Framfari - 12.06.1879, Blaðsíða 2

kaupa livaB. som liann vill fyrir peninga sina,
6 h y g g i 1 c g, af pvi a& framkvrenid peirra
nuindi stranda a obeit margra a slikum logurn,
svo hrett er viB a&, — kremust pau a annaB bor&
a. som reyndar c-kki parf aB gjora ra& fyrir —
aB pau yrBu dau&ur bokstafur og pannig verri on
ekkort. Vseri par a moti hcilli syslu i sjalfsvald
sett, hvort bun vildi afnema pa dlirefu, sem
jafnan or drykkjuskapnum samfara, mcB pvi aB
grei&a atkvre&i meB vinsBluafnami, pa fengju a-
lnigamonn malsins sterka hvot c&a tilofhi til aB
s^-iia riigg a sjer og vinna liugi manna fyrir pcssu.
Og trekist aB fa meiri liluta manna til aB sja,
hversu affarabetra paB vreri, aB engin vlnsala
aitti sjor staB 1 syslinuii, pa vreri Ilka brautin rudcl
fyrir aB fa liana bannaBa meB almennri at-
kvre&agrciBsln. Lati pjd&in (1 poirri syslu) par
a moti ekki sannfrerast. og vilji lialda vinscil-
unni eptir 'sem a&ur, pa ver&ur bun Ilka aB
hafa lrelsi til aB liggja Hot fyrir fdtum Bacli-
usar; bun verBur aB bafa frelsi til aB vera
anauBug, ef bun endilega vill paB.
----**351323^133“------@-------------------------
NiMSismmst.
paB, sem nu pykir sreta cinna mcstum
tlBindum 1 heiminum, cm aBfarirnar 1 Russlandi.
LandiB cr cins og 1 bershondum, dgrynni manna
cr tckiB fast, varpaB 1 fangelsi, og latiB 6r-
magnast par eBa sent til Siberiu, og peir, sem
pannig cr fariB meB, eru ekki utlent oviualiB
hcldur eigin born landsins, ekki slst hinn upp-
vaxandi inenntalyBur. Lesendum (lFramfara” cr
pegar kunnugt aB hjer eru tvrer stefnur, sem
berjast liver i gegn annari, dnnur cr margra alda
grdmtekin harBstjdrn og kugini, en bin er frels-
isandi, sem nu einkum a sninni tl&um helir ver-
iB aB ryBja sjei til rums, og possi l'relsis-
stefna er paB sem kallaB er jilhilismi”. En
bvernig pessari stefnu, sem lltur ut fyrir aB
muni fyr c&a siBar umsteypa (ekki ey&ileggja)
binu mikla storveldi, Russlandi, er sjerstaklega
liattaB, mini flestum dkunmigt, eBa a livaBa vegu
bun einkum bcitir sjer. Vjer viljum pessvegna
skyra nakvremar fra lienni. og er t pcssi skyring
vor aB mestu tekin eptir blaBinu ,(New York
Herald”.
Frelsisbreyfingin mikla, sem gckk lit fra
Frakklandi yfir Nor&uralfuna uin seinustu aldamdt
fdrjekki fram lrja Russlandi. pott par siejust bvergi
naerri svo apreifanleg merki hennar og i hinum
menntaBri londum. AriB 1825 var par stofnaB
1'iiB fyrsta leynifjelag af pvi tagi, sem seinna fjekk
nafniB 1(nlhilistar”. Tilgangur pess var aB starfa
aB pvi aB landiB fengi frjalsa stjdrnarskipun i
staBinn fyrir bi& obmidna einveldi, nfl. pjo&kjor-
iB ping og raBaneyti me& abyrgB gjor&a sinna
fyrir pingiuu. pa& leiB ekki a lcingu aBur fje-
piginu og stjdrninni sl6 saman, og 10. des. sama
ar gjorBi fjelag petta tilraun til aB koma a
byltlngum; en stjdrnin ljet hcldur ekki a sjer
standa. paB sld 1 bardaga a strretunum 1 Pjet-
ursborg, byltingamennirnir biBu dsigur, fjcllu
peir par svo bundruBum skipti og allir aBrir
menn i fjelaginu, som urBu leitaBir uppi. voru
ymist hengdir eBa sendir i utlegB til Siberiu.
