Framfari - 28.03.1879, Blaðsíða 1

2. ARCf,
Mr. 17.
jftamfari.
LVNftl, 28. MAKS 1879.
W----'---- ~ ' ■ ■'■•==--——=T7=
MIDSIALEG IIIGTEKJA.
t'ftir
sjera Jon B j a r n a s o n .
(Framh. fra nr. 15.) Ab pab. sem hjer er kennt,
erallt annab en sa luterski rjettlietingarlserddmur,
er Islendingar til pekkja eftir bariialasrddmi sin-
um er ekki orbugt ab sja. Enga heimild hefir
heldur pessi kenning i heilagri ritning. pab virb-
ist mjer Asperheim sanna ljoslega, og hann kenist
jafnvel til peirrar niburstCbu, ab pessi kenning
um almenna syndafyrirgefmng og rjettlaet-
i n g i Kristi an tillits til pess
hvort maburinn triiir e b a t r u -
i r ekki hart i sjer folgna afneitun a lser-
dotni ritningarinnar mil eilifa fyrirdseming. 4-Sam-
kvsemt pessum laerddmi”, segir hann, ((hefir gub
i upprisu Krists daemt heiminn — og pa paraf-
leibaudi hvern einstakan rnann sem part af heim-
inuni — syknan af allri synd. Nu getur gnb ekki
fyrirdffinit pa, sem hann hefir rjeltlaett, nema pvi
ab eins ab hann abur upphefji rjettlaetingarddm
sinn. En hvab setti ab koma gubi til ab uppliefja
pennan dom? Ef til vill, einhver synd hja mann-
inum ? En 1 pessari rjettlseting og syndalyrir-
gefning er einmitt innibundin rtverein synd,
sem hvcr e i u n m a b u r d r y g i r .
Eba astti mabur ab segja, ab gub hart tekib
imdau nokkrar syndir, sem pessi fyrirgefning ekki
nai til, og ab hann svo sfbar fyrirdaemi suma
menn fyrir pessar syndir ? petta, sem 1 sjalfu
sjer er hjegomi, myndi Ilka fra sjonarmibi syn-
dduinanna upphefja fribpseging Krists, pvi eptir
pvi, sem peir kenna, heiir gub veitt heimiuuni
fyrirgefning fyrir allar paer syndir, sem Kristur
hefir fribpaigt fyrir, og v»ri ekki fribpsegt fyrir
allar syndir, pa vserim vjer ilia settir”.
((Reyndar eru llestir menn”, — svo hljoba
orb synddunnar norsku, — ((un:lir gubs reibi, en
pab kemur ekki af pvi ab gub i rauu og veru
sje peim reibur fyrir sakir synda peirra, heldur
af pvi ab peir vilja ekki trua”. En pa hlytur
mabur ab spyrja meb Asperheim: Iivab er pa
vantruin sjalf? Er hun ekki synd? Vissulega.
En ef vantruin er synd, pa hlytur ab vera frib.
psegt fyrir liana meb dauba Krists eins og fyiir
hverja abra synd, og hun hlytur pa einnig, eftir
kenning sjndduprestanna, ab vera fyrirgefin i upp-
risu Krists. Hvernig sem mabur snyr rjettlast-
ingarlierddmi norsku synddunnar fyrir sjer. pa leib-
ir hann lmgsun heilbrigbs manus i dgongur. Haldi
mabur pvi fdstu, ab allar heimsins syndir sje
fyrirgefnar og gjorvallt mannkynib orbib rjettlatt
um leib og Kristur lauk endurlausnarverki sfnu,
pa getur engin fyrirdseming og ekkert helviti fram-
ar verib til, nema pvi ab eins ab pab, sem bakar
manni fyrirdseming eba kemur manni til helvitis,
ekki sje synd; og pa er mabur aftUr kominn inn
a forlagatru eba eitthvab henni naskylt. pvi ef
syndin getur ekki framar bakab manninum gubs
reibi og fyrirdseming, pa er dhugsanlegt ab n#itt
annab hja manninum geti bakab honum gubs
reibi og fyrirdseming. Orsokin til fyrirdaeming-
arinnar og utskufunarinnar hlytur pa ab liggja
hja gubi, pannig, ab nokkur hluti inannkynsins
sje af honum fyrirfram akvarbabur til glotunar,
eins og vjer abur hofum sjeb, ab Missouri-syn-
ddan kennir beinlinis, ab hinn hluti tnannkyns-
ins sje af gubi skilyrbislaust akvarbabur til eilifr-
ar sselu. Nu er pab p6 vist alls ekki tilgangur syn-
ddumanna, ab ncitapvi, er ritningin kennir um fyrir-
dieniing og helviti, nje pvi ab vantruin sje synd,
nje heldur ab kenna gubi um glutun peirra, er ut-
skufabir verba; en svo lengi sem lialdib or vib
hinn dbibliulega lierddm synddlinga um pab ab
allur heimurinn sje rjettlcettur 1 upprisu Krists,
er mabur uti & pessum hiiskalegu villttgotum,
Sjaldan er ein bara stok, og svo er um
heims-rjettlaetingarkenning Missouri-synddunnar og
