Norðurslóð - 23.03.1982, Blaðsíða 6

Svarfdælsk byggð & bær
MÉR ER
SPURN?
Norðurslóð leitar svara
Vegna fyrirspumar í siðasta
tölublaði Norðurslóðar
skulu hér raktar helstu ástæð
ur þess að Frystihús KEA
Dalvík er með fiskverkun á
Hjalteyri. Ástæðurnar em
bæði af félagslegum toga,
vegna hagkvæmissjónarmiða
og síðast en ekki síst vegna
manneklu hér á Dalvík og
góðra aðstæðna til þeirrar
verkunar sem á Hjalteyri er
stunduð.
Verkun á vegum Frysti-
hússins hófst sumarið 1980
þá í mjög smáum stíl og alveg
ómótuð. Ástæðan var sú að
markaður fyrir herta hausa
opnaðist í Nígeríu og aðstæð-
ur leyfðu ekki verkun á
Dalvík. Hér var því um nýja
tekjumöguleika að ræða.
Hjalteyri er á félagssvæði
KEA og hafði félagsdeildin
farið fram á við stjórn kaup-
félagsins að atvinnuástandið
þar yrði bætt. Þar sem
frystihúsið gat ekki nýtt sér
við þær aðstæður sem fyrir
em, sem felast í verkun
þorskhausa, var ákveðið að
hefja þá verkun á Hjalt-
eyri. Síðan hefur mnnið
mikið vatn til sjávar. Reynsl-
an hefur sýnt að aðstæður til
skreiðarverkunar er betri á
Hjalteyri en hér á hjalla-
stæðum við Dalvík.
S.l. haust yfir sláturtíðina
þegar mannekluvandamál
haustsins var sem mest, var
byrjað á að flytja hausana og
spyrtan fisk líka aðeinhverju
ráði til Hjalteyrar, sem síðan
er metinn, pakkaður og
útfluttur frá Dalvík. Á Dal-
vík fer þannig fram um 70%
af vinnunni. Sú útflutnings-
aukning sem af hausunum
verður eykur því t.d. tekjur
Dalvíkurhafnar, hækkar að-
stöðugjöld frystihússins og
svo mætti lengi telja. Hér er
því um aukna verðmæta-
sköpun að ræða, sem kemur
til góða fyrir alla aðila.
Að endingu vilja forráða-
menn frystihússins árétta
það sem áður hefur verið sagt
undir þessum lið í Norður-
slóð. Markmið okkar er og
verður að skapa sem mest
verðmæti úr því hráefni sem
að berst. Verkun á Hjalteyri
er einn þáttur þess.
Aðalsteinn Gottskálksson
Kristján Ólafsson
RIÐUVEIKIN
Að undanförnu hafa umræður um
riðuveiki í sauðfé sett venju fremur
svip á mannlíf hér um slóðir.
Koma þar til kærumál vegna
ijárkaupa svo og blaðaskrif tengd
því, og nú síðast fjölmennur
fundur um riðuveiki og riðu-
varnir, sem búnaðarfélögin í
Svarfaðardal og á Dalvík efndu
til þann 12. mars s.I. að þing-
húsinu á Grund. Fundinn sóttu
auk heimamanna fólk af Árskógs
strönd og úr Ólafsfirði svo og
ráðunautar B.S.E. Fundarstjóri
var Ævarr Hjartarson ráðu-
nautur.
Frummælandi á fundinum
var Sigurður Sigurðarson dýra-
íæknir og sérfræðingur Sauðfjár
veikivarna í sauðfjársjúkdóm-
um. Sýndi hann kvikmynd af
riðukindum og mjög athyglis-
verðar litskyggnur sem lýsa m.a.
útbreiðslu veikinnar á landinu
og sýna niðurstöður athugana
varðandi hegðun veikinnar. í
máli Sigurðar kom margt fróð-
legt fram um veikina og verður
það helsta sett hér fram efnis-
lega.
1. Fullvíst er talið, að hér sé
um smitsjúkdóm að ræða, þó
ekki hafi enn tekist að einangra
smitvaldinn sem sérstakan
sýkil. Auðvelt hefur t.d. reynst
að smita kindur og ýmis smádýr
í tilraunaskyni. Smitefnið finnst
víða í líkama sjúkra kinda, svo
sem í miðtaugakerfi, eitlum og
kirtlum og í legvatni og hildum,
þannig að ætla má að smitdreif-
ingarhætta sé veruleg á sauð-
burði. Sjúklegar líffærabreyt-
ingar hafa hinsvegar ekki fund-
ist nema í heila og mænu. Þá er
og merkilegt við þennan sjúk-
dómsvald, að hann þolir langa
suðu og flest algeng sótthreinsi-
efni.
2. Greinilegt er, að veikin
leggst misþungt á hinar ýmsu
sauðfjárættir og stofna. Af því
hafa menn dregið þá ályktun, að
eðlisbundin og arfgeng mót-
staða gegn veikinni sé til staðar
hjá einstökum kindum og ætt-
um.
