Morgunblaðið - 12.12.2016, Page 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 12. DESEMBER 2016
Kvennadeild Rauða
krossins í Reykjavík
fagnar hálfrar aldar
afmæli í dag, 12. des-
ember 2016. Talið er
að stofnun og starfs-
hættir deildarinnar
hafi markað tímamót í
sögu Rauða krossins á
Íslandi. Fram á átt-
unda áratuginn var
eini skipulagði hópur
sjálfboðaliða sem starfaði innan
hreyfingarinnar í Kvennadeildinni
og urðu vinnubrögð þar fyrirmynd í
starfi margra deilda, en það var ekki
fyrr en á tíunda áratugnum sem far-
ið var að vinna markvisst að fjölgun
sjálfboðaliða innan Rauða krossins á
Íslandi.
Frú Ragnheiður Guðmundsdóttir
augnlæknir hafði verið hvött af
stjórnarmönnum Rauða krossins í
Reykjavík til að standa fyrir stofnun
kvennadeildar í höfuðborginni. Í
framhaldsnámi sínu í Bandaríkjun-
um kynntist hún víðtæku starfi sjálf-
boðaliða innan sjúkrahúsa og við
heimkomuna 1965 fékk hún kraft-
miklar konur í lið með sér til að und-
irbúa stofnun deildarinnar. Á annað
hundrað konur sóttu stofnfundinn
þann 12. desember 1966 og ákváðu
þær að kalla sig sjúkravini og mark-
mið deildarinnar var að starfa að
málefnum aldraðra og sjúkra.
Sjúkravinir sóttu námskeið til að
geta tekist á við þau
verkefni sem deildin
tók að sér, s.s.
heimsóknarþjónustu,
skipulag félagsstarfs
fyrir aldraða og heim-
sendingar á mat til
eldri borgara og ör-
yrkja. Fyrstu árin
lögðu félagskonur
áherslu á fjáröflun til
kaupa á búnaði fyrir
sjúkrahúsin og til efl-
ingar Hjálparsjóðs
Rauða krossins á Ís-
landi. Kvennadeildin opnaði fyrstu
sölubúðina á Landakoti árið 1967 og
síðan á Landspítalanum við Hring-
braut og í Fossvogi. Sama ár hófst
bókasafnsþjónusta á spítölunum og
um tíma aðstoðuðu sjúkravinir við
útvarp sem starfrækt var innan
Landspítalans í Fossvogi. Á tímabili
sáu sjúkravinir um akstursþjónustu
fyrir blinda og sjónskerta og tóku
einnig að sér að aka sjúklingum utan
af landi fram og til baka í geisla-
lækningar.
Allt frá byrjun hefur deildin
styrkt myndarlega sjúkrastofnanir í
borginni og síðustu árin hefur
áherslan verið á að bæta búnað og
tæki fyrir sjúklinga á öldrunar-
deildum spítalanna.
Núna, 50 árum eftir stofnun deild-
arinnar, eru enn starfræktar sölu-
búðir og sjálfsalar á spítölunum og
bókaþjónustan er í miklum blóma.
Auk þess er starfandi öflugur hand-
verkshópur í Kvennadeildinni. Viku-
lega hittast konurnar og búa til afar
fallega muni og prjóna vörur sem
auk þess að vera seldar á árlegum
basar deildarinnar eru sendar til
bágstaddra á Grænlandi. Félagslíf
deildarinnar er frábært. Auk aðal-
fundar er vorfundur, haustfundur og
jólafundur á hverju ári og í júnímán-
uði er ætíð farið í dagsferð út fyrir
höfuðborgina. Þátttaka sjúkravina í
þessum atburðum er mjög góð enda
vel skipulagðir af hálfu félagsmála-
nefndar deildarinnar.
Frá upphafi hefur höfuðstyrkur
Kvennadeildarinnar verið allur sá
fjöldi sjálfboðaliða sem hefur verið
reiðubúinn að leggja fram vinnu.
Framtíð sjálfboðinnar þjónustu inn-
an Rauða krossins mun eflaust ráð-
ast að mestu af því hvernig tekst að
samræma þörfina á sjálfboðaliðum,
tíma þeirra sjálfra og áhuga á að láta
gott af sér leiða við störf að krefj-
andi og gefandi verkefnum.
Sjálfboðin störf í 50 ár
Eftir Oddrúnu
Kristjánsdóttur » Frá upphafi hefur
höfuðstyrkur
Kvennadeildarinnar
verið allur sá fjöldi sjálf-
boðaliða sem hefur verið
reiðubúinn til að leggja
fram vinnu.
