Feykir - 16.12.1998, Blaðsíða 9

44/1998 FEYKIR 9
Gengið á brattann
Hluti heimilisfólksins á Geitafelli sumarið 1962. F.v. Hjörtur tengdafaðir
minn, Varði, Siggi, Hansína, ég og Eyjólfur Oskar. Varði og Siggi voru í
sveit hjá okkur en á myndina vantar Guðbjörgu Jónu.
„Gengið á brattann", lieitir œvisaga
Eyjólfs R. Eyjólfssonar frá Hvamms-
tanga, „alkakrœkis”, eins og kunningj-
ar hans á Hvammstanga munu hafa
kallað hann. Það var Eyrún Ingadóttir
sem skráði og í sögunni segirfrá upp-
vexti og œvi Eyjólfs. Hann erfyrrver-
andi sjómaður, bóndi og verkamaður.
Olst upp í Hafnarfirði en varð munaðar-
laus í miðri kreppunni, var togarasjó-
maður á stríðsárunwn og bóndi á Vatns-
nesinu á 7. áratugnum.
Við grípum hér niður í bókina. Drykkjan
var að verða Eyjólfi talsvert fjötur um
fót, og Ijóst að kaflaskila var þörfí lífi
hans ogfjölskyldunnar.
Undir haust fór ég norður að Gauks-
mýri að hitta Hansínu og bömin. Bónd-
inn þar hét Einar Sveinsson og eitthvað
hafa þau Hansína verið búin að ræða
framtíðina. Fljótlega eftir að við tókum
tal saman bauð hann mér að flytja norð-
ur og gerast bóndi í samvinnu við hann.
Ég gleypti ekki strax við þessu, sagðist
ætla að hugsa málið og svo færi það eft-
ir hvemig okkur semdist. Þegar við
hjónin fórum að ræða um þetta kom í
ljós að Hansína vildi að ég breytti til og
hætti á sjónum. Ég þekkti til allra sveita-
starfa í bamæsku og aðstæður væm
góðar til að ala upp bömin í ró og næði.
Hún bar Einari bónda vel söguna en
Kristín M. J. Bjömsson skáldkona, eig-
inkona hans, dvaldi mest í Reykjavík.
Hún átti hús við Hverfisgötu þar sem
hún leigði út herbergi og hafði nokkra
kostgangara.
Eftir að hafa hugsað málið komst ég
að þeirri niðurstöðu að það væri í lagi
að reyna þetta. Ég gerði mér að vísu
grein fyrir að það yrði ekki svo auðveld-
lega til baka snúið en kostimir við að
flytja norður vógu þyngra en gallamir.
Ég sá þama möguleika á að eignast eitt-
hvað í íyrsta skipti á ævinni og það sem
mikilvægast var; með því að skipta um
umhverfi var sá möguleiki fyrir hendi
að ég gæti haft taumhald á diykkjunni.
Þegar ég fór suður aftur var ég búinn
að gera samning við Einar bónda um að
ég flytti norður vorið eftir en Hansína
og bömin yrðu fyrir norðan um vetur-
inn. Nú fóm að gerast merkilegir hlutir.
Ég, sem hafði verið mesti rati í íjármál-
um, varð allt í einu samansaumaður
nirfill sem hélt í hveija krónu. Það hafði
verið ákveðið að Einar keypti 35 ær af
Sigurði Jónssyni í Jörfa í Víðidal fyrir
mig en hann var að hætta búskap og
hafði lofað að láta mig hafa úrvalið af
fénu sínu. Ég átti að vera búinn að
greiða þær að mestu um áramót en um
vorið ætlaði ég svo að kaupa 3-4 kýr. Ég
varð því að halda vel á spöðunum til
þess að geta átt fyrir bústofninum.
Um veturinn kynntist ég Kristínu
Bjömsson, eiginkonu Einars, lítilsháttar
og við þau fyrstu kynni hringdu viðvör-
unarbjöllur. Ég leiddi þann hljóm hjá
mér og taldi að viðskiptin við hana yrðu
það lítil að vafasamt væri fyrir mig að
láta hugboðið eitt ráða gjörðum mínum.
í byijun maí 1959 kom Hansína suð-
ur og við pökkuðum saman dótinu okk-
ar og fluttum norður. Stuttu eftir kom-
una þangað fómm við Einar til séra
Gísla Kolbeins á Melstað í Miðfirði til
þess að skoða fjórar kýr sem hann hafði
til sölu. Ég keypti kýmar af honum og
það mátti séra Gísli eiga að hann hafði
ekki lofað kýmar sínar einu orði of mik-
ið. Þetta vom allt öndvegis gripir.
