Norðurslóð - 23.03.1982, Side 5

Umhverfis jörðina á 88 dögum - III
Steinunn Hjartardóttir var kom-
in til Austur-Afríku í síðasta
kafla ferðasögu sinnar. Þar þótti
henni undarlegt að sjá allsstað-
ar hangandi á veggjum myndir af
svörtum ameriskum filmstjöm-
um og söngvurum. (Þetta brengl-
aðist dálítið í síðasta blaði).
Hér kemur svo framhaldið,
sem segir frá siglingunni vestur
yfir Atlandshaf, í gegnum Pan-
amaskurð og til Los Angeles, þar
sem hringferðinni um jörðina var
lokið.
Suður-Afríka - land misréttis.
Eftir dvölina í Kenyu var siglt
suður með austurströnd Afríku
til Durban í Suður-Afríku með
viðkomu í Tanzaníu. Ekki var
íaust við, að ég væri slegin
nokkrum óhug, þegar stefnt var
til Suður-Afríku. Osjálfrátt teng
ist Suður-Afríka í huga manns
kúgun og misrétti, sem á engan
hátt er samboðið siðuðu fólki.
Ég var þó staðráðin í að ganga í
land með opnum huga og sjá
ástandið með eigin augum.
Durban er önnur stærsta borg
Suður-Afríku. Þar búa rúmlega
miljón manns og er þriðjungur
þeirra evrópskur að uppruna.
Þegar í land var komið, fór
ekki á milli mála, að hér var að
finna allt annan menningarheim
en annars staðar í Afríku, eins
og t.d. í Tanzaníu og Kenyu.
Skipulag, byggingar og allur
borgarbragur var eins og í
hverri evrópskri borg. Fyrir-
varalaust breyttist umhverfið og
það var engu líkara en við
værum í miðju verslunarhverfi
indverskrar borgar. Þar gat að
líta indverskar byggingar, stóra
litríka útimarkaði og fáa, sem
ekki voru að indverskum upp-
runa.
Fyrir um það bil einni öld
komu fjölmargir Indverjar til
Suður-Afríku til að vinna þar á
sykurekrum. Þeir hafa hvorki
blandast hinum innfæddu né
hinum hvíta kynstofni, heldur
lifa sínu eigin menningarlífi,
sem á engan hátt sker sig frá því
sem sjá má á Indlandi. Indverj-
amir eru mun meira virtir í
augum hinna hvítu en svert-
ingjar og eiga því mun auð-
veldara með að koma ár sinni
fyrir borð í samfélagi hinna
hvítu drottnara. Indverjar fá því
að búa í hverfum sínum inni í
borginni á meðan svertingjar
em stíaðir af í aðskildum og
lokuðum borgarhverfum. Þeir
sem eru svo heppnir að fá vinnu
hjá hinum hvíta minnihluta, eru
settir í strætisvagna snemma á
morgnana og að vinnudegi
loknum er þeim komið heim
með sama hætti. Svörtu fólki er
stranglega bannað að vera í
bænum eftir klukkan ellefu að
kvöldi, en undantekning er þó
gerð ef fólk er í næturvinnu.
Að öllum líkindum er Dur-
ban sá staður í Suður-Afríku,
þar sem aðskilnaðarstefnunni er
hvað harðast fylgt eftir. Þó svo
að stjórnvöld víða í Suður-
Afríku hafi verið knúin til að
slaka á aðskilnaðarstefnunni, þá
má sjá skilti út um alla Durban -
„for whites only“ (aðeins fyrir
hvíta) á almenningssalernum,
veitingastöðum, verslunum, svo
að eitthvað sé nefnt.
Þrátt fyrir alla þá athygli, sem
aðskilnaðarstefna stjómvalda í
Suður-Afríku hefur dregið að
sér, kom það mér frekar and-
styggilega á óvart að sjá hana í
framkvæmd. Það kom mér hins
vegar í opna skjöldu hversu
náttúran er fögur á þessum
slóðum. Einn daginn var farið út
fyrir Durban og var ferðinni
heitið í Qalllendið ofan við
bæinn. I hlíðum fjallsins gat að
líta íbúðarhverfi og glæsileg hús
og hvert sem augum var litið
mátti sjá miklar bygginga- og
vegaframkvæmdir. Það var ekki
um að villast, að hér bjó
vellauðugt fólk, sem hefur „brot'
ist áfram“ í þessu fallega og
gjafmilda landi á ódýru vinnu-
afli svartra verkamanna (land-
eigenda).
