Hagskýrslur um utanríkisverslun - 1993, Side 9

Inngangur
Introduction
1. Gerð verslunarskýrslna
A general note on the extemal trade statistics
Heimildir og skráning Sources and registration. Versl-
unarskýrslur eru gerðar eftir aðflutningsskýrslum innflytj enda
og útflutningsskýrslum útflytjenda. Aðflutningsskýrslur eru
tölvuskráðar hjá tollstjórum og hefur Hagstofan aðgang að
gagnaskrám Ríkistollstjóra og sækir þangað með vélrænum
hætti þær upplýsingar úr þeim sem nauðsynlegar eru fyrir
gerð verslunarskýrslna. Þessar upplýsingar eru yfirfamar
eins og kostur er, og villur sem finnast em leiðréttar, eins og
jafnan hefur verið gert. Tollyfirvöld hafa ekki hafið tölvu-
skráningu útflutningsskýrslna og þvf fór skráning þeirra enn
fram á Hagstofunni á árinu 1992 eins og verið hefur.
Flokkun Classification. Flokkun vömtegunda í verslunar-
skýrslum byggist á tollskrá. Til ársloka 1987 var útflutningur
þó flokkaður samkvæmt sérstöku flokkunarkerfi Hagstof-
unnar þar sem tollskrá þótti ekki gefa færi á nægilegri
sundurliðun sjávarafurða. Frá og með árinu 1988 er út-
flutningur flokkaður samkvæmt tollskrá á sama hátt og
innflutningur en jafnframt em útflutningsafurðir flokkaðar
eftir svipuðu kerfi og Hagstofan beitti áður.
Ný tollskrá tók gildi hinn 1. janúar 1988 skv. lögum nr. 96/
1987 um breyting á tollalögum nr. 55/1987. Með þessari
tollskrá varð gjörbreyting á vömflokkun í hátt við þær
breytingar, sem þá höfðu verið gerðar á hinni alþjóðlegu
vömflokkunarskrá Tollasamvinnuráðsins í Brussel. Þessi
skrá er nefnd hið samræmda flokkunarkerfi og er þekkt undir
skammstöfuninni HS eftir hinu enska heiti sínu (the Harmo-
nized Commodity Description and Coding System). HS-
skráin var viðtekin með samningi Tollasamvinnuráðsins í
Bmssel í júní 1983 og gefln út árið 1985. Islendingar vom
aðilar að þessum samningi og var hann fullgiltur af Islands
hálfu í júní 1986. HS-skráin var tekin f notkun af flestum
aðildarríkjum Tollasamvinnuráðsins frá og með 1. janúar
1988.
HS-skráin eða tollskrárfyrirmynd Tollasamvinnuráðsins
er sex stafa flokkunarkerfí þar sem tveir fyrstu stafimir
myndakaflafráO 1-97. Þau ríki semhafaundirritaðsamning-
inn um upptöku þessa samræmda kerfís, hafa skuldbundið
sig til þess að fylgja þessu sex stafa kerfi, en þeim er frjálst
að beita nákvæmari flokkun með fleiri stöfum. Flest ríki sem
tekið hafa HS-skrána í notkun, nota fleiri stafí en sex og sum
allt upp ítíu. Islenska tollskráin erátta stafa skrá, þar sem HS-
skránni er fylgt á sex stafl en í ýmsum tilvikum em síðustu
tveir stafirnir notaðir til nákvæmari flokkunar miðað við
íslenskar þarfir. Tollskráin frá 1988 er mun sundurgreindari
en tollskráin frá 1978. Þetta stafar mest af því að HS-skráin,
sem er sex stafa skrá, er miklum mun ítarlegri en fyrri skrá
Tollasamvinnuráðsins, svonefnd CCCN-skrá, sem byggðist
á flokkun á fjóra stafi. HS-skráin telur alls rösklega 5.000
vömnúmer en CCCN-skráin taldi alls um 1.920 númer. Arið
1992 vom nær 6.700 tollskrárnúmer í íslensku tollskránni en
þau vom tæplega 2.900 í tollskránni frá 1978. Þess má geta
að á árinu 1992 kom einhver innflutningur fram í 5.162
tollskrárnúmerum en útflutningur kom aðeins fyrir í 820
númeram.
