíka þurrkun á sænsku er
kölna.131
Gelíska hugtaksins þorn er getið árið
1314 í V-Noregi og enn þann dag í dag
er það þekkt í orðmyndunum tonn eða
torn en hér er um trégólf þurrk-
herbergis fyrir malt að ræða.132
Í Færeyjum er notað orðið sodnur
um slíka þurrkun.133 Þar bætast við
orðasambönd eins og sofnhús fyrir
byggingar sem þangað til á níunda ára-
tug síðustu aldar voru notuð til að
þurrka rúg.
Fjögur mismunandi form þurrkhúsa
eru þekkt eftir því hvar þau eru
landfræðilega staðsett.134
Tegundin frá Orkneyjum, sem kallast
„Orkney-Kiln“, er líkust þeim sem
fundist hafa á Íslandi. Þurrkherbergið
þar er byggt við ferhyrnda hlöðu. Það
er einn metri í þvermál og er allt að 5
metrar á hæð. Grind er lögð í um eins
metra hæð en á hana var kornið breitt
út sem þurrka átti. Hægt var að komast
að grindinni í gegnum litlar dyr og upp
nokkrar tröppur. Kamína var notuð til
þess að kynda upp og hitinn leiddur úr
henni undir tröppurnar og inn í þurrk-
herbergið. Afgangurinn af bygging-
unni var notaður sem birgðageymsla.
Þurrkofnarnir eru í þessum tilvikum
ekki byggðir inn í ferhyrndu rýmin
heldur standa þeir frítt við skamm-
hliðina. Tenging hringlaga byggingar-
innar og rétthyrndu yfirbyggingar er
enn hægt að sjá á Lewis (Suðureyjum).
Byggingarnar sem enn þann dag í dag
eru notaðar sem birgðahús eru með
kúpullaga þaki, og göngustígur um-
hverfis það er á ferhyrndum grunn-
inum.135
Ef teknir eru saman þættirnir sem
nefndir voru hér á undan kemur í ljós
að tegund byggingarinnar í Gautavík er
mjög lík þeim sem finnast á eyjum N-
Atlantshafsins og voru notuð sem
kornþurrkunarhús. Þessi tilteknu ís-
Mynd 41. Sofnhúsið á Gröf (eftir Gísla
Gestsson).
128. J. Voionmaa,
Lundur, Borgarfjarðar-
sýsla. Í M. Stenberger
(ritstj.), Forntida gårdar i
Island (1943).
129. H. Hinz, Zur En-
twicklung des Darren-
wesens. Zeitschrift für
Volkskunde 51, 1954.
130. A. Fenton, Lexiconi-
graphy and historical
interpretation. Í G.W.S.
Barrow (ritstj.),The
Scottish Tradition (1974).
131. I. Talve, Kölna.
Kulturhistoriskt lexikon
for nordisk middelalder
10 (1965),
132. A. Ropeid,
Bryggning. Kultur-
historiskt lexikon for
nordisk middelalder 2
(1957).
133. H. Rasmussen,
Korntørring og –
taerskning på Faerøerne.
Kuml 1955.
134. L. Scott, Corn-
drying Kilns. Antiquity
25, 1951.
135. A Fenton, Continuity
and Change in the
Building Tradition of
Northern Scotland. The
Åsa Wright Memorial
Lectures 4 (1979) 10.
__________
55