Þ'egar upp á fjallsbrún var
komið sást yfir sérkennilegan
dal, sem minnti ótrúlega á
Vatnsdalinn, enda kallaður Dal
ur hinna þúsund hóla. Við
höfðum frétt, að þama í grennd-
inni byggju fólk af Zulu-ætt-
bálki, en það er stærsti og
þekktasti ættbálkur svartra í
Suður-Afríku. Þegar við loksins
fundum þoipið, kom í ljós, að
þetta var eftirlíking af uppruna-
legu þorpi Zulu-manna, gert
fyrir ferðamenn, þótt annað
væri gefið í skyn. Greinilegt var,
að þetta fólk átti að vera til
sýnis. Það var íklætt sínum
fegursta skrúða og dönsuðu
hefðbundna _ stríðsdansa fyrir
ferðamenn. Ég hafði búist við að
sjá einnig raunveruleg heim-
kynni og lífshætti þessa merka
ættbálks og fannst ég illa svikin
að standa frammi fyrir enn
einum sýningarglugganum, sem
stjórnvöld stilla upp.
Góðrarvonarhöfði, þar sem tvö
heimshöf mætast.
Frá Durban var siglt til
Höfðaborgar við Gróðravonar-
höfða. Skipið hafði ekki siglt
áður inn til borgarinnar og það
var því nýtt fyrir flestum, sem
fyrir augu bar. Borgin liggur á
litlum klettaskaga og var það
mál manna, að innsiglingin væri
ekki síðri en í Hong-Kong, San
Francisco eða Rio de Janeiro,
sem er með því fegursta sem
þekkist. Upp snarbratta klett-
ana fyrir ofan borgina er
strengd togvírabraut og þegar
upp er komið blasir við undra-
verð sýn, - Gróðravonarhöfði
beint af augum og heimshöfin
tvö, Indlandshaf og Atlandshaf,
svo langt sem augað eygir.
Höfðaborg er elsta borg
Suður-Afríku og þar hefur
þingið og stjómvöld jafnan haft
aðsetur þau 300 ár sem liðin eru
frá landnámi hinna hvítu drottn
ara. Aðskilnaðarstefnunni er
ekki framfylgt af sama þunga og
víða annars staðar í landinu, og
em ýmsir staðir opnir öllu fólki
burt séð frá hörundslit. Að-
skilnaðarstefnan gildir ekki að-
eins fyrir landsmenn heldur
verða ferðamenn að beygja sig
undir þessa fásinnu. Sérstök
hótel eru fyrir hvíta ferðamenn
og önnur fyrir svarta, en þegar
japanir og kínverjar leita sér
gistingar, þá er hinum fyrr-
nefndu vísað til svefns í húsi
hinna hvítu en hinum síðar-
nefndu í húsi svartra. Þetta læðir
að manni þeim grun, að aðskiln-
aðarstefnunni sé ætlað að skilja
sitthvað fleira að en kynþætti.
Jafnréttisbarátta kynjanna virð-
ist líka vera frekar aftarlega á
merinni í Suður-Afríku.
Eitt sinn fórum við stöllumar
inn á bjórkrá og ætluðum að
kaupa bjór í hitanum, en þá
kom þjónninn í ofboði og bað
okkur vinsamlegast að hafa
okkur á brott, því ekki væri nóg
með að þessi krá væri ætluð
hvítum, heldur rjómanum af
hvíta kynstofninum - karl-
manninum. Við þessar mót;
tökur var okkur nóg boðið. í
stað þess að ganga berserksgang
að sjómannasið og leggja Höfða
borg í rúst, sigldum við okkar
sjó út á Atlandshafið til Suður-
Ámeríku.
Trístan da Cunha (Kúnja).
