Skólavarðan - 01.10.2002, Side 8

Raddir í heimsþorpinu
Þátttaka í móti ISME í Bergen 11. - 16.
ágúst 2002 - Sigursveinn Magnússon
skrifar um þingið
Þetta var fyrsta þátttaka mín í móti
ISME, svo oft sem ég hafði heyrt
talað um það fyrirbrigði í viðræð-
um manna á milli, og því var ég
nokkuð forvitinn um hvað í vænd-
um væri. Veður var hlýtt, skýjað
en sólarlaust er við stigum út úr
flugstöðinni og litum í kringum
okkur.
Það er tign yfir náttúrufari staðarins, ekið
í faðmi fjalla inn í miðbæinn þar sem mótið
var haldið. Bæjarfjallið (Fløjen) gnæfir yfir
bænum, efst á því útsýnisstaður. Þangað
skyldi farið ef stund gæfist frá mótshaldinu.
Bergen var heimili Edvards Grieg og Har-
alds Sæverud og hér er haldin ein af þekkt-
ustu listahátíðum í heimi. Það liggur því
beint við að álykta að hér hljóti að vera
ákjósanleg aðstaða til að taka á móti stórum
hópum af fróðleiksþyrstu tónlistarfólki. Það
rigndi þegar mannskapurinn raðaði sér upp
í anddyri Grieg-hallarinnar, fólk af ýmsum
þjóðernum komið til að sækja þingið, sumt
um langan veg, fékk skjöl sín og nafnspjöld.
Uppi á efri hæð hljómaði létt tónlist og
tíndust gestir upp jafnóðum og þeir fengu
skjölin sín og sökktu sér ofan í dagskrá
næstu daga. Af mörgu var að taka og mun
valið hafa vafist fyrir mörgum, enda lýsing á
hverjum fyrirlestri eða umræðuhópi nokkuð
ágripskennd. Reyndi þar á hæfileika hvers
og eins að lesa milli línanna hvort um
áhugavert efni væri að ræða.
Pólitískar ofsóknir
Kjörorð mótsins var „Samspel“ og var
þar vísað til orðsins í sinni víðtækustu
mynd, samspils lista og menningarstrauma
því að allar raddirnar í heimsþorpinu skulu
eiga rétt á að fá að hljóma. Á upphafshátíð-
inni sem fram fór í Grieg-tónlistarhúsinu
sveif andi menningarlegrar fjölbreytni yfir
vötnunum í veglegri dagskrá tónlistar og
ræðuhalda. Aðalræðuna flutti Bergljót
Jónsdóttir og var hugvekja hennar um
hlutverk og stöðu tónlistar og tónlistarfólks
um allan heim athyglisverð. Hún talaði af
reynslu sem kennari og stjórnandi lista-
stofnana, en hún er og hefur um nokkurra
ára skeið verið framkvæmdastjóri listahá-
tíðarinnar í Bergen. Í ræðu hennar kom
m.a. fram að í framkvæmdastjórastarfinu
hefur hún margoft rekið sig á það hvernig
listamenn, jafnvel í löndum í okkar heims-
hluta, eru ofsóttir af pólitískum öflum sem
reyna að ófrægja persónur þeirra, einangra
þá og útskúfa. Vitundin um tilvist slíkra
afla er dapurleg en vekur jafnframt til um-
hugsunar um mátt listarinnar. Er það ekki
lífsmark í heimi vaxandi stríðsógnunar og
misréttis að listamenn, sem alla jafna vinna
að því að spegla samfélag sitt, skuli ná að
skjóta valdhöfum slíkan skelk í bringu?
