Feykir - 16.11.1983, Síða 4

4 FEYKIR
MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1983
Skólaheimili á Egilsá fyrir þroskahefta
Hjálp tíl sjálfsbjargar
Fyrir um mánuði tók til starfa á Egilsá í
Skagafirði skólaheimili fyrir þroskahefta.
Þar starfa undir sama þaki fimm leiðbein-
endur eða kennarar og sex nemendur á
mismunandi þroskastigi og aldri.
Uppbygging og form þess starfs sem
fram fer á Egilsá er með nokkrum öðrum
hætti en tíðkast hefur til þessa um
sambærilegar stofnanir hér á landi.
Starfsfólkið býr á stofnuninni ásamt
sínum eigin börnum. Jón Dýrfjörð,
formaður félagsins Þroskahjálp á Norð-
urlandi vestra, orðaði þetta svo á fundi
sem haldinn var fram á Egilisá s.l.
föstudag til kynningar á heimilinu:
„Þetta hlýtur á allan hátt að vera
þroskandi fyrir alla sem hér búa. Fyrst og
fremst fyrir þá þroskaheftu, sem hér fá
kennslu, uppörvun og leiðbeiningu, eru
samvistum með heilbrigðum börnum,
sem aftur á móti læra að umgangast
þroskahefta. Loks er ég þess fullviss að
starfsfólkið þroskast enn frekar á þessu
nána sambýli.”
Alltaf virðist þurfa að glíma við
ákveðna fordóma þegar stofnanir þroska-
heftra eru annars vegar. Það er eins og
þau séu litin sömu augum og óhreinu
börnin hennar Evu, sem átti að fela fyrir
augliti Drottins. Margir mikla fyrir sér
þann kostnað sem hlýst af uppbyggingu
menntastofnana fyrir þroskahefta, sér-
staklega ef þeim fjármunum er beint út
fyrir borgarmörk Reykjavíkur. Jón Dýr-
fjörð segir: „Ég á ekki að þurfa að minna
á það að enginn hefur valið sér það
hlutskipti að vera þroskaheftur eða að
vera foreldri þroskahefts einstaklings,
það á enginn kost á að hafna því sem
náttúran velur. Þess vegna reynum við að
bera okkar hlutskipti en lítum svo á að
það sé skylda þjóðfélagsins að taka þátt í
því með okkur.” Þetta virðist ekki stór
krafa, þegar þess er gætt að þjóðfélagið
tekur sameiginlega á sig menntun heil-
brigðra barna. Spumingin sem vaknar er
því sú hvort aðeins heilbrigðir skulu njóta
menntunar, svo þeir komist til einhvers
þroska. Þeirri spumingu ættu þeir að
velta fyrir sér sem fínnst of miklum
fjármunum varið til málefna þroska-
heftra.
Nýlega birtist grein í Akureyrarblaðinu
íslendingi undir fyrirsögninni „Þroska;
heftir settir í „einangrun” á Egilsá”. í
þessari grein er það miklað að Egilsá sé í
afdal eða „eins langt frá þéttbýli og
hugsast getur” eins og Halldór Halldórs-
son ritstjóri íslendings segir í grein sinni.
Er einnig vitnað til þess að þessi ráðstöfun
hafi verið gagnrýnd á ráðstefnu lands-
samtaka Þroskahjálpar.
# Hver var þá
einangraður?
Vegna þessara skrifa íslendings barst
kynningarfundinum s.l. föstudag bréf frá
foreldrum þroskahefts barns sem dvelur
nú á Egilsá og þar sem bréfið segir í raun
og veru allt sem segja þarf er það birt hér
orðrétt:
„Við undirrituð teljum okkur ekki eiga
„bamgengt” á Egilsá, heldur lánsöm að
hafa fengið tækifæri til að koma dóttur
okkur inn á gott heimili þar sem
„foreldrar” eru frábærir kennarar með
góða starfsreynslu og þekkingu á hvernig
þau geta hjálpað dóttur okkar til að ná
þeim þroska sem hún getur hugsanlega
náð með sérkennslu sem hún einmittfærá
heimili eins og Egilsá. Egilsá er ekki
aðeins skóli frá 8-4, heldur frá því börnin
vakna og þar til þau sofna á kvöldin.
