Dagblaðið Vísir - DV - 24.10.2008, Blaðsíða 20

FÖSTUdagUr 24. OKTÓBEr 200820 Helgarblað
„Af hverju gerði enginn neitt þegar
viðvaranir komu úr öllum áttum?“
Þannig spyr Lars Christensen,
hagfræðingur hjá greiningardeild
Danske Bank, en hann er aðalhöf-
undur frægrar skýrslu um ofhitn-
un íslenska bankakerfisins sem
birt var snemma árs 2006.
Christensen segir í samtali við
DV að nú gagnist ekki að horfa til
fortíðarinnar og þess sem sagt var
árið 2006. Mest sé um vert fyrir Ís-
lendinga að semja sem fyrst um
aðstoð og ráðgjöf Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins til þess að koma
höktandi íslensku hagkerfi í gang.
„Það er óumflýjanlegt og bráð-
nauðsynlegt úr því svona fór. Ég
má ekki til þess hugsa hvað gæti
gerst ef þið farið ekki rétt að. Þið
verðið líka að semja við Breta. Það
er ekki þeim að kenna hvernig fór.
Tjónið í Bretlandi stafar af íslensk-
um banka í einkarekstri sem ís-
lensk yfirvöld leyfðu að hegða sér
stjórnlaust og án eftirlits. Ábyrgð-
in hlýtur að vera hjá íslenskum
stjórnvöldum, Seðlabankanum
og Fjármálaeftirlitinu sem leyfðu
bönkunum að vaxa eftirlitslaust
þrátt fyrir viðvaranir úr ýmsum
áttum.
Skilmálar eru alls staðar
Ég vil sérstaklega taka fram að
ég hef engan áhuga á að vera með
umvandanir og vísa til viðvar-
ana í skýrslu okkar frá árinu 2006.
Það vill enginn að Ísland sökkvi í
botnlausa kreppu og skuldafen
en þið þurfið að hlusta á þá sem
vilja rétta hjálparhönd. Sumar
þjóðir bjóða aðstoð af því að þær
hafa hagsmuna að gæta vegna
tjóns sem einstaklingar og fyrir-
tæki hafa orðið fyrir í viðskiptum
við íslensku bankana. Þetta á tæp-
lega við um Norðurlöndin. Þar er
tjónið ekki mikið í viðskiptum við
bankana sem nú hafa verið þjóð-
nýttir. Þau vilja hjálpa vegna þess
að Norðurlöndin eru frændþjóðir.
En það væri barnaskapur að ætla
að enginn setji skilyrði. Það skrif-
ar enginn ávísun og réttir öðrum
skilmálalaust.“
Stjórnvöld bera ábyrgð
„Mest er um vert að viðurkenna
mistök, bregðast við vandanum og
finna lausnir. Ef ég ætti að gefa rík-
isstjórninni ráð væri það að semja
í hvínandi hvelli við Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn. Það má ekki dragast
á langinn vegna ágreiningsmála
um skilyrði. Þeir sem hafa hagað
sér illa og gert mistök með svo al-
varlegum afleiðingum verða að
bregðast við eins og um stóráfall
sé að ræða. Auðvitað er enginn
ánægður með ástandið. En því má
líkja við rússneska rúlettu ef Ís-
lendingar bregðast ekki hratt við
og semja við Alþjóðagjaldeyris-
sjóðinn. Og staðan er þannig að
sá sem hefur hagað sér illa verð-
ur að gangast við því og taka sig á,“
segir Christensen og vísar enn til
íslenskra stjórnvalda og mistaka
stofnana sem vinna við að stjórna
peningamálum þjóðarinnar og
hafa eftirlit með fjármálastofnun-
um.
Í skýrslu Lars Christensens
og samstarfsmanna hans um Ís-
land, sem út kom árið 2006, var
dregin upp dökk mynd af fram-
tíðarhorfum íslenska efnahags-
lífsins. Ástandinu var jafnað við
aðdraganda kreppunnar í Taí-
landi árið 1997 og Tyrklandi fimm
árum síðar. Íslenska hagkerfið
sýndi mörg einkenni ofhitnunar
og hætta væri á ferðum hjá bönk-
unum. Greiðsluþol þeirra kynni
að minnka með hertri peninga-
málastefnu og gengisfall krón-
unnar gæti dregið mjög úr neyslu
og fjárfestingum. Á þessum tíma
voru stýrivextir að skríða yfir 10
prósenta markið, launaskrið var
mikið og verðbólgan yfir 4 pró-
sentum þrátt fyrir sterka krónu.
Í skýrslunni, sem ber heitið Ice-
land: Geysir Crisis, var spáð að
þjóðarframleiðslan gæti fallið um
5 til 10 prósent innan tveggja ára
og líklega færi verðbólgan yfir 10
prósent samfara falli krónunnar.
