Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2010, Síða 20

Bókarinnar um vændiskonuna Cata-
linu Mikue Ncogo, eftir Jakob Bjarnar
Grétarsson og Þórarin Þórarinsson,
hefur verið beðið með nokkurri eftir-
væntingu. Ein af ástæðunum er sú að
mikið hefur verið rætt um að hinir og
þessir stjórnmálamenn og þekktir ein-
staklingar úr þjóðlífinu hafi leitað til
Catalinu og fylgiskvenna hennar. Ótal
mörg nöfn hafa verið nefnd í þessu
samhengi. Engar nafnbirtingar á við-
skiptavinum Catalinu er hins vegar
að finna í bókinni enda mun Catalina
líta svo á að samband hennar við við-
skiptavinina sé byggt á algerum trún-
aði.
Önnur ástæðan er sú að bókin, Hið
dökka man – Saga Catalinu, er líklega
sú fyrsta sem gefin er út hér á landi þar
sem saga vændiskonu er sögð með
þeim hætti sem hér er gert. Slík frásögn
erlendrar konu sem endar á slíkum
glapstigum hér á landi hlýtur nánast
alltaf að vera í það minnsta forvitnileg.
Ekki spillir nú fyrir þegar vændiskon-
an sem um ræðir er frá framandi landi
í Afríku, Miðbaugs-Gíneu, og að mik-
ið hefur verið fjallað um mál hennar í
fjölmiðlum þar á undan. Inn í vændis-
umræðuna spila svo dómar yfir Cata-
linu fyrir að græða á vændi sem þriðji
aðili, fyrir fíkniefnainnflutning, fyr-
ir líkamsárás á nágrannakonu sína
í Hafnarfirði og fyrir að ráðast á lög-
reglumann. Catalina var auk þess fyrst
allra hér á landi til að vera ákærð fyr-
ir mansal þó hún hafi verið sýknuð af
þeirri ákæru á endanum.
Í bókinni er saga Catalinu sögð,
allt frá uppvexti hennar í Miðbaugs-
Gíneu til fangelsisvistar hennar í
kvennafangelsinu í Kópavogi. Einna
áhugaverðast við fyrri hluta frásagn-
arinnar, þar sem sagt er frá fyrstu
20 árum ævi hennar, er sagan af því
hvernig hún kom til Íslands með sjó-
manni frá Vestmannaeyjum sem ver-
ið hafði við veiðar við strendur heima-
lands hennar á íslenskum frystitogara.
Catalina var þá einungis um 17 ára
gömul. Segja má að Catalina hafi ver-
ið numin á brott frá Miðbaugs-Gíneu,
samkvæmt því sem hún segir sjálf, þar
sem mikið uppnám skapaðist þegar
ljóst var að hún væri horfin. Catalina
komst svo til Íslands á fölsku vegabréfi
eftir hálfgerða svaðilför. Við tók til-
breytingarlaust líf húsmóður í Eyjum
og síðar í Reykjavík ásamt sjómannin-
um sem hafði tekið hana með sér frá
Afríku. Catalina lifði slíku lífi í nokkur
ár en ákvað svo að skilja við mann sinn
þar sem hún elskaði hann ekki. Hún
þreifaði fyrir sér á vinnumarkaðnum
og vann meðal annars á Landspítal-
anum og sem skólaliði í Hafnarfirði
áður en hún ákvað að snúa sér alfarið
að vændi árið 2006. Henni fannst gott
að sofa út og hún vildi verða rík og því
var slíkt brauðstrit í láglaunastörfum
ekki heppilegt fyrir hana.
Í seinni hluta bókarinnar segir frá
tilveru Catalinu eftir að hún byrjaði að
starfa alfarið sem vændiskona hér á
landi og hvernig starfsemin vatt smám
saman upp á sig þar til hún var farin
að gera út aðrar vændiskonur. Þær
komu hingað til lands og unnu við
vændi og fékk Catalina helminginn
af öllu sem þær þénuðu. Sú frásögn
veitir forvitnilega innsýn inn í heim
vændiskonunnar á Íslandi og hvern-
ig Catalina réttlætir þessa vinnu fyrir
sjálfri sér. Sagt er frá fjölmiðlafárinu
í kringum Catalinu sem hófst eftir að
greint hafði verið frá því í ársbyrjun í
fyrra að hún ræki vændishús við hlið-
ina á lögreglustöðinni á Hverfisgötu.
Síðan þá hefur Catalina mikið verið í
kastljósi fjölmiðlanna.