Oddrún Kristjánsdóttir
Höfundur er formaður Kvennadeildar
Rauða krossins í Reykjavík.
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Spennandi Butler
á Suðurnesjum
Það var spilað á fimm borðum sl.
miðvikudag en nú er lokið tveimur
kvöldum af þremur í jólabutlernum.
Oddur og Sigurjón eru enn með góða
forystu en staða efstu para er þessi:
Oddur Hannesson - Sigurjón Ingibjörnss. 41
Jón Gíslason - Ævar Jónasson 23
Gunnl. Sævarsson - Hafsteinn Ögmundss. 17
Grethe Iversen – Ísleifur Gíslason 15
Jón Gíslason og Ævar Jónasson
spiluðu manna best sl. miðvikudag
og voru með 24 í plús. Bjarki Dags-
son og Arnór Ragnarsson voru í öðru
sæti með 16 og Ísleifur Gíslason og
Grethe Iversen þriðju með 11.
Úrslitin ráðast nk. miðvikudag.
Spilað er í félagsheimilinu kl. 19 og
eru allir velkomnir meðan húsrúm
leyfir.
Þrettán borð hjá FEBR
Fimmtudaginn 8. desember
mættu 25 pör til leiks í tvímenning
hjá bridsdeild Félags eldri borgara í
Reykjavík.
Efstu pör í N/S
Jón Hákon Jónss. – Bergljót Gunnarsd. 387
Kristín Guðbjörnsd. – Soffía Daníelsd. 373
Helgi Samúelss. – Sigurjón Helgason 289
Siguróli Jóhanns. – Bergur Ingimundar. 289
A/V
Helgi Hallgrss. – Guðm. Sigursteinss. 371
Ormarr Snæbjss. – Sturla Snæbjörnss. 321
Óli Gíslason – Magnús Jónsson 317
Kristján Guðmss. – Björn E. Pétursson 315
Hávaxtastefna
Seðlabanka Íslands
stefnir í annað gjald-
þrot. Á árunum fyrir
bankahrun leiddi há-
vaxtastefnan til
vaxtamunaviðskipta
og óhóflegrar er-
lendrar skuldasöfn-
unar heimila og fyr-
irtækja sem gerði
afleiðingar hrunsins
enn harkalegri en þær hefðu þurft
að vera. Núna er hávaxtastefna
Seðlabankans á góðri leið með að
murka lífið úr helsta vaxtarbroddi
íslensks atvinnulífs.
Árið 2001 tók Seðlabanki Ís-
lands upp formlegt verðbólgu-
markmið sem leiðarljós peninga-
málastefnu bankans. Síðan þá
hefur bankinn reynt að hafa áhrif
á verðbólgu með stýrivaxtaákvörð-
unum. Þetta er gert að fyrirmynd
erlendra seðlabanka sem starfa í
hagkerfum sem eru verulega frá-
brugðin því íslenska. Kerfislægir
þættir á innlendum vinnumarkaði
hafa jafnan leitt til hærri nafn-
launahækkana en erlendis og
verðbólguþrýstingur hefur m.a. af
þeim sökum verið viðvarandi á Ís-
landi. Seðlabankinn hefur brugðist
við þessum aðstæðum með því að
halda vöxtum háum um langt
skeið.
Háir nafnvextir hafa hins vegar
önnur áhrif á Íslandi en í mörgum
öðrum hagkerfum. Íslenska hag-
kerfið er minna og byggist á hlut-
fallslega umfangsmeiri utanríkis-
viðskiptum en flest önnur
hagkerfi, auk þess sem hverfandi
hluti húsnæðislána almennings er
á breytilegum óverðtryggðum
vöxtum. Vaxtastigið hefur reynst
hafa mest áhrif á fjármagnsflæði
til og frá landinu og þar með
gengi íslensku krónunnar. Áhrif
hárra vaxta á einkaneyslu á Ís-
landi eru frekar í þá áttina að
auka eftirspurn eftir ódýrari inn-
fluttum vörum en að draga úr ráð-
stöfunartekjum almennings eins
og víðast erlendis.
Fyrir hrun dró hátt vaxtastig
erlent fjármagn inn í landið í
formi vaxtamunarviðskipta og er-
lendrar lántöku fyrirtækja og
heimila. Seðlabankinn setti nýver-
ið reglur til að draga úr vaxta-
munarviðskiptum erlendra aðila
sem aftur voru komin af stað en
hið háa vaxtastig dregur hins veg-
ar úr hvata lífeyrissjóða, innlendra
fjárfesta og þeirra vaxtamunar-
fjárfesta sem þegar voru komnir
inn í landið til að flytja fjármagn
úr landi. Hátt vaxtastig eykur líka
verulega kostnað Seðlabankans við
að eiga stóran gjaldeyrisvaraforða.
