Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2008, Side 8

8 MÁNUDAGUR 14. JANÚAR 2008
Fréttir DV
Vilja banna sápur
Á sama tíma og afganskt
samfélag er skekið af sjálfs-
morðssprengjuárásum, aukinni
ópíumrækt og aðgerðum skæru-
liða talíbana, hafa andlegir leið-
togar þjóðarinnar hnotið um
nýja vá sem steðjar að samfé-
laginu. Þar er um að ræða ind-
verskar sápur sem afganskar
sjónvarpsstöðvar sýna. Nefnd ís-
lamskra fræðimanna fékk stuðn-
ing háttsetts embættismanns í
aðgerðum sem miða að því að
banna útsendingar margra vin-
sælla indverskra sjónvarpsþátta.
Menningarmálaráðherra lands-
ins hefur sent forráðamönnum
sjónvarpsstöðva bréf þar sem
þeim er hótað málsókn ef þeir
sýna efni sem misbýður siðferði
þjóðarinnar. Bannið þykir draga
dám af þeim ströngu lögum sem
giltu undir stjórn talíbana.
Brosa sínu
blíðasta
Undirbúningur vegna ólymp-
íuleikanna í Kína í ár er kominn
í fullan gang. Undanfarið hefur
staðið yfir þjálfun þeirra stúlkna
sem eiga að sjá um að bera
medalíurnar sem veittar verða
á leikunum. Stúlkurnar hafa í
marga mánuði fengið tilsögn í
mannasiðum og almennri fram-
komu og einu sinni í viku fer
fram æfing á verðlaunaveitingu.
Það verða um þrjú hundruð og
áttatíu ungar konur, á aldrinum
átján til tuttugu og fimm ára,
sem munu sinna þessu verkefni
á leikunum og samkeppnin er
hörð. Mikil áhersla er lögð á að
stúlkurnar brosi og ítrekað að
það verði að vera innilegt. Bros
segir svo margt.
Fjármálamarkaðir hafa einkennst af miklurn óróa undanfarið. Orðrómur um efnahags-
kreppu vestanhafs verður sífellt háværari og þó aðalbankastjóri bandaríska seðlabank-
ans vísi þeim orðrómi á bug eru margir virtir hagfræðingar á öndverðum meiði.
Ben Bernanke Aðalbanka-
stjóri bandaríska seðlabank-
ans spáir ekki kreppu.
KREPPA
EÐA EFNA-
HAGSLÆGÐ?
KOLBEINN ÞORSTEINSSON
blaðamaður skrifar: kolbeimw'd/.is

Aðalbankastjóri bandaríska seðla-
bankans, Ben Bemanke, var ómyrk-
ur í máli þegar efnahag landsins bar
á góma. Að hans mati hefur útlit í
bandarísku efnahagslífi fýrir árið 2008
versnað til muna. Ummæli hans komu
í kjölfar yfirlýsingar frá helstu fjárfest-
ingarbönkum landsins þar sem var-
að var við því að Bandaríkin stefndu í
kreppu.
Bemanke sagði þó að seðlabank-
inn væri reiðubúinn að grípa til að-
gerða til að tryggja að efríahagurinn
héldist á réttum kili. Sérfræðingar
túlkuðu viljayfirlýsingu Bemankes
þannig að bankinn myndi grípa til
lækkunar stýrivaxta ef svo bæri und-
ir, síðar í mánuðinum. Bankinn hef-
ur lækkað stýrivexti þrisvar síðan síð-
asdiðið sumar, nú síðast í desember
niður í 4,25 prósent og hafa vextir ekki
verið lægri í tvö ár.
Minni hagvöxtur
Ben Bemanke sagði að seðlabank-
inn reiknaði ekki með samdrætti í
efríahagslífinu, en að hagvöxtur yrði
minni en reiknað hefði verið með.
Bandaríkin standa frammi fyrir vanda
af tvennum toga. f fýrsta lagi er hús-
næðismarkaðurinn í mikilli lægð og
í öðm lagi hefur neysla almennings
dregist verulega saman og á sama
tíma þarf að taka á verðbólgu sam-
hliða hækkandi verði á olíu og mat-
vöru.
