Framfari - 13.03.1878, Blaðsíða 1

Nr. 15,
1. iRG.
.4 grip af scigu Nordvestui—
landsiiis.
framhald.
NtLENDA SELKIRKS
Nu viljum vjcT greiua gjor fra tilraun-
um til ab nema lijer land. Er pa fyrst ab
geta pass, ab Selkirk lavarbur sem fyr er groint
fra, goblyndur mabur af skoskum a-ttum, og
einn limur Hudsonsfldafjelagsins gjorbi ^msar ferb-
ir fra st.'jbvum fjelagsins vib Hudsonsflda og
komst allt ab Raubarardalnum, pab var arib
1805. Honum leizt svo vel a landib, ab hann
hugfesti ab stofna par nylendu. 1811 tokst hon-
um ab fa land veitt 1 pvl skyni af fjelaginu.
meb fram Rauba par scm Selkirk stendur nu,
og haustib 1812 fbr hann pangab eptir Hud-
sonfida og Winnipegvatni, meb nokkurn flokk
af Skotum. peir t6ku ml pegar til bygginga,
en pa kom Norbvesturfjelagib og rak pa hurtu,
svo ab peir neyddust til ab dvelja veturinn 1
Pembina 1 tjoldum hjer um bil 70 milum
sunnar vib Rauba. Um vorib sneru peir aptur,
sabu loud sin; spruttu pau vel, eu i September
voru peir aptur reknir til Pembina, og par
droldu pe:r naesta vetur, en komu p6 aptur
um vorib, um haustib 1814 voru peir orbnir
Um 200. peir byggbu hus, og riefndu nylendu
sina Kildonan eptir sdkn peirri a Skotlandi er
peir voru fra. Um vorib 1815 komu lit’ vand-
raebi fyrir. Hus peirra voru brotin og wend
af Norbvesturfjelaginu. Yfirmabur peirra tekinn
hondum og sendur til Montreal. Nu pdtti peim
ekki lengur vibvsert, svo ab peir logbu af stab
til Winnipegvatns 1 juni pab ar, til pess ab
halda aptur heim til Skotlands. En fyrir for-
tcilur yfirmanna Hudsonsfldafelagsins ljetu peir
tilleibast ab suua aptur naesta vor undir vernd
Og umsja pess. 1816 kom Selkirk lavarbur
aptur meb fleiri vesturfara ab heiman til nj'-
lendunnar. Hann tok fasta nokkra af foringjum
Norbvesturfjelagsins, sem beitt bofbu djufnubi
og ofriki vib nflendumenn, og sendi pa til Montre-
al; tokst honum panuig ab koma fribi a.
Naesta ar sueri hann aptur til Skotlands, en
1 nflendunni varb afrakstur jarbarinnar dndgur,
svo ab peir urbu ab veiba buffalda sjer til
ruatar til ab lifa veturinn af. 1818 og 1819
skemmdist jarbargrdbi peirra mjog af engisprett-
um (1 fyrsta sinni ab pier komu hingab), og
Veturinn 1819—20 varb nokkur hluti manna
ab fara a skibum til mestu nylendu sem var
Prairie du Chien vib Mississippi 1 Wisconsin,
meir en pusund milur fra heimkynni peirra,
til ab fa utssebi til vorsins. peir fengu prja
batsfarma, og 15. april 1820 logbu peir af stab
bciinleibis upp eptir Mississippi, ab mynni Minne-
sotafijdtsins, rjett fyrir ofan pann stab er St.
Paul stendur nu, upp pab fljdt til Big Stone
Lake (Storasteinsvatn), paban yfir um mjdtt eib;
til Lake Traverse (pvervatns) sem Rauba kemur
Ur, ofan eptir henni. og komu svo til Pembina
3. juni. petta var byrjunin ab verzluninni vib
Bandarlkin. Naesta ar 1821 slogu fjeldgin sjer
sarnan, sem fyr . er fra sagt og pa fengu pess-
if harbfengu nf’lendumenn, frumbyggjar pessa
lands fra norburalfu frib ab lokum. pess er
ekki getib, ab byggbin hafi eptir petta auk-
ist til :nuna af innllytjendum, heldur eptir pvl,
S0m born nj-lendumanna uxu upp, og auk pess
Ijdgabi nokkub af m Annum er verib hofbu 1
pjdnustu fjelaganna, af faeinum innfiirum fra
Bandarikjum og af kynblendingum (halfbreeds),
or settust ab a mebal peirra. En pareb land-
lb atdb undir einkastjdrn og einokunarverzlun
LMDI, 13. MARS 1878.