Sem fyrr segir er útflutningur flokkaður samkvæmt toll-
skrá frá og með ársbyrjun 1988, en áður hafði flokkun
útflutnings byggst á sérstöku kerfí Hagstofunnar. Hagstofu-
flokkunin, sem svo var nefnd, var sex stafa skrá, sem dregin
var saman í kafla eftir tveimur fyrstu stöfum skrárinnar. Eftir
að farið var að flokka útflutning eftir tollskrá árið 1988 var
sex stafa hagstofuflokkunin aflögð, en um leið tekin upp ný
flokkun vegna innlendra þarfa. í þeirri flokkun er útfluttum
vömm raðað eftir nýrri þriggja stafa skrá Hagstofunnar og er
hún hliðstæðeldri sundurgreiningu ítveggjastafakafla.Nýja
hagstofuflokkunin er töluvert sundurgreindari en hin eldri og
telur fleiri vömliði, en skrámar eru þó að mestu sambærilegar.
Aðaltöflur verslunarskýrslna (töflur V og VI) sýna sundur-
liðun innflutnings og útflutnings eftir tollskrámúmemm, en
tafla IV sýnir útflutning eftir hinni sérgreindu flokkun
Hagstofunnar. Aðrar töflur sýna utanríkisverslunina eftir
vörudeildum/flokkum (töflur I—III) og eftir hagrænum
flokkum (notkunarflokkum, töflur VII og VIII) auk þess sem
útflutningur er flokkaður eftir vinnslugreinum (tafla IX).
Sundurliðun eftir vömdeildum eða vöruflokkum byggist á
alþjóðlegri vömskrá hagstofu Sameinuðu þjóðanna (Stand-
ard International Trade Classifícation, SITC). Þessi skrá er
ætluð til hagskýrslugerðar og miðast við það að unnt sé að
draga skyldar vömr saman í flokka eða deildir. í tengslum við
samningu HS-skrárinnar var vömskrá hagstofu Sameinuðu
þjóðanna, SITC-skráin, endurskoðuð í þriðja sinn. Sjálf
vömskráin hélst að mestu óbreytt og endurskoðunin fólst
aðallega í samningu einhlíts lykils milli HS-skrárinnar og
SITC-skrárinnar. Hagstofan tók upp þriðju endurskoðun
SITC-skrárinnar í ársbyrjun 1988 um leið og ný tollskrá tók
gildi. Gmnnflokkun SITC-skrárinnar byggist á fjögurra stafa
undirflokkum sem em alls 1.033 að tölu. Þar af skiptast 720
undirflokkar nánar í 2.805 vöruliði þannig að vömliðir verða
alls 3.118 að tölu. Þessir vömiiðir eru dregnir saman í 261
þriggja stafa vömflokka, sem aftur ganga upp í 67 tveggja
stafa vörudeildir og mynda að lokum 10 vörubálka eftir eins
stafs flokkun frá 0 til 9. í Verslunarskýrslum 1992 er SITC-
flokkuninni beitt við sundurliðun á tveggja stafa vörudeildir
í töflu I og á þriggja stafa vöruflokka í töflum II og III. Gildir
þetta bæði fyrir útflutning og innflutning.
I verslunarskýrslum áranna 1969-1987, var innflutningur
flokkaður eftir svonefndum notkunarflokkum, þ.e. í neyslu-
vöm, rekstrarvöm og fjárfestingarvöm og einstaka undirflokka
þessara liða. Þessi flokkun var séríslensk. Hún var felld niður
árið 1988 en í stað hennar var tekin upp hagræn flokkun
hagstofu Sameinuðu þjóðanna (Classiflcation by Broad Eco-
nomic Categories). Þessi flokkun er mjög einföld í fram-
setningu, þar sem hún geymir alls 19 flokka sem dregnir em
saman í 7 aðalflokka. I verslunarskýrslum erbætt við tveimur