Þetta virðist frekar langur skóladagur en
þá er þess að geta að ekkert venjulegt
skólaálag er á börnunum, heldur álag
sem hver og einn þolir. Húsið er afskekkt
og má kannski líta á það sem slíkt, en
hvar húsið er staðsett skiptir í raun engu
máli, það er andinn þar inni sem er alls
ekki einangraður. Allir þar, jafnt nem-
endur sem kennarar eru í fullu sambandi
við umheiminn. Dóttir okkar fer t.d. í
skóla í Varmahlíð daglega, sækir dans-
kennslu og diskótek og eru í raun og veru
sömu aðstæður hjá henni þar og hér
heima á Siglufirði. Vegalengdin sýnist
löng frá Egilsá að Varmahlíð á hverjum
degi, en er þó mun minni fyrir dóttur
okkar að fara en þegar hún var í
Öskuhlíðarskóla (í Reykjavík) og var sótt
heim á fósturheimili á hverjum degi og
varð svo að fara rúnt um Reykjavík
meðan verið var að smala fleirum í bílinn
sem þurfa að fara í sama skóla. Þá fór hún
einnig til Reykjavíkur snemma í sept-
ember og kom ekki heim fyrr en í
desember. Hver var þá einangraður frá
heimili sínu? okkur er spurn. í stuttu máli
finnst okkur vítavert ábyrgðarleysi að
rægja Egilsá, án þess að kanna alla
málavöxtu. Það gerir okkur ekkert til sem
eigum börn á Egilsá því við vitum
nákvæmlega hvað við erum að gera. Við
vitum að það er ekki barninu fyrir bestu
að halda því heima þar sem það í rauninni
fær sáralítið við sitt hæfi og er einangrað
frá jafnöldrum sínum vegna þess að það
er öðruvísi. Við viljum gefa barninu
tækifæri við sitt hæfi sem í þessu tilfelli er
rétt við nefið á okkur, í samanburði við
Reykjavík og jafnhliða því að hljóta bestu
umönnun og reynslu, vera í nánu
sambandi við okkur foreldrana með því
að koma reglulega í helgarfrí.”
Og í lok bréfsins segja foreldrarnir:
„Við erum innilega þakklát fyrir þetta
tækifæri á Egilsá og þakklát þessu fólki
sem þar dyelst nánast af hugsjón
eingöngu til að hjálpa þeim sex einstakl-
ingum til betra lífs.”
Foreldrar þeirra barna sem dveljast á
Egilsá hafa tekið mikinn þátt í uppbygg-
ingu þar, í sumar komu nokkrir þeirra til
að hjálpa til við að gera þær endurbætur á
húsinu sem þurfti að framkvæma.
# Fram að þessu
hefur fólk þurft að
flytja suður
Þörfin fyrir skólaheimili fyrir þroska-
hefta er brýn hér á Norðurlandi vestra og
eftir því sem Bjarni Hellemann sálfræð-
ingur á fræðsluskrifstofu umdæmisins
segir, þá eru 15 böm sem þyrftu á svona
vistun að halda. Með tilkomu heimilisins
á Egilsá er þvíhelmingurvandans leystur.
En hinu má ekki gleyma að foreldrar
þroskaheftra barna hér um slóðir hafa
neyðst til að slíta sig frá vinum og
kunningum, vinnu og félagslífi og flytja
suður til Reykjavíkur þar sem þjónustu
fyrir þroskahefta hefur verið að fá. Frá
árinu 1979 hafa sex fjölskyldur flutt af
þessum orsökum m.a. Þar að auki eru níu
börn sem foreldrarnir hafa þurft að senda
frá sér til að þau geti notið menntunar og
þjálfunar.
Þeir sem dvelja á Egilsá eru þar til
skamms tíma. Þetta er ekki hugsað sem
þeirra framtíðarheimili, heldur að nem-
endurnir fari aftur til sinna heimahaga
hæfari en áður til að glíma við raunveru-
leikann. Sumir þeirra munu væntanlega
fara á sambýli þroskaheftra, sem ætlunin
er að koma á fót á næstunni. Þar sjá þeir
að mestu um sig sjálfir, að vísu með
aðstoð.
