Framfari - 27.02.1878, Blaðsíða 1

I. ARO. IXAIII, 27. FEBRI AR 1878* Niv 13.
Um sjerstakar greinir
stjoriiarvaldsins.
Stjdrnin fi llur 1 cptir e51i slnu i pi jar mis-
munandi liluta e&a deildir. pessar deildir eru::
su deild, er semur c&a byr til 1-bgin; su sem
framkva'inir pau. e&a sjer um a& peim sje hlytt,
e&a, a& svo sje gjort sem fyrir er malt 1 peim;
og su deild, sem gietir rjettvfsinnar, e&a py&-
ir login milli manna 1 vafasomum tilfellum.
pannig ver&a tegundir e&a greinir stjornarvaldsins
prjar, nefhil.: loggjafarvald, fram-
k v «e m d a r v a 1 d og d & m s v a 1 d. 1 mi&ur
vel- skipu&u fjelagi e&a aettkvisl, er pa& venju-
lega hof&inginn e&a hGfu&ma&urinn, sem teknr
undir sig oil pessi st.'irf; hann gefur skipanir,
sem eru log, hann framkvaemir pessar skipanir,
og hann situr sem domari l malum og deilum
milli limanna. 1 obundnu einveldi hefir stjorn-
andinu bin somu void og lettarhof&ingiuii hja
tlokkum litt si&a&ra manna; en vegna vl&attunnar
lilytur harm a& starfa gegnum erindisreka, valds-
meun sina og gie&inga, sem gjOra pegnunum stjorn-
ina enn dpolanlegri.
En hjer er sjerilagi a& ne&a um frjalsa
stjdm e&a pjo&stjorn. Til pess a& halda henni
vi&, er nau&synlegt a& gjora nakvmma greiningu
a pessum voldum: a& sa flokkur, sem login
semur, liafi ekkert a& fast vi& framkvasmd peirra,
og a& ddmararnir sjeu dha&ii, ba&um, boi&i hinni
iCgsemjandi og framkviemandi deild. par sem
pessari deiling valdsins er vel fyrir komi&, og
hennar raikilega ga;tt, ef pjo&in um lei& hefir
na-ga vitsmuni og sjalfstilfinmngu til, a& halda
peim stjdrnendum, er hun kjs, til streugilegrar
abyrg&ar gaguvart sjer, pa er frelsi pjd&arinnar
borgi& og fullkomin trygging fyrir g65ri og oflugri
stjorn, pvl vi& kosningar stendur pjo&inni frjalst
fyrir, a& koma fra peim loggjofum, er sett bafa
ill e&a dhentug log, og fa a&ra, er hun e&a
meiri hluti hennar treystir betur, 1 sta&inn. Hjer
1 landi er pessum greinum valdsins baga& svo, a&
pingi& 1 Ottawa (Dominion-parlamentift) semur
og sampykkir login, rikisstjorinn (the Governor
General) framkvsemir pau, og domstdlarnir (the
Courts) py&a pau, e&a beita peim i vafamalum,
pare& morgum mun pykja fro&legt a& fa
a& vita Irekar, hvernig stjdrnarlogum er hjer 1
landi, og hvernig Jaga& er samband pess vi& Eng-
land, pit viljum vjer skjra fra pvl 1 peim kafla
er nu kemur.
Stitrnarskipun i Canada.
Cauadaland samanstendur af 7 fylkjum
(provinces) fyrir utan land miki&, sem enn ekki
belir fengi& fylkjaskipun, og heitir pvl territorl
og district, eins og sa hluti landsins, er vjer bfium
1. 011 pessi fylki og hjeru& myiida eina heild
me& nafninu: Canadariki (Dominion of Canada).