Hudsonsfldafjelagsins fram til 1870, pa. gat n(-
lendan ekki nab tiltakanlegum proska. Rikisstjor;
Ramsey, er ferbabist til njlendunnar 1815 komst
svo ab orbi um njlendumenn 1 skjrslu sinni ,,ab
peir vaeru ab brabna 1 eigin fitu“, af pvi
peir hofbu allsniEgtir af pvi, sem peir ra:kt-
ubu og bjuggu til sjalfir, en vantabi aptur yms-
ar naubsynjar.
Allt til 1870 var Ruperts land ekki
hluti af Canada, heldur stdb pab undir krunu
Englands, ab sinu leyti eins og ljenin a mib-
oldunum. Eu vib landakaupin af Hudsonsflda-
tjelaginu sama ar sameinabist landib obrum
hluta Canada meb sampykki Englands. petta
land er hjer um bil 1,000000 enskar ferhyrn-
■ngsmllur ab staerb. pab liggur vesturfra landa-
maerum fylkisins Ontario, fra hjer um bil 91
stig (fyrir vestan Greenwich) vestur ab British
Columbiu, 120 stig (fyrir vestan Greenwich),
norban fra landammrum Bandarlkja ab Norbur
fshafinu. Til pess ab koma a stjdrnaruinsjdn
fra lialfu rikisins eba Dominionarinnar, hefir
pessu landi verib skipt i prja hluta. Hinn
elsti og minnsti af pessum hlutum er Manitoba;
pvi var skipab i fylki a rikispiugi Canada
1870, pegar eptir ab landib var keypt. pab
er hjer um bil 14,340 enskar ferhyrningsmilur
ab sterb. pa kemur hjerabib, sem vjer buum
i (the district of) Keewatin. pab naer fra
vestur takmorkum Ontario fylkis ab austur-
takmorkum Manitoba mebfram norburtakmdrk-
um pess fylkis ab 100. stigi (fra Greenwich)
og norbur ab Ishafi. Keewatin var gjOrt ab
distrikti arib 1876, er skyldi fyrst um sinn
standa undir fylkisstjdrn Manitoba og svo stend
ur enn uns breyting verbur gjOrb a, sem ef
til vill verbur a pvi rikispingi sem nu er byrj-
ab. Allur hinn hluti pessa lands, sem liggur
fyrir vestan Keewatin og Manitoba og nrer ab
austurtakmbrkum British Columbiu heitir einu
nafui Norbvesturland (North West Territory).
Fyrir pab land var myndub stjdrn undir for-
stobu Hon. Davids Laird, scm par er laud-
stjdri (Lieutenant Governor). Asamt rabaneytj
sinu hefir hann absetur i bamum Battleford,
er stendur 1 tungunui milli Battle-River (Orustn-
ar) og North Saskatchewan (Hrabstreymisar).
Bajrinn liggur mji'g fagurt, h:ebir a bakvib
(fyrir vestan) en skipgengar ar a baba vegu,
er koma, Norbur Saskatchewan ab norbvestan,
og Battle River beint ab vestan ur Klettafjollum
er falla par svo saman; bierinn er enn i bernsku,
en er allfj rugur. Ain, sem myndast af peim
tveimur, heldur nafninu Norbur Saskatchewan;
uokkru nebar (austar) fellur i hana ain. Sub-
ur-Saskatchewan en ur pvi heitir fljdtib Saskatc-
hewan og fellur austur i Winnipeg vatn.
Fra mynni ab fjarlaegustu upptokum er pab
1,900 enskar milur. A sumrin ganga tveir gufu-
biktar 4 Saskatchewan. Auk pess fijdts og fljdta,
sem i hana renna falla um landib Peace River
(FribarA), Athabasca og Mackenzie a norbvestan fra
Klettafjullum ut i Norbur Ishafib: eru pessar ar
skipgeugar a lOngum kCfium og muu pvi greiba
mjtg samgongur seinna, pegar. landib byggist.
Allt fram til sibustu tima hefir pessi
mikli landfiaki verib na:r dkunnur, en verib
talinn litt byggilegur, sakir veburhorku og
hrjostugs jarbvegs, og i pvi efni hefir einkum
verib dasmt eptir austurhluta Canada jafnnorb-
arlega. En 4 seinustu arum er pab orbib
augljdst af rannsbknum fnebimanna er skobab
hafa landib, ab pab er ekki einuiigis mjog
frjdvsamt, heldur og loptslagib heUna;ml og
ab tiltolu mjog milt, og pab langtum mildara
en a sama breiddarstigi i Austur Canada.