norsku synddunnar. Henni fylgir ab minnsta kosti
ein kenning til, sem er i uieira lagi hsettuleg
fyrir kristinddmsllfib. pab er Iserddmur pessara
kirkjufjelaga um aflausnina. Hvab pybir hib
kirkjulega orb aflausn ? pab ab presturinn bobar
ibrandi og truubum manni abur en hann utdeil-
ir honum kvoldmaltibar-sakramentinu i gubs nafni
ebur samkvseint gubs orbi fyrirgefning allra hans
synda. Eins og menn pekkja til lieiman fra Is-
landi gjorir presturinn petta i lok skriftarcebu
sinnar meb svo ldtandi orbum (sja Handbdk fyr-
ir presta a Islandi): ,4Svo sannarlega sem pjer
af hjarta ibrist synda ybar og i einlaegri tru
liyib til gubs nabar 1 Jesu Kristi frelsara vor-
um. svo sannarlega boba eg ybur fyrirgefning allra
ybar synda i nafni gubs f.ibur, gubs sonar og
heilags anda”. pd ab eg nu yfir hofub ab tala
ekki bindi mig mj fig fast vib hinn islensku^kirkju
sibi, pa er hjer eitt atribi, sem eg hell haldib
og vil ekki raissa; pab er ab segja: eg boba
engtim syndafyrirgefning nema meb pvi skilyrbi,
ab hann ibrist og triii. Er. sjera Pall porlaksson.
sem annars yfir hdfub ab tala pnebir bokstaf
hins islenska rituals svo nakvsemlega, hann breyt-
ir hjer utaf, og bobar hverjum einum, or hann
tekur til altaris, skilyrbislausa synda-
fyrirgefning. Hversvegna ? Af pvi hann i tru-
arlegu tilliti liggur a brjdstum Missouri-synddunnar
og norsku synddunnar, sem fyrir longu hafa <(slegib”
peirri kreddu .fastri”, ab i(meb aflausnar-
orbunum rjstti g u b a b hverjum
peim, sem o r b i b h e y r a . fyrir-
gefning synda n n a , veiti p*eim
h a n a og gefi, llVOI’t SCm Iietr
tr«t ellcgar ekki”. Hversu luettuleg
pessi triiarkerming er parf varla ab leiba morg
rdk ab. Hun er koddi undir hofub folks meb
daufri kristindoms-tilfinning, svo vel senvhugsast
getur lagabur til ab skapa dauba tru i hjdrtum
einstaklinganna, og eg hygg, ab Islendingum a
pessari did sje pdrfa allt obru en pvilikum kodda,
og koddinn er monnum ekki heilsusamlegri fyr-
ir pab, pdtt harm sje ab peim rjettur i nafni i-
myndabs lutersks rjetttriinabar eba meb hatibleg-
um alvdrusvip. Ailausnarkenning synddumanna
er dumflyjanleg afleibing b»bi af hinum einkenni-
lega, dbibliulega heims-rjettlajtingarlserdomi peirra
og af pvi, sem peir kenna frabrugbib obrum
monnum i hinni cvangelisku kirkju um nabar-
mebulin. SvO sem abur er a vikib er pvi hald-
ib fast fram i Missouri-luterskunni. ab gub hafi
lagt avdxtinn af endurlausnarverki Krists, fyrir-
gefning alls maunkynsins synda og heimsrjettlaet-
inguna, nibur i nabarmebulin, orbib og sakra-
mentin, a likan hatt og hann hefir lagt segul.
ailib i jarnib eba nseringarkraftinn i likamsfebu
pa, er vjer neytum. pegar orbib er prjedikab,
pa streymir endurlausnarkrafiur Krists, sem par
hefir verib lagbur nibur siban orbib var til, ut
til allra, sem heyra prjedikuuina. ltGubs orbs
prjedikari’,, segir Asperheim. (isem utgenginn er
ur skdla Missouri-manna, segir ekki (nil. um
leib og hann bobar orbib): ‘1 dag talar drottinn
sjalfur fyrir manus munn til ybar’, heldur: ‘f
pessu orbi, sem eg boba, 6r gjof syndafyrirgefn-
ingarinnar ldgb nibur’, og pegar hann talar til
altarisgdngufdlks, segir hann ekki: ‘Nu er drott-
inn hjer sjalfur, enda pdtt dsynilegnr sje, i eigin
persdnu hja oss til pess ab utdeila ybur Ukama
sinum og bldbi’, heldur; ‘I pessu braubi og f
I og bldb lagt nibur; veitib pvi vlbtdku i tru!"\
pab er ekki torvclt ab skilja. ab Asperheim
hefir rjett, pegar hann tekut fram, ab meb pvi
ab einstrengja pessa kenning um nabarmebulin eins
og synddumenn gjdra fjarlaegist mabur hinn lifanda
gub, enda pdtt skobun peirra a kvoldmaltibar-
sakramentinu eba leyndarddmi pess, sem dneit,-
anlega er samhljdba pvi, er Luter kenndi um
pab efni, virbist vera i. mdti pvi, En svo eg
komi aftur til allausnarkenningar norsku synddunnar.