Skiptum var þannig háttað að við
Einar áttum jafn mikið í fjósi og var
innlegginu í mjólkurbúið skipt jafnt á
milli okkar. Skyldi fjölgað í fjósi eins
fljótt og hægt væri. Þar af auki átti ég
innleggið af ánum, sem var ullin og
lömbin, en svo höfðum við frítt fæði og
húsnæði. Ég tók alfarið að mér fjósið
auk annarra verka, en Hansína sá um
húsverkin eins og áður. Það var ekkert
fastmælum bundið með hver skiptingin
yrði þegar fjölgaði í fjósi og ég treysti
Einari bónda vel enda hafði ég ekki
ástæðu til annars. Það kom á daginn að
hann var réttlátur og það jafnvel þótt
hann yrði að ganga í berhögg við vilja
konu sinnar. Kristín kom öðm hveiju í
heimsókn og þegar ég fjölgaði kvígum
til jafns við Einar fannst henni það ekki
viðeigandi þótt Einar væri ánægður
með það. Samvinna okkar Einars gekk
ágætlega og m.a. fómm við að rækta
tún í stómm stíl og allar kvígur vom
settar á.
Allt hefði getað gengið upp ef Ein-
ar hefði ekki verið kvæntur Kristínu.
Fyrst í stað létum við tiltektir hennar
ekkert raska ró okkar og höfðum stund-
um gaman að þeim eins og þegar hún
kom út úr rútunni í rauðum sokk á öðr-
um fæti og svörtum á hinum. Þá hafði
kerla verið að flýta sér einum of. Eða
þegar hún gekk um túnin í kápu með
þykkum loðkraga og með fjaðurhatt á
höfði eins og drottning. Að vísu fór það
í taugamar á mér þegar hún veiddi
ijómann ofan af heimilismjólkinni af
því að það var henni ekki sæmandi að
drekka kaffi öðmvísi en með ijóma út í.
Hún hafði verið Hansínu einkar góð og
vildi allt fyrir hana gera á meðan hún
vann að því að ég flytti norður. Eftir að
ég kom norður breyttist viðhorf hennar
og nú þóttist hún hafa öll ráð okkar í
hendi sér. Sem betur fer var hún lang-
tímum saman í Reykjavík. Þegar hún
birtist á veginum heim að bænum var
eins og dökkt ský legðist yfir þennan
glaðværa bæ og jafnvel Einar breyttist
í allt annan mann.
Þegar við vomm búin að vera á
Gauksmýri í rúmt hálft annað ár, þá sá
ég ekki fram á annað en ég yrði að
breyta til. Þennan tíma hafði ég varla
bragðað dropa og því hafði viðhorf mitt
til lífsins breyst og sjálfstraustið aukist.
Ég fór því í fullri alvöm að leita mér að
öðm jarðnæði. Ég lét þó verða mitt
fyrsta verk að kaupa dráttarvél af Bimi
á Torfustöðum. Þetta var Ferguson-vél,
hinn mesti kostagripur, sem hann hafði
keypt innflutta og nýuppgerða. Bjöm
sagðist ekki treysta þessu uppgerða
drasli en hún átti eftir að reynast mér
vel. Dráttavélin átti að kosta 40.000
krónur og mig vantaði 20.000 krónur til
þess að geta keypt hana. Ég þekkti eng-
an fyrir norðan sem ég gat beðið um að
skrifa upp á víxil fyrir mig svo ég varð
að gera mér ferð suður til þess að reyna
að fá lánið. Ég fékk Cýms mág minn og
Gunnar Jónsson sölustjóra hjá Nathan
og Olsen, sem var kvæntur Lóu frænku
minni og uppeldissystur, til þess að
skrifa upp á víxilinn og þá var eftir að fá
lánið. Mér datt í hug að tala við Skúla
Guðmundsson þingmann V-Húnvetn-
inga og biðja hann að tala máli mínu í
Búnaðarbankanum, þar sem ég vissi að
hann var formaður bankaráðs. Hann tók
heldur fálega í það og spurði mig hvers
vegna ég færi ekki í sparisjóðinn fyrir
norðan. Þegar ég sagði honum að ég
þekkti engan fyrir norðan sem gæti
skrifað upp á fyrir mig, sagði hann mér
að fara til Stefáns bankastjóra í Búnað-
arbankanum með skilaboð frá sér sem
ég gerði.