Bemanke undirstrikaði áhrif þeirr-
ar lægðar sem húsnæðismarkaðurinn
„Svarti fimmtudagurinn" á
Wall Street Kreppunnar miklu
um 1930 gætti víða um heim.
/ fyrsta lagi er húsnæð-
ismarkaðurinn í mikilli
lægð og í öðru lagi hef-
ur neysla almennings
dregist verulega saman
og á sama tíma þarfað
taka á verðbólgu sam-
hliða hækkandi verði á
olíu og matvöru.
hefur á efnahagslífið. Sú lægð er að
miklu leyti tilkomin vegna erfiðleika á
Iánsfjármarkaði og hefur haft í för með
sér verðfall á húsnæði. Kreppan geng-
ur undir nafninu „sub-prime"-kreppa
og tekur til svokaUaðra undirmálslána,
en það em lán sem veitt em einstakl-
ingum með annaðhvort eða hvort
tveggja litla greiðslugem og lidar sem
engar eignir á bak við sig.
Miklar afskriftir banka
Bankar í Bandaríkjunum hafa þurft
að afskrifa milljarða bandaríkjadala
vegna þessara undirmálslána og em
því tregir tíl údána. Bernanke sagði
mjög mMvægt að bankar endur-
skipuleggðu lánastarfsemi sína.
Ben Bemanke íd-ekaði það mat
seðlabankans að ekki stefrídi í kreppu
í Bandaríkjunum. Hagfræðingam-
ir Goldman Sachs og Merril Lynch
em á öndverðum meiði við Bem-
anke. Þeir sögðu fyrir helgi að nú þeg-
ar hefði kreppa haldið innreið sína í
Bandaríkin. Hagfræðingurinn Alan
Aheame sagði spurninguna snúast
um hve alvarleg kreppan yrði. Hann
sagði að hjarta efnahagslífs Banda-
ríkjanna væri í húsnæðismarkaðinum
og ástandið á þeim markaði versnaði
sífellt og spáði hann því að verð hús-
næðis myndi lækka um þriðjung frá
því þegar best lét árið 2006. Kreppan
á húsnæðismarkaðinum teygði anga
sína inn í aðra þættí efríahagslífsins og
eitt leiddi af öðm, atvinnuleysi ykist og
neysla drægist saman, sagði Aheame.
Internet-bólan
Samkvæmt Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum hefur tíðni fjármálakreppa
í heiminum aukist. Sá lærdómur sem
hægt er að draga af fýrri kreppum er
meðal annars sá að inngrip seðla-
banka á fyrstu stigum kreppu sé væn-
legra til árangurs en hitt. Einnig hefur
alþjóðavæðing aukið líkur á kreppu,
en ekki endilega áhrif á alvarleika
kreppunnar.
Nýjasta dæmið um alvarlega
kreppu er „dot-com"-kreppan sem
varð í kringum 2000. f kjölfar þess að
intemetfyrirtæki, eins og Amazon og
AOL, spmttu upp eins og gorkúlur
töldu menn að efríahagslífið hefði eign-
ast nýjan vaxtarsprota. Verð hlutabréfa
slíkra fyrirtækja ruku upp úr öllu veldi
hjá Nasdaq, þrátt fyrir þá staðreynd að
fæst fyrirtældn skiluðu nokkmm arði.
Bólan náði hámarld í janúar árið 2000
þegar AOL keypti fjölmiðlafyrirtækið
Time-Wamer fýrir hátt í tvö hundmð
milljarða bandaríkjadala. En bólan
sprakk þremur mánuðum síðar þegar
Nasdaq-vísitalan féll um sjötíu og átta
prósent og hafði það víðtækar afleið-
ingar á bandarískt efnahagslíf og náði
hámarki þegar árásin var gerð á Tví-
buratumana í NewYork 11. septemb-
er 2001, sem leiddi til þess að fjármála-
mörkuðum var lokað tímabundið.
Kreppur fortíðar
Fom'ðin geymir mörg dæmi um
efríahagskreppur. Efnahagskreppa
hófstíAsíu 1997 ogbreiddistúttilRúss-
lands og Brasilíu árið 1998. Sú kreppa
leiddi til hruns vogunarsjóðsins LTCM
(Long Time Capital Management) og
sendi efríahagslíf Bandaríkjanna í ólgu
og óvissu.