Hvert fylki hefir sjerstaklega fylkisstjdrn (provincial
government) og loggefaudi ping (legislature), en
mynda 611 eina heild e&a samband [confedera-
tion] undir sameiginlegri yfirstjdrn, sem hefir a&-
setnr i Ottawa, f broddi stjdrnarinnar stendur
rlkisstjdrinn, hann er settur af Englands drottn-
ingu til 5 ara. pingi& samausteudur af tveim
deildum, er heita s e n - a t i & (Senate of Canada)
°g hfisi& (House of Commons); senatift er
eiuskonar efri deild, en hfisift ne&ii deildin. Lim-
lr sen-atsins, piugmenu efri deildarinnar, heita
senatorar; pcir eru kjbrnir e&a. sem hjer er
talla&, tilnefndir (uomincra&ir) af rikisstjdran-
°g ra&aneyti bans, en drottningin sta&festir
nefninguua; sitja peir sefilangt 1 embsettum, e&a
tne&an peir heg&a sjer vel. Nfi eru peir attatiu
eiun a& tOlu. Limir hussins (the Members of
the House), pingmenn ne&ri deildarinnar, enj
kosnir til finim ara af pjd&inni heinllnis ept-
ir folksljolda. En peir eru hjer um bil t.vo
hundrn& a& t "dut, Hva& framkviemdai stjdrnina
snertir, pa standa undir rikisstjdranum, fram-
kvaimanda laganna, prettaa stjdrnardeildir, er
liver hefir sitt afinarka&a »thinarverk, Fouma&ur
hverrar deildar nefnist raftgjafi (minister; og mynda
peir allir tilsamans ra&aneyti rikisstjdrans (Privy
Council). Rikisstjorinn skipar ra&aneyti a pann
hatt, a& hann felur foringjanum 1 hfisinu, pa& cr-
ab segja foringja pess stjornarllokks*, sem pa er
i meiri hluta, • aft- kjdsa e&a tihiefna pa menn,
er hann hvggur bezta og hatfasta, ba’&i ur sen-
atinu og hfisinu, til ra&gjafa. Meiri hluti peirra,
a& minnsta kosti sjo, skal jafnan takast ur
husinu. Ef peir limir hussins, sem tilnefndir
eru til ra&aneytis, taka nefningu, segja peir peg-
ar af sjer pingmennsku og bjd&a sig fram til
kosningar a& nfju; ver&i peir eudurkosnir til
hussins, ganga peir i raftaneytift, auk pess, sem
peir halda sieti sinu i husinu. Ver&i einhver
par a mot ekki endurkosinn, er hann bie&i fra
husinu og ra&aneytinu a& sinni. pessu er pannig
haga&, til pess a& enginn sa i hfisinu ver&j:
ra&gjafi. sem ekki hafi a sjer traust almennings.
Senatorarnir par a mdt. sem sitja a pingi sefilangt,
eins og a&ur er geti&, setjast pegar i ra&aueyt-
i& eptir nefningu. Foringinn i hfisinu. sem panu-
ig ras&ur kosningu ra&gjafanna, ver&ur formaft-
ur ra&aneytisins, og kallast as&sti ra&gjall (the
prime minister), og stjdr nin er pannig rnyndast
er venjulega kennd vi& hann, pannig nefnist sfi
stjdrn, sem nu er, Mackenzie stjdrn eptir Hon.
Alexander Mackenzie, foringja Reformers, sem
jafnframt er ra&gjafi opinberra starfa (Minister of
Public Works), svo sem byggingu jarnhrauta,
sikja, opinberra husa o. s. frv. pegar skipun
ra&aneyt sins er lokib, sta&festir drottning og send-
ir ra&gjjfunum erindisbrjef. Ra&gjafarnir liafa
me&al annars pa& a hendi, a& setja sina und-
irembiettisnienn, hver i sinni stjornardeikl og
tmdirdeildum fit um fylkin; rikisstjdrinn lielir i
rauninni rjett til pessa, en venjulega felur hann
pa& ra&gjofum slnum a hendur og sta&festir
emba-ttaskipanir peirra, en getnr lika syujaft
sampykkis, ef brjna porf skyldi bera til, en til
pess kemur varla. Hva& ra&aneyti& frekar suert-
ir pa hefir rikisstjdrinn rjett til a& skora a
hvern sem vera vill af ra&ejdfum sfuum, a& segja
af sjer, og kve&ja annan til ra&aneytis, pegar
astie&a vir&ist "til.
Mai, sem nedd eru a pingi, eru venju-
lega borin upp sem lagafrumvorp af ra&gjafa
peirrar stjdrnardeildar, er pa& malefni heyrir
undir. Kins vegar getur hver pingma&ur bori&
upp frumvarp til laga. Ffii rii&gjafi ekki mal
sitt fram, e&a breg&ist pa&, a& stjdniin lai
me&hald i hfisinu, segir ra&aneyti& venjulega af
sjer: e&a pa& fer svo a& lifisift Ijsir yfir vau-
trausti slnu a stjdrninni og sendir rikisstjdranum
askorun um, a& skipa mftt ra&aneyti. pa lilytur
ra&aneyti&’ a& ganga fra, og ufitt er myialab,
pannig a& foringi meiri hlutans, mdtstO&uflokksius,
1 hfisinu nefnir menn til ra&aneytis, og ver&ur
a:5sti ra&gjafi, ii sama liatt og a&ur er sk^rt fri.
p*r stjdrnardeildir, uem sjerilagi bafa a&
skipta me& malefni vor eru: Deild akuryrkju-
og hagfr*5is-malanna (Department of Agriculture
1) 1 hverju laudi me& frjalsri stjdm mynd-
ast jafnan tveir flokkar i stjdrnaicfuum: annar;
sem leitast vi& a& halda vi& pvl, sem er,
apturhaldsmeun (hjer i laudi Conservatives, a
Englangi Toryar) og hinn, sem vill breyta um,
hreytingameuu, framfaramenn, (hjer i landi
Reformers, Liberals, il Englandi Whiggar). Nu
sitja Reformers a& voklumjj hjer i lamli.
