Feykir - 25.02.1987, Page 6

6 FEYKIR 4/1987
Mbming:
Bjami Halldórsson
Uppsölum
Fæddur 25. janúar 1898
Dáinn 15. janúar 1987
Það var fögur sjón, að horfa
yfir Eylendið í Skagafírði, þegar
það var alþakið glærum ísum.
Það er líka fagurt að sjá sama
svæði algrænt á sumri.
Og mannlífið er svona:
fegurð, kuldi og hlýir vorvindar,
sem bræða ís.
Eftir Eylendinu var góð
samgönguleið á vetrum og
mikið notuð, áður en vegir voru
byggðir.
Fyrir mörgum áratugum
heyrði ég gamla konu segja frá.
Hún var á Sjávarborg um vetur,
og þá bar það við dag nokkurn,
að kona kom gangandisunnan
isana og hún var ekki ein, bar
son sinn kornungan Bjarna
Halldórsson. Þarna voru á ferð
móðir og sonur og þannig
tengjast kynslóðir saman. Kona
þessi hét Helga Sölvadóttir
fátæk vinnukona. Foreldrar
hennar voru Sölvi Sölvason og
kona hans María Jónsdóttir.
Þau bjuggu lengst í Hvammkoti
í Skefilsstaðahreppi.
Faðir Bjarna var Halldór
Einarsson bónda í Krossanesi
Magnússonar prests í Glaumbæ.
Séra Magnús Magnússon prestur
að Hvammi í Laxárdal og
Glaumbæ var mikill ættfaðir.
Hann var tvíkvæntur og átti
þrettán börn, fimm með fyrri
konu og átta með þeirri seinni,
en hún var dóttir Halldórs
klausturhaldara á Reynistað
Bjarnasonar sýslumanns á Þing-
eyrum.
Séra Magnús í Glaumbæ var
mikilhæfur að mörgu leyti, hafði
mikla söngrödd en óvíst, hve
snjall hann var í predikunar-
stóli. Margir afkomendur séra
Magnúsar hafa söngrödd dágóða
og ættir eru frá flestum börnum
hans.
Halldór Einarsson var fæddur
1841, ólst upp með foreldrum
sínum í Krossanesi og bóndi í
Seyluhreppi tæp 30 ár, í
Alftagerði, Grófagili og síðast á
Ýpishóli. Kona hans var
Sigríður Jónasdóttir Einarssonar
bónda í Geldingaholti. Þau áttu
fimm dætur og einn son.
Halldór naut ekki menntunar,
en var járnsmiður ágætur og
stóð í smiðju sinni löngum.
Hann var söngmaður og
forsöngvari í Víðimýrarkirkju
áður en orgel kom þar. Hann
var hestamaður og talinn
snillingur að ríða hesta til skeiðs.
Gestrisinn var Halldór, fróð-
leiksmaður mikill og sagði vel
frá, en gat verið hrjúfur í orðum
ef svo bar undir, glaðlyndur var
hann og hrókur alls fagnaðar á
mannamótum. Halldór var
fátækur, en snyrtimenni í allri
umgengni og bar ekki fátæktina
utan á sér, hann var einarður og
hispurslaus, enginn undirhyggju-
maður. Drakk brennivín stundum.
Síðustu tuttugu ár ævi sinnar var
Halldór á Syðstu-Grund, hjá
Efemíu dóttur sinni og manni
hennar Sigurjóni Gíslasyni og
þar andaðist hann 1920 áttræður
að aldri.
Einhverntíma heyrði ég þá
gamansögu, að bróðir Halldórs,
Indriði Einarsson skrifstofustjóri,
hefði komið til Sauðárkróks og
haldið þar fund á vegum
Stórstúkunnar. Á eftir var haft
eftir Indriða, að mesti árangur af
starfi hans þann dag, hefði verið
sá, að Halldór bróðir hans hefði
farið ódrukkinn úr Króknum.
Þegar Bjarni sonur Halldórs
fæddist var hann nær sextugur
að aldri og hafði verið
ekkjumaður nær áratug. Sökum
fátæktar og elli gat hann því
ekki veitt syni sínum neinn
fjárhagslegan stuðning, en það
heyrði ég oft á Bjarna, að kynni
þeirra feðga voru mjög vinsam-
leg og elsta son sinn lét Bjarni
heita Halldór.
Bjarni var fæddur að Auðnum
í Sæmundarhlíð í janúarmánuði
1898. Móðir hans var þá
vinnukona þar og ólst hann upp
með henni. Þau voru á ýmsum
stöðum, en oftast á góðum
heimilum. Vorið 1898fórHelga
að Laufási hjá Brenniborg og
næsta ár 1899 eru þau á
Brenniborg og aldamótaárið í
Brekkukoti á Efribyggð og þar
er Helga skráð húskona. Svo var
það vorið 1901, að þau flytjast
frá Brekkukoti að Sjávarborg og
Helga bar son sinn þriggja ára
yfir ísana, sem áður er getið um.