Hið þjóðlega er einnig alþjóðlegt
Á þessu ISME móti var þáttur fræðslu og
rannsókna stærstur. Flutt voru erindi og
kynningar um flest það sem viðkemur tónlist
og tónlistarkennslu. Ekki voru tök á að fylgj-
ast með nema litlum hluta þess sem í boði
var en hver og einn gerði sitt besta og valdi
m.t.t. áhugamála sinna. Val undirritaðs litað-
ist af áhuga á sérstöðu menningarstrauma,
tónlist minnihlutahópa og þróun tónlistar-
kennslu og stöðu hennar í heimi sem breytist
ört. Það var forvitnilegt að verða vitni að
þeirri umræðu sem þarna fór fram um stöðu
tónlistar og tónlistarmenntunar og enn einu
sinni sannfærðist ég um að hið þjóðlega er
einnig alþjóðlegt er tónlist minnihlutahópa
var skipað í öndvegi, en hingað til hefur tón-
listarflutningur af því tagi helst verið settur
til hliðar og litinn hornauga. Varð mér hugs-
að til kvæðamanna okkar sem nú sækja í sig
veðrið og allrar þeirrar vinnu sem framund-
an er við að rannsaka þjóðlögin og auka
þekkingu á því sviði.
Auk fræðslu- og rannsóknarhlutverksins
er ISME mótið einnig nokkuð viðamikil
tónlistarhátíð. Heimamenn voru fyrirferð-
armiklir og tefldu fram sínu besta liði,
þ.á.m. Fílharmóníuhljómsveitinni og Sin-
fóníuhljómsveit æskunnar ásamt frábærum
einleikurum og söngvurum, en ég tel joik-
ana með þeim síðastnefndu. Hrífandi er að
hlýða á þá iðka þessa fornu sönglist. Ekki
síður lét tónlist staðartónskáldsins, Edvards
Grieg, vel í eyrum þarna í átthögunum. Og
nú má heldur ekki gleyma áhrifamiklum og
óvenju frumlegum kórsöng á tónleikum í
Grieg-höllinni og í Krosskirkjunni.
Ísland og Finnland standa sér
Á ISME þingum hittast tónlistarkennar-
ar hvaðanæva úr heiminum. Þótt einhver
blöndun verði þvert á landamæri og þjóð-
erni býður mér í grun að hópar frá hverju
landi haldi mikið saman. Norræn starfs-
systkini okkar standa okkur ávallt nærri og
var áhugavert að heyra yfirlit um þróunina
á Norðurlöndum er fulltrúar þeirra fluttu
yfirlit um stöðu tónlistarkennslu í sínu
landi. Mér sýnist að Ísland og Finnland
standi nokkuð sér í þessari þróun. Þar er
staðið að tónlistarkennslu með hefðbundn-
ari og yfirvegaðri hætti en þekkist í Dan-
mörk, Noregi og Svíþjóð þar sem kennsla
er ekki eins skipulögð og markviss og
minni tími til ráðstöfunar handa hverjum
og einum. Áhyggjuefni er þróunin í Dan-
mörku þar sem stefnubreyting hefur orðið.
Kom m.a. fram að danska tónlistarráðið
hefur verið lagt niður, en það hafði með
höndum skiptingu fjármagns af fjárlögum
og faglega ráðgjöf til tónlistarskólanna.
Forvitnilegt verður að fylgjast með hverju
fram vindur í landi okkar gamla konungs.
Þó að ISME hafi á sér alþjóðlegan svip
er þjóðafjölskyldumyndin of gloppótt til að
mót á borð við þetta standi fullkomlega
undir nafni. Fyrirlesarar voru flestir frá
hinum enskumælandi heimi en stórar þjóð-
ir sem maður hefur gjarnan tengt við
menningu og listir voru þarna lítt sjáanleg-
ar. Hver skyldi vera skýringin á þessu?
Tónl istarþ ing
10
Sigursveinn Magnússon þurfti eins og þingheimur allur að velja úr miklum fjölda viðburða á þing-
inu. "Val mitt litaðist af áhuga á sérstöðu menningarstrauma, tónlist minnihlutahópa og þróun
tónlistarkennslu og stöðu hennar í heimi sem breytist ört. Það var forvitnilegt að verða vitni að
þeirri umræðu sem þarna fór fram um stöðu tónlistar og tónlistarmenntunar og enn einu sinni
sannfærðist ég um að hið þjóðlega er einnig alþjóðlegt er tónlist minnihlutahópa var skipað í önd-
vegi, en hingað til hefur tónlistarflutningur af því tagi helst verið settur til hliðar og litinn horn-
auga. Varð mér hugsað til kvæðamanna okkar sem nú sækja í sig veðrið og allrar þeirrar vinnu
sem framundan er við að rannsaka þjóðlögin og auka þekkingu á því sviði."