pessi ogurlega harka bseldi frelsishreyfinguna ni&-
ur aBeins urn stundarsakir. Hun braust seinna
lit 1 Lundunum. par tdk byltingamaBurinn Hert
sen aB gefa ut blaB nokkrum arum seinna; 1
pvi var pvi haldiB fast fram, aB aliri keisara-
rettinni yrBi burtrymt, sdmuleiBis dllum tigin-
bornum nionnum (aBlinum) og prestunuin, jor&-
unum skipt jafnt milli Ibua landsins og fulltrua-
stjorn innlcidd. BlaB petta fjekk mikla utbrciBslu
i Russlandi prdtt fyrir tilraunir stjdrnarinnar aB
varna pvi, og menu af (ilium stjettum a&hyllt-
ust stefnu pess. Ny fjeliig myndu&ust til pess
aB starfa ekki einungis aB pvi aB utbroiBa pess-
ar hugmyndir sem mest, hcldur einnig koma
peim a. og i Russlandi var fariB aB gefa lit
tvo blob, som eggjuBu a aB innfrera frjalsari
stjdrnarskipun. Eli ritstjorarnir voru pegar send-
ir til Siberiu og parmeB lauk utkomu blaBanna,
A arunum 1858 til 1870 var rymkab tOluvert
nm prentfrelsi. og frelsishrcyfiiigin%u<ldi sjer re
meir og meir til rums; inikill hluti Ibuanna linje
a& henni, og para meBal voru margar konur af
liinum menta&ri stjettum. pessar konur skoru&u
jafnvel fram ur monnunum aB iihuga og starli
fyrir nuilefuinu, og pair lieimtuBu bin si'mui rjett-
indi lianda sjalfum sjer og peir. Rlkar og tign-
ar konur unnu me& slnum eigin liondum, til aB
koma peirri grundvallarrcglu a 1 verkinu aB all-
ir liefBu .jafnrreBi og jafnrjet.ti. Stulkur af keis-
ararettinni niBurhegBu sig jafnvel til pess aB
kenna brendabornum. pair kenndu 1 skolunum,
numu vlsindi, einkum Ireknisfrre&i og storfnBu
siBan mest sem kenna rar og Ireknar. NafniB
((niliilistar” var f fyrsta sinni haft um pcssa
menn 1864 af rithofundi einum, sem nlddi pa,
fyrir pa& aB peir tryBu ekki a neitt ({tnibil”
er latinskt or& og pyBir ekkort). peir toku slBan
sjalfir upp auknefni petta og liafa haldiB pvi
siBan. Margir kviiBu vera innan um, sem ekki
tiua a neitt; en pa& er fjarri pvi aB allir
sjeu tniarlausir. Hreylingin lielir vaxiB mest
eptir 1870 og rutt sjer til rums i hernum, hja
embrettiastjettinni, hja klerkunum, 1 sk61unum ekki
sist vi& haskolana og meBal karlmanna og
kvenna af hrerri sem lsegri stjettum. Hinar
ungu namsmeyjar 1 skdlunum eru opt ninir hrifn-
ustu talsmenn hinnar svonefndu nihilististu end-
urbdtar. Nu eru nihilistarnir or&nir einskonar
voldugt pjoBfjelag innan keisaradremisins; paB
samanstendur af smrerri fjeldgum svo pusundum
skiptir vlBsvegai' um landiB. Jafnskjott sem 60
maims eru orBnir 1 einu fjelagi, pa er pvi
skipt 1 10 (lokka og 6 manns 1 hverjum. liver
llokkur lielir sinn formann, sem lielir a hendi
aB lieimta inn regluleg fjetillog; siBan er peim
variB til aB utbreiBa nlhilismann og kaupa vopn.