Þar voru þau í fjögur ár. Þar bjó
þá Pálmi Pétursson síðar
kaupmaður. Árin 1905 og 1906
eru þau á Stóru-Seylu og þar á
eftir þrjú ár á Grófargili. Árið
1910 eru þau aftur á Seylu. Þá er
Bjarni skráður léttadrengur og
má ætla, að eftir það hafi hann
unnið fyrir sér. Og þá gefur séra
Hallgrímur honum einkunn í
kirkjubók, vel, vel, vel, fyrir
lestur, kristinfræði, reikning og
skrift.
Árið 1911 fluttust þau
mæðgin að Vöglum í Blönduhlíð
til Agnars Baldvinssonar bónda
þar, voru þar í tvö ár og fluttust
með sama fólki að Litladal og
voru þar til 1917.
19 ára gamall, fór Bjarni í
skóla að Hvítárbakka og var þar
tvo vetur. Hvorthannhefurhaft
hug á lengra námi veit ég ekki,
en ef hann hefði stundað
langskólanám er óvíst að
Skagfirðingar hefðu fengið að
njóta hans. Hvítárbakkaskóli
var góður skóli og þeim sem
þekktu Bjarna duldist ekki að
hann var vel menntaður, þó
skólavist væri ekki lengri.
Árið 1921 gekk Bjarni að eiga
Sigurlaugu Jónasdóttur á Völlum
í Seyluhreppi og það ár hófu þau
hjúskap þar á móti Haraldri
bróður Sigurlaugar. Þar bjuggu
þau fjögur ár, en 1925 keyptu
þau Uppsali í Blönduhlíð og
bjuggu þar siðan. Þau eignuðust
átta börn og komust sjö þeirra
upp, fimm synir og tvær dætur.
Þau systkin eru dugnaðar- og
myndarfólk, sem hafa staðið vel
í þeim stöðum er þau hafa verið
kölluð til.
Bjarni á Uppsölum var góður
bóndi og gerði miklar umbætur
á jörð sinni þegar árin liðu. Árið
1953 fór Árni sonur þeirra að
búa á móti foreldrum sínum og
hjá honum og Sólveigu konu
hans nutu þau skjóls og
umönnunar á elliárum.
Sigurlaugu konu Bjama þekkti
ég lítið, en vissi þó, að hún var
vel greind, hlý í viðmóti og
afkastaði miklu ævistarfi. Hún
er látin fyrir nokkrum árum.
Um hálfrar aldar skeið vann
Bjarni fjöldamörg trúnaðarstörf
fyrir sveit sína og hérað. Þau
verða ekki talin hér, enda hefur
það verið gert að nokkru.
Bjarni Halldórsson var líkur
föður sínum um sumt en ekki
allt. Hann var hestamaður og
söngmaður, hafði mikla bassa-
rödd, hann var snyrtimenni og
gekk vel um allt, sem hann hafði
með höndum. Hann bar ekki
fátækt utan á sér, þurfti þess
ekki. En hann drakk ekki
brennivín og var aldrei hrjúfur í
orðum, heldur prúðmenni til
orðs og æðis.
Gáfur Bjarna voru á breiðu
sviði. Hann hafði stærðfræði-
gáfu, sem ég veit ekki, hvort
Halldór á Grund hefur haft.
Hann var lengi í yfirskattanefnd
Skagafjarðarsýslu og vann við
fasteignamat.
Þegar Stéttarsamband bænda
var stofnað 1945 var Bjarni
annar af tveimur fulltrúum
Skagfirðinga og því fulltrúa-
starfi gegndi hann samfellt í 30
ár. Þá var hann alllengi í stjórn
Stéttarsambandsins og í Fram-
leiðsluráði. Um hann segir
Gunnar Guðbjartsson: „Bjarni
var afar góður samstarfsmaður.
Hann var hreinskiptinn, glöggur
á aðalatriði mála, tillitssamur
við skoðanir annarra manna og
drenglundaður í öllum sam-
skiptum”.
I hárri elli gerði Indriði
Einarsson ferð norður í Skaga-
fjörð, að heimsækja frændur og
vini. Það gæti hafa verið 1936.
Ekki veit ég hvort hann
heimsótti Bjarna á Uppsölum en
hann talaði mikið um þennan
frænda sinn svo ég heyrði og
sagði að enginn Bjarni í
Reynistaðarætt hefði komist til
aldurs á undan honum. Fjórir
menn með þessu nafni hefðu
dáið um eða rúmlega tvítugir og
þrír þeirra farið af slysum.