Árið 1987 urðu bandarískir mark-
aðir fyrir millu áfalli þegar hlutabréf
í mörgum leiðandi fyrirtækjum féllu
um tuttugu og tvö prósent hjá Dow
Jones, og evrópsldr og japanskir mark-
aðir fylgdu í kjölfarið. Ástæðan var
meðal annars gmnur um víðtæk inn-
herjaviðskiptí. Þetta varð mesta áfall
bandarísks efnahagslífs á ffiðartím-
um.
Wall Street 1929
Sú kreppa sem helst lifir í huga fólks
var kreppan árið 1929, „Svartí fimmtu-
dagurinn". Á þriðja áratug mttug-
usm aldar var mikill vöxtur í efríahag
Bandaríkjanna. Vöxmrinn byggðist að
mesm leytí á nýjum iðnaði sem tengd-
ist útvarpi og biffeiðaframleiðslu.
Eftir að hafa náð töluverðri hæð á
síðari hluta þriðja áratugarins kom
fallið, fimmmdaginn 24. október 1929,
en þá féllu hlutabréf um þrettán pró-
sent. Eftír árangurslausar tilraunir til
að tryggja stöðugleika féllu hlutabréf
um ellefu prósent, þriðjudaginn 29.
október.
Þegar botoinum var náð árið 1932
höfðu hlutabréf lækkað í verði um
m'utíu prósent. Áhrif þessarar kreppu
gætti víða um heim og efnahagur
Bandaríkjanna fór ekki að sýna bata-
merki fyrr en í síðari heimsstyrjöldinni
þegar atvinnuleysi var útrýmt og efría-
hagsvöxtorjókst.
Minnistöflur
www.birkiaska.is
Umboðs- og söluaðili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
FOSFOSER
MEMORY Valið fæðubótarefni ársins 2002 í Finnlandi
Birkiaska
Umboðs- og söluaðili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
www.birkiaska.is
ö
BETUSAN
Viöræður stjórnar og stjórnarandstööu í Kenía hafa engu skilað:
Annan væntanlegurtil Naíróbí
Enn ríkir þrátefli hjá stjórn og
stjórnarandstæðingum í Kenía. Eðli
málsins samkvæmt ríkir mikil reiði
meðal stjórnarandstæðinga þar sem
lítil áhöld eru talin á því að Mwai Kib-
aki, forseti landsins, hafi haft sigur í
nýafstöðnum kosningum.
Öldur hefur þó lægt í Iandinu, en
talið er að um fimm hundruð hafi lát-
ið lífið í óeirðunum sem fylgdu í kjöl-
far kosninganna, en tölur látinna voru
á tímabili taldar mun hærri. Stjómar-
andstaðan hefur hafnað beinum við-
ræðum við Kibaki, nema að viðstödd-
um trúverðugum alþjóðlegum aðila.
John Kufuor, forseti Kem'a og formaður
Afnkusambandsins hafði ekki erindi
sem erfiði í viðleitni sinni til að miðla
málum. Það verkefríi bíður nú Kof-
is Annan, fyrrverandi ffamkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðanna, en hann
er væntanlegur til Kenía á morgun.
Sigrinum stoliö
Raila Odinga, helstí leiðtogi stjóm-
arandstöðunnar, segir að sigrinum
hafi verið stolið af honum og hefur
farið fram á nýjar kosningar, en Kib-
ald hefur ekki tekið vel í þá umleitan,
en boðið upp á samsteypustjóm, sem
að matí Odinga er ekki fýsilegur kost-
ur.
Að sögn Tonys Gachoka, tals-
manns lýðræðisflokks Odinga, hafa
leiðtogar stjómarandstöðunnar boð-
að til víðtækra mótmæla vegna hinna
vafasömu úrslita nýafstaðinna kosn-
inga. Fyrir viku lét Odinga af áform-
um um svipaðar mótmælaaðgerðir
bæði tíl að draga úr hættu á óeirðum
og í ljósi þess að samningaviðræð-
ur undir forystu Afríkusambandsins
vom um það bil að hefjast.