Eftir fjögurra daga siglingu
um Suður Atlandshafið kom-
um við að eyjunni Tristan da
Cunha. -----------
Eyjan tilheyrir breska Sam-
veldinu og allir íbúar hennar,
sem em um 300, búa í þorpinu
Edinburg. Edinburg er á litlum
tanga sem er eina undirlendið á
eyjunni, því að öðru leyti er hún
þverhnípt og trónar eldfjall upd
á henni miðri, 2300 m. hátt
Sumarið 1961 byrjaði eld-
fjallið óvænt að gjósa. Ibúunum
tókst að komast heilu og
höldnu út í eyðiey þar skammt
frá og héldu kyrru fyrir, þar til
hollenskt skip, sem átti leið um,
tók ,þá um borð og sigldi
mannskapnum til Englands. En
eyjaskeggjar sættu sig ekki við
tilveruna í því volaða landi og
þjáðust af heimþrá. Að ári liðnu
héldu þeir leynilegan fund, þar
sem ákveðið var að snúa heim til
Tristan da Cunha og endurreisa
þorpiðað nýju. Aðeins 14af264
íbúum eyjarinnar kusu að vera
eftir í Englandi.
Mér var sögð saga þessa fólks
sem barni í foreldrahúsum og
var ég því ákaflega eftirvænt-
ingarfull að sjá þetta merkis-
fólk, sem býr áeldfjallaeyju úti á
reginhaf eitt síns liðs og vill
hvergi annars staðar vera.
Yfirleitt er mikill sjógangur
umhverfis eyjuna og erfitt að
koma bátum að landi, en engin
aðstaða er þar til að taka á móti
stærri skipum. Skip með varn-
ing til eyjarskeggja þurfa iðulega
að bíða í fleiri daga til að sæta
lagi. Morguninn sem við kom-
um var gífurlegur sjógangur og
allt hafið ólgaði kringum eyj-
una. Áætlað hafði verið að
hópur íbúanna kæmi í heim-
sókn en meðan svona viðraði
var allt útlit fyrir að eyja-
skeggjum tækist ekki að koma
báti út að skipinu. Við hring-
sóluðum í kringum eyjuna og
biðum eftir að storminn lægði.
Undir hádegið voru flestir orðn-
ir úrkula vonar um að geta hitt
íbúana. En skyndilega slotaði
veðrinu og lítill opinn bátur
birtist fram undan einu kletta-
hominu, drekkhlaðinn fólki.
Sjógangurinn var svo mikill, að
báturinn hvarf við og við niður í
öldudalinn en skaut svo upp að
nýju. Eftir því sem bátinn dró
nær skipinu óx spennan meðal
okkar sem biðum. Þegar eyjar-
skeggjamir stigu um borð
glumdu við húrrahróp og lófa-
klapp og stemningin var í al-
gleymingi.
Var nú allt gert til þess að gera
heimsóknina sem ánægjulegasta
og borinn fram matur og vín
Trístan da Cunha - afskekktaskta mannabyggð í heimi.
Góðrarvonarhöfði beint af augum - Indlandshaf t.v. Atlandshaf t.h.
sem er ekki af lakara taginu á
Royal Viking Sky. Skipsverjum
gafst kostur á að kaupa minja-
gripi og póstkort sem fólkið
hafði tekið með sér úr landi og
síðan vom útskrifuð kortin send
með þeim til baka og póstuð í
Edenburg, svona tií að láta
póststimpilinn sanna, að send-
andinn hafi barið Tristan da
Cunha augum.
Þessi dagur fyrir utan Tristan
da Cunha var svo sannarlega
eftirminnilegur. Mér fannst þó
súrt í broti að hafa ekki haft
tækifæri til að stíga fæti mínum
á land.
Næstu fjóra daga var siglt
áfram Atlantshafið þar til landi
var náð í Ríó de Janeró. Allir á
skipinu stóðu úti á dekki í
skínandi fallegu veðri og nutu
hins frábæra útsýnis þegar siglt
er inn til borgarinnar. Ríó er á
milli margra skringilegra fjalla
og sérstaklega em það tvö sem
vekja óskipta athygli, hinn
svokallaði Sykurtoppur og á
hinu fjallinu, sem er tæplega 800
m hátt, gnæfir hin fræga stytta
af Jésús Kristi. Styttan er yfir 30
metra há og sex metra breið.
Hvar sem er í borginni gnæfir
Jesús yfir höfði manns og heldur
vemdarhendi sinni yfir mann-
lífinu. Styttan er flóðlýst á
kvöldin og við lá að ég kristn-
aðist af sjóninni einni saman -
svo heillandi er hún.
Kristmyndin í Rio de Janeiro. HöÞ~
undur stendur við fótstallinn.