& Statistics) undir forst'fu Hon. C. A. P.
Pelletiers og Deild Jnnanrlkismalanna (Department
of Interior) undir forstOCu lion. David Mills.
Eins og menn muna, komu peir Mr, D. Mills
j og Mr. C. A. P. Pelletier hingaft til nj--
lendunnar i sumar til a& kynna sjer hagi manna
og asigkomulag pessa dish-icts, Fyrir pingi& i
Ottawa,, sem mi er byrja&, ver&ur lagt fram af
innanrikisrtt&gj'afanuin, Hon. D. Mills, frumvarp
til stjdwiarskipunar fyrir Keewatin, og mun sl&-
ar fra pvl skfirt ver&a.
S a m b a n d i & v i & E a. g land er
sjerilagi innifali& i pvl, a& drottningin setyr rlkis-
stjdrann1’, a& oftru leyti hefir landift sina sjalf-
stjdrn fyrir sig, eins og fra hefir verift sky-rt..
Skipun ymsra embaettismanaa liggur reyndar und-
ir staSi'estingu drottningarinnar, en henni mundi
alch'ei d'etta 1 hug aft ucita sta&festihgu sinni
gegn vilja pjdoluinnar, heldtir lietur hfin pjd&
og stjd'rn ra&a algj.irlega skipun embsetta, sem
O&rum innanlands malum. Ennfremur livaft
rikisstjdranu snertir, mundi hfin aldrei setja e&a
endurskipa pann rikfestjdra, sem ekki hef&i
sjer pjd&hylli. pdtt England hafi mikla ahvggju
og umsvif af austnena malinu, ekki slzt nfi vi&
friSa-rsamningana, og yfu* liofuft af allsherjar-
malefnupi nor&urall'unuar, pa stendur Canada
par a& heita mfi alveg fyrir utan og hefir ekki
bin mi'nnstu skipti paraf. Canadariki grei&ir
Englandi enga skatta; pvert. a mdti er greiddur
tollur af vr'ruflntningum fra England! rjett eins
og fra hverju 6&ju landi. Allt opinhert land
(public lands) i Canada eru eigu Domiuionarinn-
ar, en ekki England's. Canada hefir sjerstakleg
skattaheiintulog. I rlkinu er ekkert herlift frd
Englandi, lieldur- ia-&iir Dominionin hermalum
slnum sjalf, og hefir indent herlift 1 kostuluin
fitum fylkin: pd er England skyldugt a& verja
Canada a strl&stjinuin e&a fyrir arasum annara
pjd&a. Hvaft utanrikisinalefni snertir, pi heyrir
pa& ati-i&i undir England. Canada hefir pvl
cngan utanrtkisrfi&gjath c'&a sjerstaka seudiherra
i fitlondum.
Canada Kyrrahafg«
j :i r n b r a n t i n i
Allir nylendubfiar liafa eflaust heyrt get-
i& um, a& verift sje a& byggja jarnhraut pessa,
en festir muuu gjora sjer Ijdsa hugmynd um,
hve stdrkostlegt og kostna&arsamt petta fyrirteki
Cauadamanna er, uje hva&a py&ingu pa& hefir
fyrir riki& i heild sinni og einstaka hluta pess;
og par sem pessi brant hefir mikla py&ingu fyr-
ir framtib nfileudu vorrar eins og nabuafylki
vort, og Norfivesturlandift i heild sinni. pa von-
um vjer a& leseudur ,,Framfara<- taki feginsam-
lega mdti upplysiugum peim, er vjer viljutn nfi
og framvegis gefa um Canada Kyrrahats-jarn-
brautina.
1 augum Cauadamamia er pessi jarnbraut-
arhygging merkilegsri og py&itigarmeiri en nokkur
rtntmr hraut i rikinu, bae&i af pvi a& hfin or
hi& umtangsmesta fyrirtieki, sem pjd&in hefir fierst
1 faug, og sjerilagi af pvi, a& hfin hefir veri& sam-
tvinnuft hiuum pdlitisku milium ,hennar. Jarn-
brautir eni nu il ddgum opt mikikvar&fuidi hlekk-
jr f pdlitlk y-msra rikja, og petta liefir elkj
hvaft miirnst att sjer stab I Canufla,
Einsog kunnugt t-r, mer hin ss-ont-fixla
,,Brezka Amerika“ alia iei& fra Atlantshafi vest-
1) Canada grei&ir rikisstjdranum Iauo bans,
og eru pau $ 50,000, ilkve&ip af dominion-
inni ejalfri.