Hagskýrslur um utanríkisverslun - 1992, Blaðsíða 9

Inngangur
Introduction
1. Gerð verslunarskýrslna
A general note on the extemal trade statistics
Heimildir og skráning Sources and registration. Versl-
unarskýrslur eru gerðar eftir aðflutningsskýrslum innflytjenda
og útflutningsskýrslum útflytjenda. Aðflutningsskýrslur eru
tölvuskráðar hjá tollstjórum og hefur Hagstofan aðgang að
gagnaskrám Ríkistollstjóra og sækir þangað með vélrænum
hætti þær upplýsingar úr þeim sem nauðsynlegar eru fyrir
gerð verslunarskýrslna. Þessar upplýsingar eru yfirfarnar
eins og kostur er, og villur sem finnast eru Ieiðréttar, eins og
jafnan hefur verið gert. Tollyfirvöld hafa ekki hafíð tölvu-
skráningu útflutningsskýrslna og því fór skráning þeirra enn
fram á Hagstofúnni á árinu 1991 eins og verið hefur.
Flokkun Classification. Flokkun vörutegunda í verslunar-
skýrslum byggist á tollskrá. Til ársloka 1987 var útflutningur
þó flokkaður samkvæmt sérstöku flokkunarkerfi Hagstof-
unnar þar sem tollskrá þótti ekki gefa færi á nægilegri
sundurliðun sjávarafurða. Frá og með árinu 1988 er út-
flutningur flokkaður samkvæmt tollskrá á sama hátt og
innflutningur en jafnframt eru útflutningsafurðir flokkaðar
eftir svipuðu kerfi og Hagstofan beitti áður.
Ný tollskrá tók gildi hinn 1. janúar 1988 skv. lögum nr. 96/
1987 um breyting á tollalögum nr. 55/1987. Með þessari
tollskrá varð gjörbreyting á vöruflokkun í hátt við þær
breytingar, sem þá höfðu verið gerðar á hinni alþjóðlegu
vöruflokkunarskrá Tollasamvinnuráðsins í Brussel. Þessi
skrá er nefnd hið samræmda flokkunarkerfi og er þekkt undir
skammstöfuninni HS eftir hinu enska heiti sínu (the Harmo-
nized Commodity Description and Coding System). HS-
skráin var viðtekin með samningi Tollasamvinnuráðsins í
Brussel í júní 1983 og gefin út árið 1985. íslendingar voru
aðilar að þessum samningi og var hann fullgiltur af íslands
hálfu í júní 1986. HS-skráin var tekin í notkun af flestum
aðildarrikjum Tollasamvinnuráðsins ífá og með 1. janúar
1988.
HS-skráin eða tollskrárfyrirmynd Tollasamvinnuráðsins
er sex stafa fiokkunarkerfi þar sem tveir fyrstu stafirnir
mynda kafia frá 01-97. Þau ríki sem hafa undirritað samning-
inn um upptöku þessa samræmda kerfis, hafa skuldbundið
sig til þess að fylgja þessu sex stafa kerfi, en þeim er fijálst
að beita nákvæmari flokkun með fleiri stöfum. Flest ríki sem
tekið hafa HS-skrána í notkun, nota fleiri stafi en sex og sum
allt upp ítíu. íslenska tollskráin er átta stafa skrá, þar sem HS-
skránni er fylgt á sex stafi en í ýmsum tilvikum eru síðustu
tveir stafimir notaðir til nákvæmari flokkunar miðað við
íslenskar þarfir. Tollskráin frá 1988 er mun sundurgreindari
en tollskráin frá 1978. Þetta stafar mest af því að HS-skráin,
sem er sex stafa skrá, er miklum mun ítarlegri en fyrri skrá
Tollasamvinnuráðsins, svonefnd CCCN-skrá, sem byggðist
á flokkun á fjóra stafi. HS-skráin telur alls rösklega 5.000
vörunúmer en CCCN-skráin taldi alls um 1.920 númer. Árið
1991 voru nær 6.700 tollskrámúmer í íslensku tollskránni en
þau vom tæplega 2.900 í tollskránni frá 1978. Þess má geta
að á árinu 1991 kom einhver innflutningur fram í 5.166
tollskrárnúmerum en útflutningur kom aðeins fyrir í 762
númerum.