paB er enginn hregBarleikur a& la inngongu 1
IjelngiB. Sa, sem dskar inntoku, verBur a& leggja
fram vottorB fra einhverjum ilihilista um ein-
Iregni og areiBanlegleik, og pegar bui& er aB
prbfa skaplyndi bans, mannorB o. s. frv. pa er
a fundi greitt atkvre&i um, livort liann skuli
ver&u tekinn 1 fjelagiB eBa ekki. Falli tvo at-
kvreBi a moti, er liann raikur, og bafi aBeins einn
einstakur ma&ur 1 fjelaginu eitthvaB verulegt a
moti honum, er honum neitaB um inntoku. Inn-
tokueiBurinn er har&ur mjog. MaBur sver aB
birta ekki — jafnvel ekki p6tt HUB :ver&i aB
lata a& oBrum kosti — neitt af leyndarmalum
l(Hins russne^ka alpjdBlega leynifjelags”, keisar-
anum, stjorninni eBa nokkrum embaettismanni
henuar, umboBsmanni eBa ahanganda, eBa nokkr-
um, sem maBur er ekki viss um aB er 1 sama
fjelagi, ennfremur aB hly&a og framkvrema taf-
arlaust liverja pa skipun e&a akvor&un, sem i einu
IiljdBi er sampykkt af fjelaginu, og lata fuslega
llflB og allt sitt 1 solurnar til aB frolsa fostur-
joi'Bina fra har&stjdrninni og kiiguninni, a& verja
sig og hvern ijelagslim gegn handtoku, og skoBa
sig sem svariun 6vin stjornarinnar, og standa
indti henni a hvern hatt sem mint sje o. s. frv.
paB er petta vo&alega fjelag, sem stjdrn-
in 1 Russlandi er nu aB reyna aB brjdta ii bak
aptur. paB er ekki omogulegt, aB stjdrninni
takist nB kuga eBa kiefa pessa byltingahreyf
ingu niBur eun um stundarsakir. en ef bun ekki
sel'ar nlhilista meB pvi aB innfsera eittbvaB af end-
urbdtum peim, sem peir lieimta, (og viB pvi er
varla aB buast), lata peir ekki undnn, uns peir
hafa naB svo morgum af fbuum landsins a sitt
mal, aB peir geta LafiB uppreisn og lyst stjdrn-
inni ol'riB a liendur, par sem ekki er um ann-
aB en Ilf eBa dauBa aB gjOra fyrir aBrahvora.
---------------------- --------------------------;---
Fra sj n« iluniii*
pa& lltur lit eins og pa& ver&i alltaf
fleiri og fleiri prestar 1 norsku synodunni sjalfri, sem
fmna til pess, hversu pvi kirkjufjolagi er abota-
vant 1 ymsum greinum og stefna pess gengur 1
skakka att. Nu lielir t. d- einn af peim, sem
bcitir P. A. Rasmussen, skrifaB allanga grein 1
Kirkjuti&indi synodunnar og tckiB fyrir umtals-
efni: ..HvaB vantar o«s?” og liann svarar pvi
pannig, aB paB sje Ilf, a n dans 111,
1 1 f i b 1 t r ii n n i a g u B s s o n , og siB-
an bendir liann a fjdra vegi, sem liann retlar
aB muni styrkja til pess, aB paB vcrBi meira
andlegt Ilf 1 pvi kirkjufjolagi. I fyrsta lagi
retinr liann aB pa& purfi a n n a n p r j e d i k -
u n a r m a t a , en pann, sem eptir vitund bans
einatt cigi sjer stab 1 kirkjuljelaginu, aB prje-
dikanirnar Msettu aB bafa meira vekjandi hire”
vcrBa meira flinnilegar” og lthjaitnremar”, salusorg-
in retti aB vera langtum meira astuuduB meB
liusvitjuiium, meB aminningum og uppdrfunum viB
hvern einstakan. 1 6Bru lagi aitlar liann. aB
paB retti meir on hinga&til a B
hafa 1 o i k rn e n n til a&sto&ar inn-
an safnabarins, og minnist a ymsar andlegar
llfsbreyfingar, sem komiB hall upp 1 Noregi,
sem leikmenn bafa iitt patt i og Iretur 1 ljosi aB
peir prestarnir retLu ekki aB a mast viB pvi, eins
og veriB lielir, pdtt einbverjar triiaBar salir 1 sdfn-
uBiuum kremu sjer saman um aB safnast pa sunnu-
daga, er peii hall engan prest, til pess aB upp-
byggja sig meB prjedikunarlestri, sung, brenum
og aminningum. I pribja lagi retlar hann a&
prdfessorarnir viB skola synddunnar lilytu nB geta
stutt mikiB aB pvi aB vekja Ilf 1 sofnuBum fje-
lagsins, meB peim ahrifum, sem peir gretu haft
a hina ungu namspilta. 1 fjor&a lagi kveBst
liann retla aB nanara samband viB mdBurkirkj-
una (kirkjuna 1 Norvegi) muni vcrBa dflugt meB-
al til ab vekja andlegt lif a meBal peirra. SiB-
an minnist hann a prestaskdlann 1 Madison, sem
inestar deilurnar urBu utaf ariB sem leiB 1 syn-
ddunni og blaBinu ..Norden”, litaf pvi nfl. hvort
kalla skyldi fyrir pri&ja professor pangaB pyskan'
mann af Missouri-synodunni som hinn ra&andi llokk-
ur syndduprestanna vildi fyrir hvern mun fa
framgengt (liinir tveir eru: annar pyskur, prdf.
