Feykir - 02.06.1993, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 20/1993
„Tel nú meiri líkur á að þjóðsagan sé sönn"
segir Árni Árnason frá Kálfstöðum, steinasafnari, en hann telur sig m.a. hafa
fundið samskonar stein og skírnarfontur Hóladómkirkju er smíðaður úr
Ef ég fæ einhvem tíma mann sem er fróóur um steina til að líta
á safnió mitt, þá hefur liann ábyggilega nóg aó gcra hjá mér í heil-
an dag. Ég á oróió þaó mikió steinasafn þótt ekki sé tíminn lang-
ur síðan ég fékk áhugann fyrir alvöm", segir Ámi Ámason frá
Kálfsstöóum grúskari og steinasafnari á Króknum. Ámi segist
alltaf hafa haft gaman aó tína upp fallega steina um ævina, en þaó
var stóri straumurinn í vetur sem olli í orósins fyllstu merkingu
straumhvöifum í steinasöfnuninni hjá Áma. Síóan þá hefur hann
haldió sig mikið vió sjávarsíöuna í leit aó sérkennilegum og fal-
legum steinum og afraksturinn oróió ótmlega mikill. Ámi, sem
er glöggur maóur og hefur viólíka menn sér til halds og traust,
stendur í þeini trú aó í safni sínu séu nokkrar steinategundir sem
hingaó til hefur verió haldió fram aó væm mjög sjaldgæfir hér-
lendis eóa fyndust ekki hér á landi. Þá telur Ámi góóar líkur á því
aó honuni hafi tekist aó sanna þjóósöguna um þaó hvaóan steinn-
inn sé kominn sem skímarfonturinn í Hóladómkirkju var smíó-
aóur tir. Þjóósagan segir aó hann hafi verió fenginn undan Tinda-
stóli og fundur Áma styóur þá kenningu. Ámi fann stóran tálgu-
stein úr klébergi skammt frá ósi Gönguskarósár, rétt vió fiskhjall-
ana í vor, og telur hann líklegt aó þessi steinn hafi borist meö sjó
utan frá Tindastóli.
Árni hcldur hér á surtarbrandsflögu trúlega svipaðri þeirri er Eggert og Bjarni sejyast í
ferðabók sinni hafa fundið við Héraðsvötn. Eins og sést er nóg af steinum í kringum Árna.
„Það hafa alltaf verið deildar
meiningar um það hvaðan steinn-
inn scm Hólafonturinn varsmíð-
aður úr sc kominn. Þcir scm ckki
voru trúaðir á þjóðsöguna álitu,
að annaðhvort hcfði Guðmundur
bóndi frá Bjamastaóahlíð pantað
cfnið frá Danmörku, cn þar lærði
hann myndskurð, cða þá að
stcinninn hcfði borist hingað með
ís frá Grænlandi".
Fylgist grannt með
hegðun móður náttúru
Ámi hcfur alla tíð verið mikið
gcfinn fyrir útivist og náttúru-
skoðun. Scgja má að hann sé cinn
af þcim mönnum sem fylgist
grannt mcð hcgðun móður nátt-
úm og gangi himintungla, því
almanakið cr á sínum stað og það
fcr ckki framhjá Ama cf eitthvað
óvanalegt gcrist varðandi stöðu
nálægra stjama og áhrif þeirra á
jöróina. Svo var ckki þcgar ná-
lægó tungls var óvanalcga mikil
og olli mesta stórstraumsflæði
scm komið hcfur í 75 ár, cða síð-
an 1918. Náði það hámarki sínu
9. mars í vetur. Lágfjaran mikla
scm fylgdi flóóinu opnaði Áma
leyndardóminn um gullið á hafs-
botninum cf svo má segja. Við
blasti „gullströnd", þakin allskyns
stcinum.
„Þama kom í ljós hafsbotn
sem enginn núlifandi maður hef-
ur séð. Fjaran náði langt út frá
Emunni (gamalt skipsflak á Borg-
arsandi innsk. Feykis) og sjálfsagt
hcfði vcrið hægt að komast 2(X)
mctra út á hnéstígvélum. Það var
óskaplega gaman að sjá þessa
miklu
og breiðu tlatncskju og þama
opnaðist fyrir mér vitneskjan um
hverskonar gersemar hafsbotninn
geymir. Eg var að tína litla stcina
fyrir nafna minn Áma Rögn-
valdsson, en eftir því scm utar
kom stækkuðu steinamir og þá
hætti ég fljótlcga að tína fyrir
Áma og eftir það fóm bara stórir
steinar í töskuna. Það hittist svo
vel á að stórstraumsfjaran vtir að
degi til, vcðrið var sérstaklcga
gott um þetta leyti, og ég tckk
þama þrjá mjög góða daga til að
grúska í gersemunum á fjömnni,
því mjög stórstrcymt var bæði
daginn fyrir og eftir háflóðið.