Íslenska hagkerfið stendur núna
frammi fyrir lúxusvandamáli sem
er gjaldeyrisinnstreymið sem
fylgir uppgangi innlendrar ferða-
þjónustu. Gjaldeyrisinnstreymið er
fordæmalaust í efnahagssögu Ís-
lands og þrátt fyrir að
Seðlabankinn hafi
reynt að draga úr
styrkingu krónunnar
með umtalsverðum
gjaldeyriskaupum hef-
ur það ekki dugað til
og síðustu 12 mánuði
hefur krónan styrkst
um nær 20% gagnvart
evru. Þetta er veru-
legur óstöðugleiki í
rekstrarumhverfi
ferðaþjónustunnar og
með þessari gengis-
styrkingu erum við að taka áhættu
á því að Ísland detti úr tísku hjá
erlendum ferðamönnum. Það er
ekki sjálfgefið að það verði auðvelt
að endurvekja áhuga ferðamanna
á Íslandi ef við fáum okurstimp-
ilinn á okkur.
Styrking gengisins hefur einnig
neikvæð áhrif á aðra útflutnings-
atvinnuvegi og þau fyrirtæki sem
selja vörur á innlendum markaði í
samkeppni við innflutning. Gengis-
styrkingin kemur í kjölfarið á
verulegum launahækkunum og
hafa lágmarkslaun á Íslandi, mæld
í evrum, hækkað um 87% á síðustu
fimm árum. Það er óraunhæft að
ætlast til að atvinnulífið geti staðið
undir slíkum kostnaðarhækkunum.
Þótt Seðlabankinn fljóti sofandi
að feigðarósi virðast stjórnmála-
menn vera að átta sig á vand-
anum. Það er jákvætt að fjár-
málaráðherra tók undir það á
þingfundi þann 7. desember að
nauðsynlegt væri að endurskoða
peningamálastefnuna.
Það þarf að færa stýrivexti nið-
ur á svipað stig og við þekkjum í
vestrænum hagkerfum og Seðla-
bankinn þarf að beita öðrum
stjórntækjum sínum, s.s. bindi-
skyldu, til að hafa áhrif á hag-
kerfið. Það þarf að auka gjaldeyr-
iskaup til að veikja krónuna frá
núverandi ofurstyrk en til mót-
vægis verður að draga innlendar
krónur inn í Seðlabankann með
sölu á eignum Eignasafns Seðla-
banka Íslands, arðgreiðslum frá
ríkisbönkunum, sölu á ríkiseignum
eða rekstrarafgangi ríkissjóðs.
Það er útséð með að núverandi
stjórnendur Seðlabankans átti sig
á skaðsemi hávaxtastefnu sinnar.
Ný ríkisstjórn verður að skipta út
stjórnendum Seðlabankans og
velta alvarlega fyrir sér hvort
markmið um 2,5% verðbólgu sé í
raun það eina sem íslensk efna-
hagsstjórn á að snúast um.
Gjaldþrot hávaxta-
stefnunnar
Eftir Gunnar Þór
Gíslason
Gunnar Þór Gíslason
»Núna er hávaxta-
stefna Seðlabankans
á góðri leið með að
murka lífið úr helsta
vaxtarbroddi íslensks
atvinnulífs.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur.
Í aðdraganda kosn-
inga nú í haust mátti
ekki á milli sjá hversu
sammála framboðin
væru um að nú yrði að
gera skurk í heilbrigð-
ismálum, kostnaður
sjúklinga væri allt of
hár, Landspítala ætti
að reisa einn, tveir
þrír, aðra innviði þyrfti
að byggja upp og þá
ekki síst á landsbyggðinni. Þrátt
fyrir þetta liggur nú fyrir frumvarp
til fjárlaga fyrir árið 2017, sem á
engan hátt tekur á þessum málum
svo viðunandi sé. Ástæðan getur
verið sú að í reynd er þetta steingelt
excel-skjal án allrar stjórnmála-
legrar leiðsagnar eða forystu. Helst
væri að nýsamþykkt fjármálaáætlun
núverandi ríkistjórnar til áranna
2017 til 2021 væri leiðarljós, eins
ófullkomin og hún er á þessum svið-
um.
Í sumar heyktist ríkisstjórnin á
því að nýtt og breytt þátttökukerfi
yrði tekið upp hið snarasta, heldur
samþykkti breytinguna sjálfa og
frestaði gildistöku til 1. febrúar á
næsta ári. Ástæðan var eflaust sú að
öllum var ljóst að auka þyrfti fjár-
magn til málaflokksins, án þess mun
breytingin ýta frekar undir að fólk
fresti eða sleppi að sækja sér nauð-
synlega heilbrigðisþjónustu, sem
vissulega er andstætt markmiðum
breytingarinnar.