En Ríó er ekki einungis fræg
fyrir að fella sköpunarverk-
mannsins að náttúrunni. Flestir
kannast við sögur af hinu
fjölskrúðuga næturlífi Ríó, þar
sem -Samba er stiginn undir
þýðum hljóðfæraslætti og heitur
andvarinn frá hafinu leikur um
fáklætt fólkið á Cubacabana
ströndinni. Við vorum ekki
svikin um ánægjuna þessasólar-
hringa sem staldrað var við,
enda hefur borgin löngum verið
eftirsóknarverður áningarstað-
ur sjómanna.
Á eftir villtum dögum í Ríó de
Janeró var komið við í
Salvador, sem er hafnarborg í
Brasilíu en þá var siglt sem leið
liggur norður með ströndinni til
La Guaira í Venezuela, sem
liggur stutt frá höfuðborginni
Caracas.
Næst var stefnan tekin út á
Karabíska hafið og komið við á
Saint Tomas og Saint John í
Jómfrúareyjum. Þessar eyjar
voru danskar nýlendur fram til
1917, en þá voru þær seldar
Bandaríkjunum á gjafverði.
Margt minnir þar á gömul
yfirráð dana. Gömlu húsin eru
byggð í dönskum stíl og þar
heita götumar Kongsgade og
Dronninggade og bærinn Kar-
lottu-Amalíuborg. í dag eru
þessar eyjar gjörsamlega undir-
lagðar ferðamannaiðnaði.
Það var ekki laust við að ég
varpaði öndinni léttara að vera
nú komin á „heiraaslóðir“. Alla
hringferðina höfðum við verið
að koma á nýja og framandi
staði og haft öll vit opin til að
sjá og fræðast sem mest. Nú var
tækifærið til að leggjast í leti.
Frá Jómfrúeyjum var siglt að
Panamaskurðinum með eins
dags viðkomu í Cartagena í
Cólombíu.
Það er ótrúlegt ævintýri að
sigla um Panamaskurðinn.
ímyndið ykkur að vera á 22.000
tonna skipi sem bókstaflega er
dregið yfir 50 mílna landssvæði
frá Atlantshafinu yfir í Kyrra-
hafið.
I skurðinum eru þrír skipa-
stigar og tekur ferðin um níu
klukkutíma. Þegar siglt er
Atlantshafsmegin er fyrst kom-
ið að Gatum, sem er stærsti
stiginn. Hann er þriggja þrepa
og lyftir skipinu upp í 85 feta
hæð. Hinir tveir sem eru Kyrra-
hafsmegin koma síðan skipinu
aftur í sjávarhæð. Panamaskurð
urinn er i eigu Bandaríkja-
manna, sem keyptu svæðið af
Cólombíumönnum áfið 1903.
Frakkar, sem byrjuðu að grafa
skurðinn, gáfust upp vegna
mikilla erfiðleika og dauðs-
falla verkamannanna sem
hrundu niður úr gulu, malaríu
og vegna slysa.
Bandaríkjamenn voru tiu ár
að Ijúka við skurðinn og höfðu
þá kostað til hans óhemju fé.
Talið er, að skurðurinn hafi
verið fjórfalit dýrari en Suez-
skurðurinn og þar að auki
kostaði hann 25.000 mannslíf.
Skip sem eiga leið um skurð-
inn þurfa að borga há gjöld til að
komast í gegn og ræðst gjaldið af
þyngd. Hæsta gjald sem borgað
hefur verið til þessa er hvorki
meira né minna en 490.000 ís-
né minna en 490.000.00 ís-
lenskar krónur, en maður nokk-
ur, sem átti leið þama um á
sundi árið 1928 greiddi 3.60 kr.
og er það lægsta verð, sem greitt
hefur verið.
Þrátt fyrir há gjöld borgar
það sig fyrir flest skip að sigla
um skurðinn í stað þess að fara
fyrir hom Suður-Ameríku og
ekki á þetta síður við um þá, sem
em að flækjast þama á sundi.
Nú vomm við komin aftur út
á Kyrrahafið og áðum á nokkr-
um stöðum í Mexico, áður en við
sigldum að lokum til Los
Angeles.
Ferðinni umhverfis jörðina
var lokið á 88 dögum. Þar með
hafði okkur tekist að njóta
ferðarinnar 8 dögum lengur en
Filias Fogg.
NORÐURSLÓÐ - 5