„Sérðu! Það er svipur
með þessu"
Þcssi upplifun nægði til þcss
að kvcikja í mér áhugann fyrir
steinasöfnin. Eftir að tjaran hætti
að koma upp úr að gagni hcf ég
leitað á Eyrinni tyrir utan hafnar-
garðinn og fundió þar aó ég tcl
marga stórmcrkilcga steina".
Ámi sýnir mér mcðal annars
mamiarastcina scm hann fann á
Eyrinni út við hjallana og kcmur
líka með marmaraplötu sem hann
ber við steininn. „Sérðu hvaó er
sterkur svipur með þessu. Það
þarf nú enga steinascrfræðinga til
að grcina þctta. Eg fann þrjá
svona stcina við ána og það cr
ckki vitað til þcss að marmari hafi
fundist hér á landi. Þcssir steinar
bcra það mcð sér að þcir hafa
ckki vclkst í sjó. Þá væm jieir
miklu ávalari. Þá hcf ég fundið
um 40 jaspisstcina í ótal litum.
Þaó cr bölvuó vitlcysa aó þcir
finnist ckki héma. Sérðu jxtnnan
brúna jaspis héma. Þetta cr ákaf-
lcga fallcgurstcinn.
Síðan er ég voða forvitinn
hvaða stcinn jrctta cr. Eg segi fyr-
ir mitt leyti að jjctta sé gabbró.
Stcinn scm mikið cr notaður í lcg-
stcina og á víst aðcins aó fínnast
við Eystrahom rétt hjá Homa-
firði", segir Ámi og áliuginn
gcislar af lionum, cnda cm jaessir
stcinar ekki aðcins mjög fallcgir
hcldur hinir merkilegustu cf
greining jxiirra rcynist rétt. Og
Ámi hclduráfram.
Granít borist með ís
frá Grænlandi
„Jón Hallur Ingólfsson full-
yrðir að þcssi steinn sé granít. Jón
cr rnjög glöggur á stcina, cnda átti
faðir hans Ingólfur Nikódemus-
son mikið stcinasafn. Granít hcf-
ur ckki fundist héma á landi og
þaö cr alvcg mögulciki að jtessi
stcinn hafi borist hingað mcð ís
frá Grænlandi. Það var ísavorið
1965 cða '68 sem stór granít-
stcinn fannst í tjömnni við Hraun
á Skaga og cr talið fullvíst að
hann hcfði borist hingað meó ís
frá Grænlandi.
Þctta liéma, cf stein skal kalla,
cr líklcga það scm jx;ir Eggert og
Bjami kalla „ryðgaðan jámsand",
segir Ámi og sýnir mér steinflögu
mcð dökkbrúnni púðursykurs-
áfcrð. Árni styðst mikið við
Fcrðabók þcirra Eggcrts Olafs-
sonar og Bjama Pálssonar við
grciningar á stcinunum og scgist
hafa lcsið hana tvisvar sinnum
spjaldanna á niilli nú í vor. Ann-
ars scgir Ámi að cf mcnn komist
yfir stcinasafn sem cr skipulcga
sett upp og vcl mcrkt, þá séu góð-
irmöguleikarað sú gmnnjxkking
skapist, að menn gcti gripið stcin
upp af götu og greint hvcr tcg-
undin cr.
Ámi cr kominn fast að sjötugu
og hætti að vinna fyrir tæpum
jjrcm ámm. Honurn finnst nauð-
synlcgt aó hafa citthvcrt áhuga-
mál. Bókasafnari hcfur hann vcr-
ió mikill um árin, og á orðið uni
4(XX) bindi, þar af nokkrar yfir
200 ára gamlar frá döguni Hóla-
prcntsins. Þá hcfur hann rnargar
stundimtir stytt mcð því að rcnna
fyrir silung á Sauðárkrókstjörunni
Árni er mikill bókasafnari og bækurnar hafa stytt honum
margar stundir. Hann á um 4000 bindi af bókum og hér heldur
hann á uppáhalds þjóðsagnasafni sínu, þjóðsögum frænda síns
Olafs Davíðssonar, sem Árni sjálfur batt í geitaskinn.
Nokkrir steinanna sem í hvað mestu uppáhaldi eru hjá Árna.
Steinar úr klébergi eða tálgusteinar, marmarasteinar, gabbro,
granít, jaspissteinar og baggalútur.