Helsti galli bókarinnar um Cata-
linu er afleiðing þess hversu mjög höf-
undarnir þurfa að reiða sig á frásögn
Catalinu sjálfrar. Bókin er annars veg-
ar byggð upp á viðtölum við hana þar
sem hún lýsir eigin lífi og hins vegar á
heimildavinnu höfundanna þar sem
þeir segja frá lífi Catalinu og umræð-
unni um hana hér á landi. Cata lina er
enginn dýrlingur, eins og þessi saga
hennar sýnir glöggt fram á, og viður-
kennir hún það í bókinni að hún ljúgi
ef hún telur það þjóna hagsmunum
sínum – meðal lyga Catalinu, sem hún
viðurkennir í bókinni, er til dæmis að
hafa haldið því fram í viðtali við Vik-
una að faðir hennar væri glæpafor-
ingi í Miðbaugs-Gíneu. „Við ljúgum.
Það er nú það sem við vændiskon-
ur gerum. Það er mikilvægur hluti
leiksins,“ segir Catalina á einum stað
í bókinni. Annað sem Catalina virð-
ist hafa ýkt stórlega eru tengsl hennar
við undirheimana á Íslandi en í báð-
um tilfellum er markmiðið líklega það
að fólk hræðist hana og beri virðingu
fyrir henni vegna tengsla hennar við
glæpastarfsemi. Þeir Jakob Bjarnar og
Þórarinn voru því ekki í öfundsverðu
hlutverki að þessu leyti og reyndu eft-
ir bestu getu að fá staðfestingu úr öðr-
um áttum á því sem Catalina sagði.
Þetta verður til þess að aftast í bókinni
hnykkja höfundarnir á því að „sann-
leikurinn sé afstæður“ og að bókin sé
fyrst og fremst hennar sýn á eigið líf
og rannsókn hins opinbera á henni.
Hafa þarf þennan fyrirvara í huga við
lestur bókarinnar enda kemur það oft
fyrir við lestur hennar að ályktanir og
túlkanir Catalinu hljóma ekki mjög
trúverðugar. Dæmi um það er þeg-
ar Cata lina segir að málaferlin gegn
henni eigi sér pólitískar ástæður og er
látið í það skína að setning laga sem
gerðu vændiskaup ólögleg og refsi-
verð hafi eitthvað með það að gera
að ónefnd stjórnmálakona hafi lent
í því að koma að eiginmanni sínum í
bólinu með Catalinu. Stundum bæta
höfundarnir við neðanmálsgreinum
þar sem þeir benda á aðrar túlkanir á
því sem Catalina talar um. Þeir hefðu
mátt gera þetta oftar þar sem neðan-
málsgreinar þeirra gefa bókinni auk-
ið jafnvægi og hlutlægari frásagnar-
hátt. Fyrir vikið verður bókin stundum
full einhliða og lituð frásögn Catalinu
sjálfrar en líkt og höfundarnir segja þá
er þetta hennar saga.
Bókin um Catalinu er skemmtileg
aflestrar, þrátt fyrir þennan meðvitaða
skort á inngripum höfundanna. Ég
settist niður með hana og kláraði hana
á einu kvöldi og skemmti mér vel.
Cata lina er mikið ólíkindatól og virð-
ist vera mjög sjálfmiðuð og kexrugl-
uð, svo maður tali nú bara íslensku.
Uppbygging bókarinnar og sú meðvit-
aða afstæðishyggja sem höfundarnir
styðjast við mun að öllum líkindum
verða orsökin fyrir meirihluta þeirrar
gagnrýni sem sett verður fram á hana.
Catalina segist ekki skilja af hverju hún
var dæmd fyrir vændisstarfsemina og
að hún hafi ekki vitað að hún hafi ver-
ið að brjóta lög. Enn fremur að hún
telji að leyfa þurfi vændi á Íslandi þar
sem mikil eftirspurn sé eftir því, líkt og
hún prófaði á eigin skinni. Orð Cata-
linu eru því á þá leið að hún hafi ver-
ið það sem kallað hefur verið „ham-
ingjusama hóran“, vændiskona sem
var sátt við hlutskipti sitt og þénaði
um sex milljónir króna á mánuði, að
eigin sögn, fyrir að sofa hjá karlmönn-
um og naut þess oft á tíðum. Hún segir
jafnframt að femínistar og valdamikl-
ir aðilar í íslenskum stjórnmálum hafi
viljað bregða fyrir hana fæti með laga-
setningu sem bannaði vændiskaup
þar sem lífsskoðanir þeirra stönguð-
ust á við hátterni Catalinu. Einhver
gæti haldið að með því að takast ekki á
við þessa sýn hennar séu höfundarnir
að segja að þeir deili skoðunum Cata-
linu á vændisstarfsemi. Svo mun þó
ekki vera þó þeir leggi ekki til atlögu
við ýmsar skoðanir hennar sem marg-
ir munu verða ósammála.
