Þjóðmál - 01.03.2008, Blaðsíða 80
78 Þjóðmál VoR 2008
einfeldni. þeirra. og. fáfræði .. Ég. held,. að.
ég.hafi.fátt.að.segja.um.þann.vanda,.sem.
þér.Íslendingar.glímið.við,.en.ég.veit.það.
um. umhverfisverndarmenn. í. Þýzkalandi.
og. Bandaríkjunum,. að. þeir. eru. sekir. um.
mengun. —. um. mengun. upplýsinga .. Á.
undanförnum.árum.hafa.þeir.hrætt.fólk.að.
ástæðulitlu.með.því.að.benda.á.einhverjar.
óæskilegar. afleiðingar. þess. kosts,. sem.
tekinn. hefur. verið. hverju. sinni,. án. þess.
að.bera.hann.skynsamlega.saman.við.aðra.
tiltæka.kosti .“.
Þetta.sagði.hinn.gagnmerki.Nóbelsverð-
launahafi. í. hagfræði,. Friedrich. A .. von.
Hayek,. á. fundi. í. Reykjavík. vorið. 1980.
(sjá. bókina. Miðju-moðið,. Stofnun. Jóns.
Þorlákssonar,. 1988) .. Má. ekki. heimfæra.
þessi. orð. hins. virta. fræðimanns. upp. á.
virkjanaumræðuna. á. þessari. öld?. Von.
Hayek.hélt.áfram:
„Ég.hef.lagt.það.á.mig.að.afla.rækilegra.
upplýsinga. um. nýtingu. kjarnorkunnar ..
Þar. er. við. margvíslegan. vanda. að. glíma,.
en. það. veit. ég. með. fullri. vissu,. að.
umhverfisverndarpostularnir.og.kjarnorku-
hatararnir.hafa. rangt. fyrir. sér. eða.gleyma.
að. bera. saman. hætturnar. af. þessari. nýju.
orkulind. og. hinum. gömlu .. Þér. eruð. svo.
heppnir.hér.á.landi.að.geta.nýtt.yður.orku.
úr.fallvötnum.og.iðrum.jarðar ..En.reynslan.
sýnir,.að.flestar.aðrar.orkulindir,.til.dæmis.
kol.og.olía,.eru.miklu.hættulegri.lífi.manna.
og.heilsu.en.kjarnorkan .“.
Ef. við. setjum. vatnsorku. inn. í. stað.
kjarnorku.í.ofangreindri.tilvitnun,.er.engu.
líkara.en.hinn.glöggskyggni.hagfræðingur.
sé. að. lýsa. stöðu. mála. á. Íslandi. í. upphafi.
21 ..aldarinnar ..
Heimurinn. hrópar. nú. á. orku. úr.
sjálfbærum. orkulindum .. Þessi. þörf.
endurspeglast.í.verðinu,.sem.markaðurinn.
vill.greiða.fyrir.þessa.orku ..
Mengun. upplýsinga,. sem. von. Hayek.
gerði.að.umræðuefni.árið.1980,.felst.m .a ..
í. þeim. staðlausu. stöfum,. að. íslenzkar.
virkjanir. séu. ósjálfbærar. og. óafturkræfar ..
Samkvæmt. alþjóðlegum. viðmiðunum. er.
þessu.þveröfugt.farið,.eins.og.fram.kemur.
í.Árbók.VFÍ/TFÍ.2006 .
Eignarhaldið
Þegar.rætt.er.um.sóun.náttúruauðlinda.eða.spillingu.umhverfis,.er.það.kjarni.
málsins,. að. séreignarréttur. er. stundum.
ekki. fullkominn. eða. vel. skilgreindur,. og.
því.eru.ekki.teknar.með.í.reikninginn.allar.
afleiðingar. af. notkun. eignarinnar,. þegar.
verðlagt.er.á.markaðnum,.en.við.eðlilegar.
aðstæður. eiga. verðbreytingar. að. geta.
„stjórnað“.nýtingu.auðlinda.skynsamlega ..
Menn. greiða. með. öðrum. orðum. ekki.
alltaf.fullt.gjald.fyrir.að.sóa.auðlindum.eða.
spilla. umhverfi .. Við. þennan. vanda. hafa.
hagfræðingar. lengi. glímt .. Þeir. hafa. ekki.
fundið.neinar. einfaldar. lausnir. á.honum,.
en.það.er.fleipur.eitt,.að.vísindamenn.hafi.
aldrei.áður.fengizt.við.þennan.vanda.og.til.
séu.einfaldar,.fljótvirkar.og.ódýrar.lausnir.
hans. á. vettvangi. stjórnmálanna,. ef. menn.
kæra.sig.um .“
Hér.heldur.hinn.djúphygli.hagfræðingur.
því. í. raun. fram,. að. einkaeignarréttur. á.
orkulindum. sé. betur. til. þess. fallinn. en.
annars. konar. eignarhald,. t .d .. eignarhald.
ríkisins,. að. verðleggja. orkuna. miðað.
við. afleiðingar. fyrir. umhverfi,. bæði. við.
virkjunarframkvæmdir,. námuvinnslu. eða.
orkuvinnslu.og.við.orkunotkunina.sjálfa ..
Einkaeigandi. reynir. jafnan. að. hámarka.
nýtni. mannvirkjanna. og. arðsemi. fjár-
festinganna ..Til.langs.tíma.gerir.hann.það.
með.umgengni.við.auðlindina,.sem.er.eins.
og.bezt.þekkist,.því.að.ella.á.hann.á.hættu.
minni.afrakstur.og.óánægða.viðskiptavini.
og.jafnvel.glötuð.viðskipti ..
Hér.verður.einnig.að.geta.um.þá.þekktu.
staðreynd,. að. opinber. eftirlitsaðili. er.