Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.01.1980, Síða 7

INNGANGUR.
Introduction.
A. SÖFNUN OG ÚRVINNSLA GAGNA.
Collection and processing of data.
f þessu hagskýrsluhefti eru töflur um fjármál sveitarfélaga árin 1975, 1976 og 1977, og er það
framhald af fyrri ritum Hagstofunnar um þetta efni. Ná þasr skýrslur aftur til ársins 1952. Nasst á und-
an þessu hefti komu út "Sveitarsjóðareikningar 1972-74" (ha^gskýrsluhefti II, 66), og er þetta hefti
að öllu leyti beint framhald þeirrar hagskýrslu — form og numer á töflum er alveg eins f báðum
heftunum.
Þetta hefti er seint I ferðinni eins og fyrri hagstofurit jrm sama efni.Stafarþað sem áður ^aðal-
lega af erfiðleikum við innheimtu á reikningum sveitarfélaga. Innheimtan hefur þó komistfbetra
horf en áður.^vegna nýs ákvæðis f lögum um tekjustofna sveitarfélaga (sjá 2. gr. laga nr. 36/1973,
um breyting á lögum nr. 8/1972 um tekjustofna sveitarfélaga), sem er svo hljóðandi: 'TSIú em
ekki gerð skil á arsreikningurn sveitarfélaga.sbr. 60.gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 58 29. mars 1961,
og greiðist þvf sveitarfélagi þá ekki framlag samkvæmt l.mgr. fyrr en skil hafa verið gerð". Þessu
ákvæði hefur verið beitt með nokkurri festu 1975 og 1976, til innheimtu á reikningum undangeng-
inna ára, 1974 og 1975, og þá aðallega þannig, að við úthlutun úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga 30.
september ár hvert hafa sveitarfélög með vanskil ársreiknings ekkHengið greiðslu úr sjóðnum frá
félagsmálaráðuneytinu fyrr en skil a honum til Hagstofunnar hafa átt ser stað.
Töflur^þær,^ sem birtar eru f töfluhluta þessa heftis, eru byggðarjí ársreikningum, sem látnir
hafa verið í té á skýrsluformi Hagstofunnar til reikningsskila sveitarfélaga. Svo er þó ekki um
reikninga flestra kaupstaðanna og nokkurra stórra hreppsfélaga.^og varð þvf við skýrslugerðina að
nota prentaða eða fjölritaða ársreikninga þeirra, eins og þeir lágu fyrir. Reikningar þeir.er hér um
ræðir, voru á Hagstofunni færðir f samræmt form eyðublaðsins, eftir þvf sem unnt var, en þar sem
þeir eru sinn með hverjum hætti og ósamrasmi þeirra innbyrðis mikið, verður slík samræming ekki
nákvæm og f sumum tilvikum^ef til vill röng. Eins og áður hefur það valdið mestum erfiðleikum og
drætti á skyrslugerð um fjármál sveitarfélaga, að kaupstaðirnir hafa ekki skilað reikningum^ srhum
til Hagstofunnar á tilskyldum eyðublöðum. Hafa skýrslur þessar af þeim sökum minna upplýsingar-
gildi en þær hefðu annars getað haft. Misræmi þetta f gerð kaupstaðarreikninga hefur farið vax-
andi síðustu árin. Nú er raunar svo komið, að reikningar margra kaupstaðanna, eins og þeir eru
gefnir út prentaðir eða fjölritaðir, eru með öllu ósambærilegir frá ári til árs vegna sífelldra form-
breytinga. Þes's vegna hefur stöðugt orðið erfiðara að færa þá f hið samræmda skyrsluform, eins og
það er í töflum þessa heftis, og er þvf sá fyrirvari gerður, að hér birtar tölur kaupstaðarreikninga
geta verið villandi eða jafnvel rangar. Ögemingur er að gera grein fyrir öllum þeim vafaatriðum,
sem hér hefur orðið að taka afstöðu til, og hefur þvf f flestum tilvikum verið sleppt að gera grein
fyrir vandamálum af þessu tagi.
Flestir hreppar skila ársreikningum á tilskyldu eyðublaði, enda nota þeir eyðublaðið til eigin
reikningsskila. Hefur þvf eintak það, sem Haestofan hefur fengið af reikningum hvers hrepps, verið
afrit af reikningunum eins og þeir hafa verið lagðir fram af sveitarstjórn.
Frágangur á reikningum hreppanna hefur verið mjög misjafn, en meiri hluti þeirra hefur þó
skilað viðhlftandi reikningum og margir ágætum. Segja má, að 20-30 hreppar skili svo illa frá-
gengnum reikningum, að til verulegs b'aga sé við skyrslugerð. Nokkra hreppsreikninga þurfti að færa
í samræmt form skýrslunnar, eins og áður segir, og um þa reikninga eildir sami fyrirvari og um
kaupstaðarreikningana, sem greint er frá hér að framan. Einstaka reikningar voru jafnvelsvo ófull-
komnir, að þeir voru tæpast nothæfir til skýrslugerðar. Áður en hin eiginlega úrvinnslahreppsreikn-
inga hofst, þ.e. töflugerðin, fór Hajjstofan yfir reikninga hvers sveitarfélags og samræmdi þá eftir
þvt sem tök voru á. Ekki reyndist þo unnt að lagfæra alla reikningsliði, sem bersýnilega eða að
öllum líkindum voru rangir. Til þess hefði þurft tfmafrek bréfaviðskipti, sem fyrirsjáanlega hefðu
ekki svarað kostnaði. Þeirri reglu var fylgt, að breyta ekki reikningsliðum, nema augljóst væri, að
breytingin væri á rökum reist.
Hinir prentuðu eða fjölrituðu reikningar kaupstaðanna em skýrir og vel sundurliðaðir.þó með
einstaka undantekningum. Vandkvæðin a hagnýtingu þessara reikninga til skýrslugerðar stafa fyrst
og fremst af þvf, að ósamræmi íuppsetningu þeirra er mikið. Samræmi vantar f flokkun á tekju-,
gjalda- og eignaliðum. Beinn samanburður á niðurstöðutölum reikninganna hefur lftið gildi, og
sama er að segja um samanburð niðurstöðutalna útgjaldaflokka, sem nefnast t.d. stjómarkostnaður,
félagsmál, menntamál, fþróttamál o. s. frv., vegna þess að heimfærsla útgjalda undir slrka safn-
flokka er varla eins hja neinum tveimur kaupstöðum. Enn minna gildir hefur samanburður á efna-