Á það var einnig bent að lánakjör
bankanna færu versnandi og stór
lán væru á gjalddaga næstu þrjú
misserin.
Ástandið svartara en spáð
var í skýrslunni
„Þetta reyndist því miður vera
vanmat. Verðbólgan er nú 15 pró-
sent á Íslandi og ég tel líklegt að
hún verði 50 prósent innan tíðar
eins og ástatt er. Krónan og gjald-
eyrismálin eru ekki í viðunandi
horfi og atvinnuleysi eykst hratt,“
segir Lars Christensen sem vænt-
anlegur er til landsins á mánudag.
Eins og margir muna var
skýrslu Lars Christensens og fé-
laga fyrir Danske Bank illa tekið
hér á landi bæði af stjórnvöldum
en ekki síst forsvarsmönnum út-
rásarbankanna.
„Sumt sem kemur fram í
skýrslu Danske Bank er dramat-
ískara en við höfum séð lengi,“
sagði Þórður Friðjónsson, forstjóri
Kauphallar Íslands, á fjölmennum
fundi hjá Félagi viðskiptafræð-
inga og hagfræðinga í byrjun apr-
íl, nokkrum vikum eftir að skýrsla
Christensens og félaga hjá Danske
bank kom út.
Stöðugleikinn sem ekki varð
Athyglisvert er að í maí 2006
kom út skýrsla um fjármálalegan
stöðugleika á Íslandi. Skýrslan var
gerð af Frederic Mishkin, víðfræg-
um hagfræðiprófessor og síðar
seðlabankastjóra í Bandaríkjun-
um, ásamt Tryggva Þór Herberts-
syni, sem þá var forstöðumaður
Hagfræðistofnunar Háskóla Ís-
lands. Skýrslan kostaði milli 15
og 20 milljónir króna á núvirði en
hún var kostuð af Viðskiptaráði Ís-
lands.
Í skýrslunni segir meðal annars
að þótt áhyggjur af hættunni sam-
fara hröðum vexti bankanna á nýj-
um sviðum viðskipta sé ekki með
öllu ástæðulaus sé gott til þess að
vita að Fjármálaeftirlitið sé með-
vitað um slíka hættu. Einnig ætti
það að hafa róandi áhrif að vita til
þess að Íslendingar ráði yfir vönd-
uðum ríkisstofnunum sem fáist
við öryggi og heilbrigði íslenskra
bankakerfisins.
Meðal þess sem Mishkin og
Tryggvi Þór lögðu til var að yfir-
umsjón fjármálastjórnar yrði sam-
hæfð í höndum Seðlabanka Ís-
lands. Þá voru viðskiptabankarnir
hvattir til þess að efla upplýsinga-
gjöf enda væri hagsmunum þeirra
best borgið með þeim hætti. Einn-
ig var lagt til að ekki yrði tekið mið
af þróun húsnæðisverðs í mæling-
um Seðlabankans á verðbólgu.
Loks var mælt með að fylgt yrði
fjármálastefnu sem stutt gæti við
peningamálastefnuna.
Skýrslunni lýkur með eftirfar-
andi orðum: „Við teljum að með
því að fylgja fjórum tillögum okk-
ar, sem eru á engan hátt tæmandi,
muni stöðugleiki íslenska efna-
hagslífsins aukast, trúverðugleiki
peningamálastefnunnar styrkj-
ast og draga úr líkum á fjölþætt-
um ógnum við jafnvægið. Ef þessu
marki verður náð teljum við að al-
þjóðleg tiltrú á íslenska fjármála-
kerfið muni styrkjast.“
„Nú þarf að horfa
fram á veginn og
semja strax við
Alþjóðagjaldeyris-
sjóðinn.“
SEMJIÐ Í
HVÍNANDI
HVELLI
Lars Christensen, sérfræðingur hjá Danske Bank,
var úthrópaður hér á landi árið 2006 fyrir svarta
skýrslu um íslenskt efnahagslíf og bankaútrás. En
ástandið er verra en spáð var í skýrslunni. Hann
segir stjórnvöld bera mesta ábyrgð og að líkja megi
því við rússneska rúllettu ef Íslendingar semja
ekki hratt við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
Jóhann haukSSon
blaðamaður skrifar: johannh@dv.is
Lars Christensen „Tjónið í Bretlandi
stafar af íslenskum banka í einkarekstri
sem íslensk yfirvöld leyfðu að hegða sér
stjórnlaust og án eftirlits.“
Frederic Mishkin Hann og Tryggvi Þór Herbertsson sömdu skýrslu um
efnahagsstöðugleika í kjölfar skýrslu Christensens. Hún kostaði Viðskiptaráð
Íslands 15 til 20 milljónir króna.