Indriði kunni skýringu á
þessu og sagði að nú mundi
forfaðirinn Bjarni á Þingeyrum
vera kominn í gegnum Hreinsunar-
eldinn, en hann hafði mælt svo
fyrir að ættmenn sínir skyldu
ekki láta heita eftir sér. Sumir
töldu þetta vera álög, því maður
þessi hefði ekkert góðmenni
verið.
Bjarni Halldórsson var sýslu-
maður Húnvetninga frá 1728 til
dauðadags 1773. Hann var
talinn harður í dómum og
harðlyndur. 18. öldin var líka
hörð og réttarfarið hryllilegt.
Fólk var tekið að lífi umsvifa-
laust fyrir sakir sem nú eru
taldar minniháttar.
Bjarni á Uppsölum stóð af sér
þessi meintu álög, en álög gera
góðum mönnum ekki grand.
Fyrstu kynni mín af Bjarna á
Uppsölum voru á árunum 1946-
1949. Ég var þá varðmaður með
Jökulsá-eystri á Hofsafrétt.
Bjarni var þá fjallskilastjóri í
Akrahreppi og samdi við mig
um að leita fyrir göngur,
Nýjabæjarafrétt fyrir framan
Geldingsá, Fjöllin sem kölluð
eru. Af þessu tilefni fóru bréf á
milli okkar. Ég sendi honum
vísupart, sem átti að vera
haustvísa, en ég hef aldrei getað
sett saman heila vísu.
Vindar skaka vítt um jörð,
visna hrakin stráin.
Bjarni botnaði vísuna og
sendi mér.
Varðmenn taka af heiðum hjörð,
heim er vakin þráin.
Eitt sumar spurði ég Bjarna
að því, hvaðan hann hefði
hagmælskuna. Hann stansaði
við en sagði svo; „Líklega er það
fremur úr móðurætt”. Guðmundur
Jónsson á Kleif var bróðir
Maríu móðurömmu Bjarna. Um
hann er skráð í Skagfirzkum
æviskrám; „Guðmundur var í
tölu snjöllustu hagyrðinga á
Skaga á þeim tíma og lét oft
fjúka í kviðlingum”.
Bjarna á Uppsölum var létt
um mál og flutti ræður við ýmis
tækifæri, beðinn og óbeðinn.
Hann hafði góðan málróm og
flutti vel. Ræður hans voru ekki
langar. Hann þurfti ekki að tala
langt mál, því hugsun hans var
glögg og hann kunni vel að
greina kjarna hvers máls, orð og
setningar voru hnitmiðaðar.
Árið 1971 var minnismerki
afhjúpað í Kjalhrauni um
Reynistaðarbræður sem úti
urðu, Bjarni á Uppsölum var
beðinn að flytja ræðu þar, því
hann var næstur að frændsemi
þeim bræðrum, af þeim sem þá
voru á lífi. Langamma Bjarna,
Sigríður prestsfrú í Glaumbæ
var systir Reynistaðarbræðra.
Árið 1944 andaðist Jóhannes
Bjarnason bóndi á Merkigili,frá
stórum barnahóp og var
jarðaður á Silfrastöðum. Obeðinn
flutti Bjarni á Uppsölum ræðu í
kirkjunni. Ekkja Jóhannesar,
Monika á Merkigili var þakklát
og glöð yfir því sem Bjarni sagði.
Og nú 24. janúar síðastliðinn
var Bjarni kvaddur hinstu
kveðju í Silfrastaðakirkju, að
viðstöddu fjölmenni, sem vænta
mátti slíkrar mannhylli, sem
hann naut.
Þegar ég minnist Bjarna
Halldórssonar, eru það ekki
félagsmálastörf hans mikil og
mörg, sem eru mér efst í huga,
heldur maðurinn sjálfur, persónu-
leiki hans, hið hlýja andrúmsloft
er stafaði frá honum. Hann var
einn af þeim, sem vill og
leggur sig fram um að milda
kuldann í mannlegu samfélagi.
Allir sem þekktu Bjarna munu
sammála um, að hann var
fyrirmaður með sinni samtíð og
góðmenni.
Björn Egilsson
+
Innilegar þakkir færum við öllum þeim
sem sýndu okkur samúð og hlýju við andlát og jarðarför
föður okkar og afa
Bjama Halldórssonar
Uppsölum
Guð blessi ykkur
Börn, tengdabörn og afabörn
Bifreiðaeigendur
Mótorstilium bifreiðina
með fullkomnum
mótorstillitækjum.
Eigum á lager: kerti,
platínur, kveikjulok,
kveikjuhamra í flestar
tegundir bifreiða.
Góð þjónusta
Vanir menn
BIFREIÐA- OG VÉLAVERKSTÆÐI