Schmidt, sem er forstoBumaBur skdlans, hinn
norskur), eBa norskan guBfrre&ing fra haskdlanum
1 Christianiu 1 Noregi, og paB viklu peir ritstjdri
((Nordens” professor O. Asperheim aBur en hann
for fra og ymsir fleiri fa fram, pann flokkinn
fyllir einnig P. A, Rasmussen og tekur fram
1 live miklum vandrrebum peir sjeu mc& a& fa
pribja professor ab prestaskdlanum, og til hve
dendanlega mikillar blessuuar paB muni vorBa
fyrir kirkjufjelagiB, ef fenginn yrBi gu&frre&ing-
ur heimanaB.
petta or bin fyrsta utasotningargrein. sem
vjer vitum til a& ritstjdri KirkjutiBinda syndd-
unnar liafl veitt inntoku um paB kirkjufjelag,
sem hann asamt nokkrum oBrum styrir; pa& er
fariB ab verba erfitt aB spyrna moti broddunum.
Margt livaB af pvi, sem P. A. Rasmussen
finnur ab, er einmitt sumt paB sama og 0.
Asperheim setur ut a syndduna i bok sinni, sem
aBur liefir veriB getiB um. Ritstjdri KirkjutlBind
anna (prdf. Larsen skdlastjdri i Decorah) Iretur
nokkrar athugasemdir fylgja og leitast viB aB
benda a ymislegt, sem grein. P. A. Rasmus-
sens sje skokk og rangfrerandi (t.skjrev” og
.jnisvisendo”) i eptir sannfreringu bans.
paB virbist eins og alltaf sjeu peir aB
fjolga og pa& innan synodunnar sjalfrar, sem taka
mali.prof. Asperheims gegn hofuBprestum hennar.
Nylega hefir malsmetandi maBur einn aB nafni
Ole 0. Lien i norsku syuddunni skrifaB ritgjdrB
1 ^Budstikken” um bok Asperlieims og tekur
fram hve slaandi astreBur hann freri til sonnunar
mali slnu, og hve ritmati bans sje frabrugbinn
margra annara 1 pvi aB hann haldi sjer algjorlega
fyrir utan persdmilegar aBliiiningar eBa meiByrbi.
Ritstjori ifNordens”, sem fra upphafi lielir fylgt
malefninu og deilunni, tilfrerir 1 ..Norden ’ fra 14.
mal utdratt ur ritgjorBum peirra P. A. Ras-
mussen og Ole Liens og kveBst siBan vona a& fa
pegar aB sja alvarlega varnartil-
raun fra . hinni hlibinni”, svo a& sja megi
live mikiB 0. Asperheim hafi sannaB svo eigi
verBi lirakiB. en von bans cr ekki larin aB r.et-
ast enu. Ritstjdri tlNordens” getur pess ennfrem-
ur a& paB liti ut eins og bok 0. Asperlieims
verBi i'yrst svaraB a lslensku, pvi sjera Pall
porlakssOii birti i ’‘Framfara”, aB hann retli aB
gefa ut rit til aB Merja syndduna gegn abur&i sjera
Jons Bjarnasonar.