Sem fyrr segir er útflutningur fiokkaður samkvæmt toll-
skrá frá og með ársbyrjun 1988, en áður hafði flokkun
útflutnings byggst á sérstöku kerfi Hagstofunnar. Hagstofu-
flokkunin, sem svo var nefnd, var sex stafa skrá, sem dregin
var saman í kafia eftir tveimur fyrstu stöfum skrárinnar. Eftir
að farið var að flokka útfiutning eftir tollskrá árið 1988 var
sex stafa hagstofuflokkunin afiögð, en um leið tekin upp ný
fiokkun vegna innlendra þarfa. í þeirri fiokkun er útfluttum
vömm raðað eftir nýrri þriggja stafa skrá Hagstofunnar og er
hún hliðstæð eldri sundurgreiningu í tveggja stafakafla. Nýja
hagstofuflokkuninertöluvert sundurgreindari en hineldri og
telur fieiri vömliði, en skrárnar eru þó að mestu sambærilegar.
Aðaltöfiurverslunarskýrslna(töfiurVog Vljsýnasundur-
liðun innfiutnings og útfiutnings eftir tollskrámúmerum, en
tafla IV sýnir útflutning eftir hinni sérgreindu flokkun
Hagstofunnar. Aðrar töfiur sýna utanríkisverslunina eftir
vörudeildum/flokkum (töfiur I—III) og eftir hagrænum
flokkum (notkunarflokkum, töflur VII og VIII) auk þess sem
útflutningur er flokkaður eftir vinnslugreinum (tafla IX).
Sundurliðun eftir vömdeildum eða vöruflokkum byggist á
alþjóðlegri vömskrá hagstofu Sameinuðu þjóðanna (Stand-
ard International Trade Classification, SITC). Þessi skrá er
ætluð til hagskýrslugerðar og miðast við það að unnt sé að
draga sky ldar vömr saman í fiokka eða deildir. I tengslum við
samningu HS-skrárinnar var vömskrá hagstofu Sameinuðu
þjóðanna, SITC-skráin, endurskoðuð í þriðja sinn. Sjálf
vömskráin hélst að mestu óbreytt og endurskoðunin fólst
aðallega í samningu einhlíts lykils milli HS-skrárinnar og
SITC-skrárinnar. Hagstofan tók upp þriðju endurskoðun
SITC-skrárinnar í ársbyrjun 1988 um leið og ný tollskrá tók
gildi. Grunnflokkun SITC-skrárinnarbyggist á Qögurra stafa
undirfiokkum sem em alls 1.033 að tölu. Þar af skiptast 720
undirfiokkar nánar í 2.805 vöruliði þannig að vömliðir verða
alls 3.118 að tölu. Þessir vömliðir eru dregnir saman í 261
þriggja stafa vöruflokka, sem aftur ganga upp í 67 tveggja
stafa vömdeildir og my nda að lokum 10 vörubálka eftir eins
stafs flokkun frá 0 til 9. í Verslunarskýrslum 1991 er SITC-
fiokkuninni beitt við sundurliðun á tveggja stafa vömdeildir
í töfiu I og á þriggja stafa vömflokka í töflum II og III. Gildir
þetta bæði fyrir útflutning og innflutning.
I verslunarskýrslum áranna 1969-1987, varinnflutningur
flokkaður eftir svonefndum notkunarflokkum, þ.e. í ney: i-
vöm, rekstrarvöru og fjárfestingarvöm og einstakaundirflo' a
þessaraliða. Þessi flokkun var séríslensk. Hún varfelld niður
árið 1988 en í stað hennar var tekin upp hagræn flokkun
hagstofu Sameinuðu þjóðanna (Classification by Broad Eco-
nomic Categories). Þessi fiokkun er mjög einföld í fram-
setningu, þar sem hún geymir alls 19 flokka sem dregnir eru
saman í 7 aðalflokka. I verslunarskýrslum er aukið við