pa liggur i augum uppl, ab htin getur ekki ver-
ib bbruvlsi en hun er og pegar er synt., ur pvj
fyrirgefning allra heimsins synda er pegar feng-
in meb endurlausnarverki Krists, hefir fra upp-
hafi verib liigb nibur 1 gubs orb eins og fjarsjdb-
ur og er ekki bundin vib ibrun og tru. Norska
synddan talar revndar um ab syndarinn verbi ab
trua. pdtt hun ekki setji pab sem skilyrbi fyrir
fyrirgefning syndanna; en pess her vel ab gaeta,
ab hugmynd synddumanna um truna er talsvert
bbruvlsi en annara manna, peir skoba hana
a b e i n s . sem fullvissu hja hinum einstaka manni
um ab syndir hans hafi verib honum fyrirgefnar
longu abur en hann sjalfur varb til (nefnil. um
leib og Kristur lauk endurlausnarVeiki sfnu) og
sem frib og rd hjartans ut af pessari vis.su. En
eftir vorri skobun, sem vissulega er samhljdba
hinni kristilegu opinberun, er truin 1 i k a fdlgin i
pvi ab hin ibrandi, niburbeygba, bagstadda sal
leitar a5 nab drottins, ervibaV, berst, leggur hurt
a sig, - en leitar pd meb vissri von um ab
finna, etvibar i peirri saslu tilliumfig ab ekki sje
ervibab til dnytis, berst, en ekki eins og sa, sem
1 vindinn slser, leggur hart a sig til pess ab
vinua viss, fyrirheitin gtebi; samanber orb post-
ulans Pals 1 Filip. 3. 12—14 ((.Ekki ab eg
pegar hafi nab hnossinu” o. s. frv.), 1. Kor.
9. 24—27 ((lhlaupa, leggja hart il sig, vera i
kappleik, berjast, temja likama sinn og pja hann”).
Filip. 2, 12 ((lEilib saluhjalp ybar meb otta og
andvara”); athuga Ilka orb Pjettirs 1 2. brjefi
hans (1, 10), par sem hann bybur braebrunum,
sem brjefib er stylab til, ab kappkosta ab stab-
festa kollun peirra og utvalning, sem mebal
anuars sytiir, ab hinn fyr um getni nabarutvaln-
ingar-terddmur Missouri-synddunnar er alveg o-
samhljdba hinni postullcgu prjedikun. Asperheim
tekur fram, ab par sem synddugtibfraebin abeins
hafi auga fyrir trunni ab pvi leyti sem hun
er fullvissa um fribpseginguna i Kristi, en hafi
skilib fra trunni sem henni dvibkomandi leit synd-
maeddrar salar eftir nabiuni, pa hafi him meb
pvi mdti skorib i sundur hina oflugustu lifstaug
kristinddmsins.. .4,Andi sa, sem talar til vor f
salmum Davibs, er allur a burtu”, segir hann,
og 1tmenn geta ekki af dllu hjarta slnu tekib
undir mob Kingo ‘);
•Ar og sfb eg er 1 voba;
At og sib pd nab til boba;
Aldrei sorg og angist pver;
Aldrei dylst pd Jesds mjer’ o. s. ftv”.
(1pessii tru, som pannig kemur fram (lifl.
ut af kenning synddumanna um heimsrjettlaetinguna
og nabarinebulin) er nu lika”, segir Asperheim,
i(mjdg torvelt ab greina fra hinni daubu tru”;
og pvlnsst tekur hann fram sem einkennilegt
fyrir gubfebisstefnu Missourimanna, ab peir lati
hina daubu tni og vanakmtinddmiiia ab-miklu
leyti 1 fribi, eba meb Obrum orbum; gjdri sjer rcesta
litib far um ab ganga 1 berhogg vib petta hvoi-t-
1) Kingo er eitthverf. hib aga:tasta sdlmaskald
Dana, Hann dd 1703. Morgan- og kvdld-«ulm-
ar hans, sem sjera Stefan O’laiisoti i Vallanesi
(t 1688) sheH a tslensku, voiii eitt sinn 1 gdbu
gengi a Islandi.