Orsokin til pessa er ab miklu leyti innifalin i
stefnu hinna miklu hafstrauma fra norbur
heimskautinu og mibjarbarlinunni og stefnu vinda
peirra, er standa i sambandi vib pa. Norban
fra heimskauti falla babu megin vib Gra;nland,
straumar meb hafisj.'kum subur mebfram aust.
urstrond Arneriku til N^fundualands (New found-
land), par sem peir nueta hinum hcita golf-
straumi, er kenmr sunnan fra Mexicoilda. At
straumum pessum stendur kulda mikinn um
austurhluta Canada, auk pess sem kulda legg-
ur og fra Iludsonsflda subur um, svo ab mikill
hluti pess er dbyggilegt land t. d. Labrador.
Fyrir vestan Ameriku i Kyrrahafinu er par a.
m6ti enginn norbanstraumur, heldur fellur hinn
mikli Japahstraumur sem er ferfallt. st;erri eba
vatnsmeiri en golfstraumurinn sunnan fra mib-
jarbarlinu (tequator) norbur mebfram strond
Kina og Japans, beytist siban fram meb
Aleuteyjunum, er liggja i boga kringum Behrings
haf milli Aslu og Ameriku vestur ab Alaska-
skaga, mebfram honum sunnanverbum og subur
eptir aptur mebfram vesturstrond Ameriku.
Af pessum straumi leggur hita mikinn er berzt
meb stabvindunum er fylgja honum eptir, um
vesturhluta, Norbur-Ameriku, British Columbiu
yfir KlettafjCllin og austur um Norbvesturlandib.
petta getur att sjer stab, vegua pess ab Kletfci-
fjollin la'kka og rnjdkka, eptir pvi sem norb-
ar eptir dregur, svo ab pau eru minna en
einum pribj u ng kegri ab jafnabi en i
Bandarikjuuum eba abeins 5000 fet. Viudarnir
eru vaetumiklir. pegar peir koma fra hafinu,
er mjog rigningasamt ab vestanvcrbu vib fjollin
1 British Columbia, en par a mdt ekki ab
austanverbu vib pau. Vtetuloptib kemst ekk;
lengra en ab fjullunum, vegna pass ab pab
er pyngra, en hltindaloptib, sem Ijettara er
berzt meb V/indunum yfir fjollin og austur um
dalina. pab er einnig sannreynt, ab hveiti sprett-
ur og proskast vel i dolum fljdtanna og pab
allt norbur undir 60. breiddarstig. pessvcgna
er vib Kyrrahafib vel byggilegt land a 60.
stigi 1 Alaska, par sem landib a austurstiOnd-
inni vib Atlantshaf er ab heita ma alveg 6-
byggilegt allt fyrir norban 50. stig; hljvibri 4
vorin koma til Keevatin og Manitoba ab norb-
vestan af hlj’iudavindunum fra Japanstraunm-
um, og kallt vebur a haustin kemur fyr i
Manitoba eu i dolum fljdtanna Peace River,
Athabasca og Saskatchewan, p<5tt peir liggi
talsvert norbar. Af pessu er aubntbib, hvilika
framtfb Norbvesturlandib muni hafa fyrir sjer,
pegar jarnbrautir fara ab keppa vib vatnaveg-
ina, enda er su skobun ab Norbvesturlandib
sje abalhluti eba kjarni rikisins (the backbone
of Canada) meir og meir ab rybja sjer til rums.
Hm islenzkar
nylcadur.
Hvab sjcrilagi snertir pessa nylendu, pa.
hafa peir er hjer nema skdglendib hvort heldur
efuabir menn eba efualitlir pa hagsmuni framyfir
pi, er grassljettur nema, ab peii* haik urngilegt
timbur til husagjurba o. s. frv., og murm fisibaD
geta gjOrt sjer nokkub af pvi ab verzlunarvbru.
Ab visu er skdguriim granuur og gislnn viba, en
pd eigi svo ab allir eigi hafi nmgilegt 141 eigin
parfa; og p<5tt einstbku lot kunni ab bittast, sem
ekki er 4 gdbur busavibur, p4 hafa nabuar pc-irra,
er slik lot tekju, svo mikib af skdg, ub peir
mundu fusir til ab farga 1 nokkur hus til ab 'I03-
ast vib tijen, ef abeins vaeri gengib vel ira toppum
peirra. Aptur 4 mbti or skdguriun lijer <5kc*t-