Ingi F. Vilhjálmsosn
20 8. desember 2010 miðvikudagur
Hið dökka man
– Saga Catalinu
Jakob Bjarnar Grétarsson
og Þórarinn Þórarinsson
Útgefandi: Bókafélagið.
Forvitnileg saga
vændiskonu
Ævisaga
Hið dökka man „Catalina er mikið ólíkindatól og virðist vera mjög sjálfmiðuð og kexrugluð, svo maður tali nú bara íslensku.“
Lífshlaup Guðrúnar Ögmundsdótt-
ur, fyrrverandi alþingismanns, er um
margt merkilegt. Ekki fyrir þær sak-
ir að hún hafi um tíma verið þing-
maður og áður borgarfulltrúi held-
ur vegna þess að hún var í hringiðu
kvennabaráttunnar á Íslandi. Úr
þessum jarðvegi spratt Rauðsokka-
hreyfingin, og Kvennalistinn varð
til. Guðrún er á þessum slóðum
samferða Ingibjörgu Sólrúnu Gísla-
dóttur, sem síðar varð þingmaður
Kvennalistans og formaður Samfylk-
ingar. Þessi hluti af sögu Guðrúnar
er sá langmerkasti á lífsleið hennar.
Vandinn er sá að í bókinni er skautað
yfir þessi mál sem hefðu getað orðið
hryggjarstykkið.
Það virðist raunar hafa reynst
höfundinum erfitt að fá Guðrúnu
til að opna hjarta sitt. Talsvert er
sagt frá æsku sögupersónunnar
sem er tökubarn. Fram kemur að
samband Guðrúnar og föður henn-
ar hafi verið gott en árekstrar urðu
gjarnan við móðurina sem sum-
part virtist afbrýðisöm út í stúlku-
barnið. Átti fóstran það til að vera
illyrt og láta í ljós eftirsjá yfir ætt-
leiðingunni. Þessi samskipti eru
reifuð víða í bókinni en án þess að
kjarninn komi fram. Maður er því
litlu nær.
Guðrún Ögmundsdóttir afrek-
aði fátt á stuttum þingmannsferli
sínum. Þó vann hún stórsigur með
því að fá í gegn heildstæða löggjöf í
þágu homma og lesbía. Lagasetn-
ingin markaði gríðarleg tímamót í
baráttusögu samkynhneigðra og víst
er að þeir munu halda nafni Guð-
rúnar á lofti. Merkilegur hluti sögu
Guðrúnar er þegar Ingibjörg Sólrún,
formaður Samfylkingar, lenti utan-
garðs í þingkosningum. Þá reyndi
fjöldi flokksmanna að fá Guðrúnu til
að hætta þingmennsku og rýma fyrir
formanninum. Guðrún þvertók fyr-
ir það og telst líklegt að þar með hafi
hún kallað yfir sig þá óhelgi sam varð
til þess að hún var felld.
Þingmannsferillinn var stuttur.
Í prófkjöri Samfylkingar var Guð-
rún felld og hrökklaðist af þingi.
Pólitískur andstæðingur, Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir menntamála-
ráðherra, kom til skjalanna og út-
vegaði henni starf í ráðuneyti sínu.
Þá lét Ingibjörg Sólrún í ljós ákveð-
inn létti. Hin pólitíska samtrygging
var til staðar. Hreinskilni Guðrúnar
er slík að hún opinberar þá skoðun
sína að sjálfsagt sé að færa gæðing-
um flokkanna bitlinga.
Stundum er sagt að góð bók eigi
að gera lesandann að betri manni.
Bókin um Guðrúnu er ekki þeirrar
gerðar. Þetta er byrjandaverk. Flæð-
ið er ekki gott og ekki er unnið með
efnið eins og skyldi. Sérstaklega er
fyrri hluti bókarinnar slakur í þess-
um skilningi. En bókin lagast eftir
því sem líður á söguna. Efniviðurinn
í ævi rauðsokkunnar og baráttukon-
unnar er til staðar. En það var ekki
unnið nógu vel úr honum. Þarna
er skautað yfir merkilegt lífshlaup.
Hún fær tvær og hálfa stjörnu.
Reynir Traustason
Skautað yfir lífshlaup
Hjartað ræður för
guðrún Ögmundsdóttir
Halla Gunnarsdóttir
Útgefandi: Veröld.
257 blaðsíður
Ævisaga