Egilsá er leigð til fimm ára og að sögn
Guðmundar Inga Leifssonar fræðslu-
stjóra Norðurlandsumdæmis vestra verð-
ur að þeim tíma loknum vonandi búið að
útbúa aðstöðu í beinum tengslum við
skólann í Varmahlíð sem tæki við
hlutverki Egilsárheimilisins.
Guðmundur Ingi var spurður um
aðdraganda þess að heimilinu á Egilsá var
komið á fót.
„Þegar ég tók við starfi fræðslustjóra
fyrir rúmi ári síðan var þessi umræða í
gangi meðal starfsfólksins hjá ráðgjafa-
þjónustinni á fræðsluskrifstofunni á
Blönduósi, að það þyrfti nauðsynlega að
gera eitthvað fyrir þau þroskaheftu börn
sem væru í almennu skólunum. Þarfengu
þau ekki verkefni og þjálfun við sitt hæfi
vegna þess að kennararnir eru ekki
þjálfaðir til þess að kenna þroskaheftum
og hafa heldur ekki tíma eða aðstöðu til
að sinna þeim. Ýmsir möguleikar voru
kannaðir og þetta varð ofan á, að leigja
Egilsá. Þar að auki bauðst starfsfólk sem
taldi sig geta unnið við þessi skilyrði sem
hér eru.”
Guðmundur L. Friðfinnsson eigandi
Egilsár sýndi strax mikinn áhuga á því að
þar yrði starfrækt þetta heimili fyrir
þroskahefta, en á Egilsá hefur verið rekið
sumaidvalarheimili fyrir börn í mörg ár,
þó ekki hin síðustu. Þar er því öll aðstaða
til reksturs stór-heimilis með ágætum.
Guðmundur L. Friðfinnsson býr í elsta
hluta hússins og sýnir starfseminni á allan
hátt mikinn hlýhug.
Það er nokkuð ljóst að starfsemin á
Egilsá stendur og fellur með því starfs-
fólki sem þar er núna. Þau voru spurð
álits á því hvort þau héldu að þau myndu
ílendast hér.
„Við höfum öll unnið í störfum
tengdum málefnum þroskaheftra í Reykja-
vík. Okkar afstaða er sú að eins og þessar
hefðbundnu stofnanir eru reknar, þá séu
þær ekki heppilegar. Þetta form sem er á
starfinu hér er það form sem við viljum
vinna við, en það er krefjandi ogerfitt. En
við gerum okkur grein fyrir því og vitum
að hverju við göngum. Við höfum sett
okkur að starfa hér í tvö ár og gera þetta
þá upp og athuga hvort þetta sé besta
lausnin, eða hvort aðrar betri leiðir séu
færar.”
# Meira samneyti
við heilbrígða
Það hefur verið rætt um að bömin á
Egilsá séu þar í „einangrun”, en þegar
málið er skoðað nánar kemur í ljós að þau
þroskaheftu börn sem þar dveljast, eru í
meira samneyti við heilbrigð börn en t.d.
þau sem eru í Öskuhlíðarskólanum í
Reykjavík, sem er sérskóli fyrir þroska-
hefta. Börnin á Egilsá stunda sitt nám í
grunnskólanum í Varmahlíð, taka þátt í
félagslífi og samlagast að flestu leyti
öðrum nemendum skólans. Einn starfs-
manna á Egilsá kemur inn í þann bekk
sem sá þroskahefti er í til að aðstoða við
kennsluna. Ekki bara til að sinna þessu
eina barni, heldur skipta kennararnir
með sér verkum og kennslan er þannig
samvinna sérkennara og almenns kenn-
ara.
Starfsfólkið á Egilsá kemur úr Reykja-
vík og þess vegna var gaman að heyra hve
illa það tekur því að tala um Egilsá sem
afskekktan stað. Minntu þau á að þau
gætu t.d. verið einangraðri í Breiðholti
heldur en hér á Egilsá. Þau eru daglega
starfandi í Varmahlíð og smám saman
mynda þau tengsl við fólkið í sveitinni.
A.m.k. var það eitt af hversdags-
vandamálunum nú um daginn hvernig
ætti að haga vinnunni svo allir kæmust í
merkisafmæli á bæ í grenndini.