Nýju lögin tryggja ráðherra nær
allsherjarvald í þessum efnum, hann
getur breytt reglu-
gerðum að vild, vissu-
lega háður einhverju
umsagnarferli. Í um-
sögn BÍ og sjúklinga-
félaga um þessar
breytingar kom fram
að vissulega væri um
framfaraskref að ræða
s.s. þak á kostnað
sjúkratryggðra, kerfið
verður einfaldara,
læknisfræðileg endur-
hæfing er innan kerfis
og undir þaki, ofl.
Einnig var gert ljóst að böggull
fylgdi skammrifi þar sem í útfærslu
var gengið út frá fjármögnunarlegri
„núlllausn“ (kosti það sama og fyrr-
verandi kerfi). Afleiðing þessa væri
að u.þ.b. 37.000 lífeyrisþegar af
50.000 mundu borga meira fyrir sína
heilbrigðisþjónustu en í fyrra kerfi.
Í sjálfu sér væri það ekki goðgá ef
þök á greiðsluþátttöku væru lág, en
svo er ekki. Nú liggja fyrir drög að
reglugerð í anda þessara nýju laga.
Þau bera með sér að athugasemdir
þær sem bandalagið og félögin
gerðu á sínum tíma eru hafðar að
engu, meira að segja er flóknari út-
færsla á útreikningum við kostn-
aðarþátttökuna valin, líklega í þeim
eina tilgangi að reisa fyrrverandi al-
þingismanni bautastein í kerfinu.
Víkjum að þakinu. Allir verða að
átta sig á því að þökin eru og verða
tvö, eitt fyrir þá þjónustu sem hér
um ræðir, hitt er fyrir lyfja-
greiðslukerfið. Samanlagt eru þökin
tvö á Norðurlöndunum innan við
90.000 kr. fyrir almenna notendur.
Hér verður sameiginlegt þak yfir
130. 000 kr. Af þessu er ljóst að póli-
tískt þarf að taka af skarið og bæta
fjármagni inn í kerfið. Í greinargerð
með frumvarpinu á sínum tíma stóð
að það kostaði u.þ.b. 6,5 milljarða að
gera þessa þjónustu gjaldfrjálsa.
Því má álykta að þriggja milljarða
framlag færði okkur á slóð þeirra
velferðarsamfélaga sem almenn-
ingur horfir til og breið samstaða er
um hér á landi að líkjast. Það væri
marktækur áfangi í því að gera
þjónustuna gjaldfría.
Eins og öllum er ljóst er að
mörgu að hyggja innan heilbrigð-
isþjónustunnar, við skröpum botn-
inn í samanburði við aðrar Evr-
ópuþjóðir þegar kemur að
uppbyggingu innviða hennar, bið-
listar eru hér langir, stofnanir eru
reknar á bláþræði hvað varðar
rekstrarfé og mannafla. Hér verður
ekki nánar tekið á þeim málum. „Nú
er hún Snorrabúð stekkur“ var haft
á orði í denn. Snúum þessari þróun
við svo ekki verði sagt: „Nú er heil-
brigðiskerfið …“ Ja, hvað? Nefnum
það ekki. Svo má ekki verða. Gríp-
um tækifærið.
Í ljósi kosningaloforða ætti nú að
vera þverpólitísk samstaða á alþingi
um metnaðarfullt átak til þess að
rétta heilbrigðiskerfið af. Ágætu
þingmenn, grípið tækifærið. Af-
greiðið fjárlög sem færa okkur
bætta heilbrigðisþjónustu. Það ætl-
ast enginn til þess að það gerist í
einni svipan. Við viljum trúverðuga
framtíðarsýn og aðgerðir strax. Það
gengur ekki að aðgengi að heilbrigð-
isþjónustu sé háð efnahag.
Heilbrigðiskerfið okkar –
kostnaður sjúklinga
Eftir Emil
Thoroddsen »Kostnaðarþátttaka
sjúklinga við heil-
brigðisþjónustu er of há.
Þingmenn, grípið tæki-
færið. Afgreiðið fjárlög
sem færa okkur bætta
heilbrigðisþjónustu.
Emil Thoroddsen
Höfundur er framkvæmdastjóri Gigt-
arfélagsins og formaður málefnahóps
ÖBÍ um heilbrigðismál.
Atvinnublað
alla laugardaga
mbl.is