Skólavarðan - 01.10.2002, Qupperneq 5

Ges
task
r i f6
og tækifæri en sjálf framkvæmdin verður að koma frá einstakling-
unum sjálfum. Íslenskir kennarar hafa sýnt það síðustu árin að þeir
eru orðnir alþjóðlegri en áður og mjög margir hafa nýtt þau tæki-
færi sem bjóðast til að viðhalda menntun sinni og bæta við sig.
Jafnframt eru þeir orðnir alþjóðlegir í þeim skilningi að þeir standa
starfsbræðrum sínum erlendis fyllilega jafnfætis - og stundum
framar.
Alþjóðlegri skólar?
Ekki má gleyma áhrifum af heimsóknum Evrópubúa til Íslands.
Fyrst eftir að Íslendingar fengu aðild að samstarfsáætlunum var
takmörkuð sókn til Íslands en sú þróun hefur snúist við. Nú er til
dæmis komið á jafnvægi varðandi Erasmus nemendur hjá Háskóla
Íslands - jafn margir skiptinemar koma til skólans og nemendurnir
sem fara. Því til viðbótar fjölgar öðrum erlendum nemendum ört
og eru nú fleiri en skiptinemarnir. Það er eðlilegt að spyrja sig
hvaða áhrif þetta hafi á skólastarfið. Til að gera kleift að taka á
móti erlendum nemendum
þarf háskólinn nú að bjóða
upp á námskeið á öðrum
tungumálum en íslensku því
að ekki er hægt að gera þá
kröfu til þeirra sem einungis
koma í eitt misseri að þeir
læri málið.
Hvaða áhrif hefur það á
háskóla að bjóða upp á hluta
af náminu á ensku? Það er
auðvelt að afgreiða spurning-
una með því að segja að skól-
inn verði alþjóðlegri - en er
ekki eðlilegt að íslenskt
skólafólk spyrji sig hvað slíkt
felur raunverulega í sér?
Þetta á ekki bara við um há-
skólastigið því að alþjóða-
væðingin hefur færst neðar í
skólakerfið. Nær allir fram-
haldsskólar á Íslandi hafa
tekið þátt í einhverri af þeim
samstarfsáætlunum sem Ís-
land á aðild að og það sama
gildir um allmarga grunn-
skóla. Hjá sumum fram-
haldsskólum er þetta orðið fastur þáttur í skólastarfinu og hluti af
því sem þeir skólar telja sér til tekna í samkeppni um nemendur.
„Vits er þörf, þeim er víða ratar, dælt er heima hvað“ segir í
Hávamálum. Í því samhengi má spyrja sig tveggja spurninga:
Leggja íslenskir skólar nemendum sínum til það vit sem þeir þurfa
til að rata víða? Meta skólarnir að verðleikum (og í einingum) þá
reynslu sem ungt fólk aflar sér annars staðar en á Íslandi? Útrás
íslenskra nemenda og árangur þeirra erlendis bendir til að margir
fari vel búnir að heiman. Innrás erlendra nemenda og íslenskra
með reynslu erlendis frá inn í íslenska skóla er hins vegar nýrri af
nálinni og kallar á talsverða aðlögun.
Evrópskt mennta- og vísindasvæði?
Nú eru uppi hugmyndir um „evrópskt vísindasvæði“ sem íslensk
stjórnvöld hafa tekið vel. Hugmyndin er ekki ósvipuð því sem býr
að baki evrópska efnahagssvæðinu þar sem kjarninn er frjálst flæði
fólks og fjármuna, nema á „evrópska vísindasvæðinu“ er það frjálst
flæði vísindamanna og rannsóknarfjármagns sem rætt er um. Hér
er ekki um alþjóðlegan samning að ræða heldur stefnumótandi
pólitíska hugmynd sem gengur út á nánari samvinnu og samruna á
ákveðnu sviði. Bakgrunnurinn er efnahagslegur: Það er pólitískur
vilji til að gera Evrópu að samkeppnishæfasta þekkingarsamfélagi
veraldarinnar árið 2010. Leiðtogar Evrópu eru sammála um að til
að ná þeim árangri þurfi að efla rannsóknir og þróun - og alveg
sérstaklega að byggja þurfi upp mannafla á þessu sviði. Hér er ekki
bara um orðin tóm að ræða heldur verður umtalsverðum hluta af
fjármagni næstu rannsóknaáætlunar varið til þess á næstu fjórum
árum að styrkja þessa hugmynd í sessi. Þrátt fyrir að umfang rann-
sóknaáætlunarinnar sé aðeins um 5% af opinberu fjármagni til
rannsókna- og þróunarstarfa í álfunni er samt um nærri 1.500
milljarða króna að ræða. Þetta er umtalsvert fjármagn sem mun
hafa áhrif á hvernig evrópskt vísindasamfélag þróast á næstu árum.
Á sviði menntamála hafa lengi verið uppi svipaðar hugmyndir
um „evrópskt menntasvæði“. Að baki býr sama pólitíska markmið-
ið, að gera Evrópu að sam-
keppnihæfasta þekkingar-
samfélagi heimins. Í slíku
samfélagi hlýtur menntun að
vera þungamiðjan. Pólitískt
vægi menntunar hefur
þannig aukist mjög á síðustu
árum. Mikilvægt skref í átt til
samræmingar var raunar stig-
ið árið 1999 þegar svokölluð
„Bologna yfirlýsing“ var
undirrituð, m.a. af Íslandi.
Hún felur í sér raunverulegar
skuldbindingar um samræm-
ingu og samstarf á háskóla-
stigi.
Hvert hlutverk evrópskrar
samvinnu á að vera í því að
efla og bæta menntun í álf-
unni verður víða rætt á
næstu árum og þarf íslenskt
menntasamfélag að koma að
þeirri umræðu. Sú leið sem
stefnt er að snýst um bestu
viðmið fremur en að vera
með tilskipanir eða miðlæg-
an evrópskan sannleik. Í því
felst að leitast er við að draga fram það sem vel hefur verið gert og
draga af því lærdóm sem getur nýst í ólíkum aðstæðum og mörgum
löndum. Í því felst líka að auka enn flæði af fólki sem þó hefur ver-
ið ærið sem sjá má af því að haustið 2002 verður veitt viðurkenning
milljónasta Erasmus skiptinemanum. Í þeim fríða hópi eru yfir eitt
þúsund íslensk ungmenni!
Eftir tíu ára starf á vettvangi evrópskrar samvinnu er ég bæði
ánægður með þann góða árangur sem náðst hefur og bjartsýnn á
framhaldið. Það er full ástæða til að trúa að Íslendingum eigi áfram
eftir að ganga vel í evrópsku samstarfi. Sambland af frumkvæði og
útþrá bæði nemenda og kennara mun sjá til þess.
Ágúst H. Ingþórsson
Höfundur hefur í tíu ár verið virkur í þátttöku Íslands í evrópsku
samstarfi sem verkefnisstjóri, forstöðumaður landsskrifstofu
Leonardó og stjórnarnefndarfulltrúi í rannsóknaáætlunum ESB.
Hann er nú starfsmaður menntamálaráðuneytisins við
sendiráð Íslands í Brussel.
Íslenskir kennarar hafa sýnt það síðustu árin að þeir
eru orðnir alþjóðlegri en áður og mjög margir hafa nýtt
þau tækifæri sem bjóðast til að viðhalda menntun sinni
og bæta við sig. Jafnframt eru þeir orðnir alþjóðlegir í
þeim skilningi að þeir standa starfsbræðrum sínum
erlendis fyllilega jafnfætis - og stundum framar.