Þegar ég kom þangað hitti ég Þor-
stein Gíslason, minn gamla lestarstjóra
á Jóni forseta, og hafði hann fengið
orðalaust 30.000 króna lán til að setja
upp fiskbúð vestur í bæ. Þorsteinn
stoppaði lengi og spjallaði við mig og
ég var orðinn taugaóstyrkur þar sem
þetta var í fyrsta sinn sem ég gekk á
fund bankastjóra. Þegar ég að lokum
fékk viðtalið og gekk inn í það allra
heilagsta þá blasti við mér gríðarstórt
skrifborð með einum fimm símum og
við þetta stóra borð sat ábúðarmikill,
svartbrýndur maður í háum og stórum
leðurstól. Hann benti mér að setjast í
lágan og djúpan stól á móti sér við borð-
ið og nú byijuðu símamir að hringja
hver af öðmm. Ég sat þama niður und-
ir gólfi og horfði upp til þessa þrek-
vaxna, svartbrýnda manns sem virti mig
ekki viðlits en svaraði í hvem símann á
fætur öðmm og muldraði eitthvað í þá
sem ég ekki heyrði. Að lokum spurði
hann mig hvað erindið væri. Þá gerði ég
sennilega fyrstu vitleysuna í þessu lán-
tökumáli; ég sagði honum að Skúli
Guðmundsson hefði sent mig til hans
og þá sá ég fyrstu mannlegu viðbörgð-
in. Hann hló við og sagði: >rJæja, er
Skúli að senda frá sér enn einu sinni.”
Svo sagði hann að engir peningar væm
til og leit ekki einu sinni á þá ábekinga
sem ég hafði. Til að undirstrika að svar-
ið væri endanlegt fóm símamir að
hringja hver af öðmm. Ég gerðist svo
ósvífinn að reyna að sýna honum fram
á að ég þurfti nauðsynlega á þessum
aumm að halda en þá opnuuðst dymar
og einhver maður bauð mér að gjöra
svo vel að ganga út. Mér varð litið á alla
þess síma og var ég ekki í neinum vafa
um að það var aðeins enn þeirra tengd-
ur en að hinir hafi verið notaðir til þess
að losa hann við óæskilega viðskipta-
vini.
*
Eg ráfaði eftir þetta í einhveiju
ráðaleysi niður í Alþingishús en ætlun-
in hefur eflaust verið að bera mig upp
við Skúla þótt ég reyndar mætti vita að
það hefði enga þýðingu. Er ég kom að
dymm Alþingishússins mætti ég séra
Gunnari Gíslasyni alþingismanni. Ég
tók hann tali og sagði farir mínar ekki
sléttar. Séra Gunnar hlustaði með at-
hygli og bað mig síðan að koma inn í
Alþingishúsið því hann þyrfti að
hringja. Eftir smástund kom hann aftur
og nú sagði hann mér að ég ætti að
mæta hjá Höskuldi bankastjóra Verslun-
arbankans klukkan 10 morguninn eftir
og hann tryði ekki öðm en ég fengi betri
viðtökur hjá honum en hjá Stefáni.
Morguninn eftir mætti ég á tilskyldum
tíma og var vísað beint inn til Höskuld-
ar. Það fyrsta sem ég tók eftir var að það
var aðeins einn sími á borðinu hjá hon-
um og það eitt gerði mig vongóðan. Ég
bar upp erindið og sýndi honum hveij-
ir ábekingamir vom. Þegar hann Ieit á
nöfnin og sá hver atvinna þessa manna
var, þá varð honum að orði: „Stefán hef-
ur nú einhvem tíma tekið verri menn
gilda.” Síðan bað hann mig að koma
seinna um daginn og tala við sig og hafa
þá með mér víxileyðublað með uppá-
skrift ábekinga. Ég fékk sex mánaða
víxil og þegarég sagði Höskuldi að það
gæti farið svo að ég þyrfti að fá hann
framlengdan sagði hann mér að hafa
engar áhyggjur af því, ég tæki bara með
mér eyðublöð og skrifaði mig þar sem
samþykkjanda, sendi það síðan suður til
annars ábekingsins og hann gengi frá
hlutunum fyrir mig. Þetta gekk allt eins
og í sögu og hálfu öðm ári síðar var ég
búinn að greiða upp víxilinn.