Heilbrigð kind á Hóli fram.
3. Margir álíta að ýmsir
umhverfisþættir, svo sem hús-
vist, aðstaða til brynningar,
fóður og fóðrun o.fl., geti haft
áhrif á gang veikinnar.
Þá kynnti Sigurður „Reglu-
gerð um riðunefndir og viðnám
gegn riðuveiki“, sem Austfirð-
ingar hafa sett sér til að vinna
eftir. Fram kom, að nú þegar
virðist vera að koma fram
árangur af starfi samkvæmt
þessari reglugerð, einkum í
Borgarfirði eystra. Þar hefur
Heiman ég fór.
Kristín Tryggvadóttir
Við heimsækjum Kristínu H.
Tryggvadóttur á skrifstofu
B.S.R.B. við Rauðarárstíg, en
þar hefur hún starfað frá 1978
sem fræðslufulltrúi Banda-
lagsins. Kristín fæddist 14. ágúst
1936 í Ásbyrgi á Dalvík, for-
eldrar hennar eru Jórunn Jó-
hannsdóttir og Tryggvi Jónsson
Sognstúni 1.
Hún býr í Hraunhólum 10 í
Garðabæ, þangað flutti fjöl-
skyldan 1977 úr Hafnarfirði.
Kristín tók landspróf frá Dal-
víkurskóla 1950, og tilheyrir
þeim hópi nemenda sem fyrstur
tók landspróf. Sama haust fór
hún í Menntaskólann á Akureyri
og tók þaðan stúdentspróf upp úr
máladeild 1954. Að loknu kenn-
araprófi frá K.í. 1955 (sem þá var
eins vetrar nám að loknu stúdents
prófí), bauðst Kristínu kennara-
staða við Isaksskóla sem hún þáði
og sinnti einn vetur.
- Ég mun seint gleyma öllu
því sem ég lærði veturinn þann,
segir Kristín, - það varð mér
góður undirbúningur, fyrir árin
sem eftir komu. Við Isaksskóla
var ég þó aðeins einn vetur því
1956 giftist ég Hauki Helgasyni
(frá ísafirði) og það ár fæddist
okkur sonur, Helgi Jóhann.
Haukur útskrifaðist sama vor
og ég úr Kennaraskólanum.
Hann er skólastjóri Öldutúns-
skóla í Hafnarfirði frá stofnún
hans.
Nú var ég fljótlega komin af
stað í kennslu aftur. fyrst sem
forfallakennari við ísaksskóla
og í Hafnarfirði veturinn 1957-
1958, en veturinn næsta var ég
fengin til að kenna við skólann í
Garðabæ, sem þá var að byrja.
Næstu ár kenndi ég við Lækjar-
skóla í Hafnarfirði og fór svo
loks að Öldutúnsskólanum við
komið í ljós í gegnum nákvæma
ættarskráningu fjárins, að nokk
uð greinilegar línur eru á milli
mótstöðu og mótstöðuleysis ein
stakra kinda og er það mjög
athyglisvert.
Sitthvað fleira kom fram í
máli Sigurðar svo og annarra
fundarmanna sem töluðu á
fundinum, en fundargerð mun
verða fjölrituð og send öllum
fundarmönnum.
Fundarályktun.
í lok fundar var samþykkt
mótatkvæðalaust eftirfarandi
ályktunartillaga frá Ármanni
Gunnarss.vni: „Fundur um varn
ir gegn riðuveiki, haldinn að
þinghúsinu á Grund 12. mars
1982, beinir því eindregið til
Sýslunefndar Eyjafjarðarsýslu
og Búnaðarsambands Eyjafjarð
ar að hafa forgöngu um að
koma á reglum um riðuvarnir í
sýslunni í samráði við héraðs-
dýralækna á svæðinu og Sauð-
fjársjúkdómanefnd.
Fundurinn telur rétt að taka
upp skipulegar viðnámsaðgerðir
gegn riðuveiki á svæðinu í
líkingu við þær aðgerðir, sem í
gangi eru á svokölluðum til-
raunasvæðum, enda virðast þær
lofa góðu um árangur.
Þá telur fundurinn nauðsyn-
legt, að hver sveitarstjórn í
sýslunni skipi sem fyrst riðu-
nefndir, í samráði við héraðs-
dýralækna, sem starfi saman að
riðuvörnum á sem víðtækastan
hátt.“
Óhætt er að segja, að riðuveiki
sé dularfyllsti og illvígasti búfjár
sjúkdómur, sem upp hefur
komið hér á landi. Hér i sveitum
hefur hún herjað að menn ætla
frá því á öðrum tug þessarar
aldar með smá hléi um fjár-
stofnun hans. Þar kenndi ég til
ársins 1978 að undanskildum
vetrinum 1974-1975, en þá vann
ég við námstjóm í samfélags-
fræði hjá Menntamálaráðuneyt-
inu. Einnig má draga frá tvö
fæðingarorlof þegar ég fæddi
dætumar, Unni Aðalbjörgu 1958
og Öldu Margréti 1963.
