Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.2008, Qupperneq 12

MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNl 2008
Fréttir DV
* ■
■ *
i-j i^Í-K
■
v'-?-,--; ,VA
Nýlega lenti á Mars Fönix, nýjasta far Geimvísindastofnunar Bandaríkjanna, og áður en langt um líður
mun sýnataka hefjast. Spurningunni um líf á Mars hefur ekki enn verið svarað.
KOLBEINN ÞORSTEINSSON
Mars, rauða plánetan, hefur löngum
verið okkur jarðarbúum hugleikin.
Plánetan dregur nafii sitt af sam-
nefndum rómverskum stríðsguði.
Fönix, nýjasta Marsfar geimvísinda-
stofhunar Bandaríkjanna, NASA,
lenti á yfirborði rauðu plánetunnar
fyrir nokkrum dögum og við fyrstu
sýn virðist sem farið hafi lent á ís-
hellu sem þaldn er jarðvegi. Þegar
vélknúinn armur farsins var prófað-
ur í fyrsta sinn eftir lendingu skildi
hann eftir sig far sem svipaði til fót-
spors. Farið hefur innbyggða rann-
sóknaraðstöðu og áður en langt um
líður verður hafist handa við að taka
jarðvegs- og íssýni. Sýnin verða síð-
an himð í þar til gerðum ofni og þær
lofttegundir sem myndast við hitun
greindar með ýmsum tækjum. Aðal-
tilgangur fararinnar er að rannsaka
jarðfræðilega sögu plánetunnar og
leita að efnahvötum sem gætu gefið
vísbendingar um líf.
Horft til framtíðar
I ekki mjög fjarlægri framtíð er
talið að vegna fjölgunar mannkyns
og aukinnar sóknar í sífellt rýmandi
náttúruauðlindir verði mannkyn að
leita nýrra híbýla. í því samhengi
hefur yfirborð sjávar, hafsbotninn
og nálægar plánetur verið nefiid til
sögunnar auk þess sem hugmynd-
ir hafa kviknað um námavinnslu og
orkuframleiðslu úti í geimnum.
Sú pláneta sem vísindamenn
hafa oftar en ekki horft til í því sam-
hengi er rauða plánetan Mars. Að
jarðgera Mars er hið ffæðilega ferli
þar sem lofslagi, yfirborði og þekkt-
um eiginleikum plánetunnar yrði
vísvitandi breytt með það fýrir aug-
um að gera hana byggilega jarðar-
búum og öllu öðru sem lifir á jörð-
inni eins og við þekkjum hana. Með
því opnaðist möguleiki á að ný-
íenduvæða stóra hluta plánetunn-
ar. Umrætt ferli myndi taka aldir og
kosta stjamfræðilegar upphæðir fjár
og engin trygging fyrir árangri.
Mars samanstendur af mörg-
um þáttum sem nauðsylegir em
svo unnt sé að jarðgera plánetuna.
Mikið magn koltvísýrings, vatns auk
súrefiús sem bundið er í jarðveg-
inn. Koltvísýringurinn er að mestu í
frystu formi við póla plánetunnar og
vatnið er annaðhvort í ffystu formi
eða í formi gass.
Almennt er tahð að umhverfi á
Mars hafi einhvem tímann, á fyrstu
stigum þróunar, verið svipað því
sem við þekkjum á jörðinni. Það
sem einna helst styður þessa kenn-
ingu er þéttleiki andrúmslofstins og
gnægð vatns, sem hvort tveggja er
talið hafa tapast á hundmð milljóna
ára tímabili.
Jarðgerð Mars myndi fela í sér
tvær meiriháttar samtvinnaðar
breytingar, að byggja upp andrúms-
loftið og halda því heitu. Eins og fyrr
segir samanstendur andrúmsloftið á
Mars aðallega af koltvísýringi, gróð-
urhúsalofttegund. Þegar plánetan
himar losnar úr læðingi sífellt meira
magn koltvísýrings ffá pólum pián-
etunnar og með því aukast gróður-
húsaáhrifin. Það hefði í för með sér
að uppbygging andrúmslofts og að
hita það myndu virka sem hvatar
á hvort annað og einfalda jarðgerð
plánetunnar.
Líkindi með jörðu og Mars
Sólarhringur á Mars er af svip-
aðri lengd og á jörðu niðri, eða tut-
tugu og fjórir tímar og tæpar íjöm-
tíu mínútur. Mars er mun minni en
jörðin og er yfirborð plánetunn-
ar rúmlega tuttugu og átta prósent
af yfirborði jarðar, en það er örlítíð
minna svæði en sem nemur þurr-
lendi á jörðu. Arstíðum á Mars svip-
Mega beita öllum tiltækum ráðum gegn sómölskum sjóræningjum:
Herskipum heimil för inn í lögsögu Sómalíu
Sameinuðu þjóðimar hafa heimil-
að þjóðum að senda herskip inn í lög-
sögu Sómalíu til að stemma stigu við
sjóránum af hálfu Sómala. Heimild ör-
yggisráðs Sameinuðu þjóðanna nýtur
stuðnings ríkisstjómar Sómalíu og gild-
fi til sex mánaða, en sjóránum í lögsögu
landsins hefur fjölgað mjög unanfarið.
Það sem af er ári hafa sómalskir sjó-
ræningjar staðið að baki um þrjátíu
árásum á togara, dráttarbáta, flutninga-
skip sem flytja matvæli og jafnvel eina
ffanska lúxussnekkju. Þrjár árásanna
áttu sér stað í síðustu viku.
Sjóræningjarnir nota kraftmikla
hraðbáta og leita fanga allt að tvö
hundmð mílur út af strönd landsins,
og á Aden-flóa sem tengfi Rauðahaf við
Indlandshaf. Undanfama mánuði hafa
sjóræningjamir haft hundmð milljóna
króna upp úr krafsinu í formi lausnar-
gjalda. Undanfarin ár hafa Bretar og
Bandaríkjamenn haldið uppi takmörk-
uðu eftfiliti meðfram ströndum Sómal-
íu, en nú er útlit fyrfi breytt vinnubrögð.
Nú leyfist þeim að beita öllum nauðsyn-
legum úrræðum til að stemma stigu við
uppgangi sjóræningja og viðlíka nóta.
Ákvörðun Sameinuðu þjóðanna undfi-
strikar vaxandi áhyggjur alþjóðasamfé-
lagsins og hrakandi öryggi á láði og legi í
Sómalíu. En þess ber að geta að vestræn
skip hafa yffileitt orðið sjóræningjunum
að bráð og því má leiða líkur að því að
ákvörðun Sameinuðu þjóðanna dragi
örlítíð dám af hagsmunum vestrænna
landa.
Hvað sem því líður hefur ríkisstjóm
Sómalíu verið um megn að taka á
vandamálinu, enda her landsins bund-
inn í báða skó við að hafa hemii á ítökum
íslamstrúarmanna, en við það nýtur rík-
isstjóm landsins aðstoðar bandamanna
sinna í Eþíópíu.