Aðallega kenndi ég 6, 7, og 8
ára bömum.
Kristín er höfundur fjögurra
kennslubóka í samfélagsfræði
fyrir yngstu bekki grunnskóla:
Líf á Norðurslóðum, Líf í heitu
landi og Komdu í leit um bæ og
sveit (tvö hefti í samvinnu við
Sigrúnu Aðalbjörnsdóttur). Hún
hefur verið ötull brautryðjandi
fyrir þessa ungu námsgrein og
farið víða til að afla sér fróðleiks í
áðumefndar bækur, t.d. til Sví-
þjóðar, Bandaríkjanna og
Tanzaníu.
Nú sem stendur er Kristín að
semja bók í samfélagsfræði um líf
við sjávarsíðuna á íslandi, og var
Dalvík valin sem dæmi um sjávar-
þorp.
Hvers vegna Dalvík?
- I fyrsta lagi var talinn
kostur að saga þorpsins er ekki
skiptin. Ómældur er sá skaði og
það hugarangur, sem þessi
plága hefur valdið bændum og
síst skyldi gleyma þeim kvölum,
sem ætla má að riðuveikar
kindur þurfi að þola.
Enda þótt veiki þessi sé
dularfull og menn hafi iðulega
staðið ráðþrota gegn henni, þá
eldri en svo, að auðvelt er fyrir
nemendur að grafa hana upp.
Þar var byggð ein fyrsta fiski-
höfn á landinu, og kaupstaður-
inn og umhverfi hans eru vel til
þess fallinn að skapa umræður
og gera samanburð við aðra
staði. Loks þóttist ég eiga góða
möguleika á upplýsingum og
samskiptum við kennara, nem-
endur og fólk yfirleitt á staðnum
vegna tengsla minna við hann.
A meðan Júlíus sekkur sér
niður í að skoða prófarkir af
umræddri bók segir Kristín mér
frá starfí sínu sem fræðslu-
fuiltrúi hjá B.S.R.B. sem er í
fáum orðum sagt fólgið í að hafa
yfírumsjón með öllu hugsan-
legu félags- og fræðslustarfí á
vegum félagsins. Sem nærri má
geta er þetta mjög yfírgrips-
mikið og tímafrekt starf, en
Kristín virðist una því vel.
- Ég hef ætíð haft gaman af að
starfa að félagsmálum og e.t.v.
hef ég hlaðið á mig meiru en
góðu hófi gegnir. Ég hef verið í
stjórn Sambands Islenskra
barnakennara, sem nú heitir
Kennarasamband Islands frá
því 1974 (nú formaður skóla-
málaráðs) og í stjóm B.S.R.B.
síðan 1976.
Fjölskyldan og nánir vinir
mínir eru alltaf að hvetja mig til
að minnka við mig, og það hefur
vissulega verið ætlun mín undan
farin ár, en svei mér ég held að
umstangið aukist sífellt hjá mér
heldur en hitt, segir Kristín
hlæjandi, um leið og við kveðj-
umst.
Hlökkum til að sjá nýju
kennslubókina um Dalvík, er
hún kemur út, en áætlað er að
taka hana til kennslu ákomandi
hausti.
Brynja/Júlíus
er ekki rétt að gefast upp. Því
margvísleg þekking og reynsla
hefur þó safnast, og þetta þarf
að nýta í baráttunni við vágest-
inn. Ég vona að þessi fundur og
samþykkt hans sé spor í rétta átt
í þessari baráttu.
Ármann Gunnarsson
dýralæknir
Tímamót
Karl
Þorleifsson,
bóndi á Hóli
Þann 1. mars lést Karl Þorleifsson bóndi á Hóli á Upsaströnd.
Hann var fæddur á Hóli 5. janúar 1926, sonur hjónanna
Þorleifs Þorleifssonar, Jóhannssonar frá Ingvörum og
Svanhildar Björnsdóttur frá Selaklöpp í Hrísey.
Karl Vemharð Þorleifsson tók við búi á Hóli af föður sínum
árið 1958 og bjó þar síðan myndarlegu búi. Hann kvæntist
árið 1959 Önnu Jóhannesdóttur frá Hamarshjáleigu í
Gaulverjabæjarhreppi. Börn þeirra em Svanhildur Dagný,
Sigurbjörg og Þorleifur Kristinn fædd á ámnum 1959 til 1963.
Karl á Hóli var dugnaðarmaður, vinsæll og drengur hinn
besti. Hans mun saknað nú, er hann hefur horfið svo
skyndilega af vettvangi starfsins á miðjum aldri. Banamein
hans var hjartaslag.
Hann var jarðsunginn frá Dalvíkurkirkju þann 6. mars.
Þann 19. þ.m. andaðist einn elsti borgari Dalvíkur,
Arngrímur Jóhannesson í Sandgerði. Hans verður minnst
nánar í næsta tölublaði Norðurslóðar.