Norðurslóð - 21.05.1985, Side 2

NORÐURSLÓÐ
Útgefendur og ábyrgöarmenn:
Hjörtur E. Þórarinsson, Tjörn Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvik
Afgreiösla og innheimta:SigriðurHafstaö, Tjörn
Simi 96-61555
Ljósmyndari: Rögnvaldur Sk. Friöbjörnsson
Prentun: Prentsmiöja Björns Jónssonar
Góða veðrið og
ferðamennirnir
Ferðamannaþjónusta er vaxandi atvinnugrein víða um land.
Nýting hótela og annarar fjárfestingar vegna þessarar
þjónustu fer batnandi eftir því sem þeim fjölgar sem um
landið ferðast. Á undanförnum árum hefur mögulegaukning
slíkrar þjónustu verið metin út frá fjölda erlendra
ferðamanna. Minni gaumur hefur verið gefinn að ferðalögum
Islendinga sjálfra um eigið land.
Nýlega var birt könnun á ferðavenjum landans. Þar kom í
ljós, að meirihluti fólks notar sín frí til ferðalaga innanlands
fremur en erlendis. Niðurstaða sem mörgum hefur vafalaust
komið á óvart. Því er líklegt að þeir sem hagsmuna eiga að
gæta varðandi ferðamannaþjónustu beini sjónum sínum að
innlendum ferðamönnum ekki síður en erlendum.
Veðurblíðan hér Norðanlands undanfarin sumur hefur
sérstaklega orðið til að beina fólki hingað norður. Hið fádæma
góðviðri síðustu daga gerir menn bjartsýna á sumarveðrið.
Gömlu mennirnir sögðu gjarnan „það er gott meðonum“eða
„það er vont meðonum“ í þeim skilningi að annað hvort væri
ríkjandi veðursæld eða ríkjandi leiðinda tíð. I samræmi við
það spá menn nú hiklaust góðu sumri.
Aðstaða til að veita ferðamönnum þjónustu hér á Dalvik
hefur batnað hin síðari ár. Þeir sem skipuleggja og sjá um
þessa þjónustu eru bjartsýnir á verulega aukningu
ferðamanna hér á Dalvík og í Svarfaðardal á komandi sumri.
Veðursældin og góð aðstaða ættu að geta látið þær vonir
rætast.
J.A.
Ferming
Fermingarbörn í Dalvíkurkirkju, hvítasunnudag, kl. 10.30.
Aðalbjörg Kristín Jóhannsdóttir, Sunnubraut 14
Bjarni Thorarensen Jóhannsson, Svarfaðarbraut 26
Bolli Kjartan Eggertsson, Böggvisbraut 13
Ester Anna Eiríksdóttir, Böggvisbraut 5
Eyrún Rafnsdóttir, Öldugötu 3
Fjóla Valborg Stefánsdóttir, Mímisvegi 12
Friðbjörn Baldursson, Mímisvegi 13
Friðrik Már Þorsteinsson, Mímisvegi 17
Guðjón Steingrímur lngvason, Karlsrauðatorgi 22
Hafrún Ösp Stefánsdóttir, Mímisvegi 22
Heiðný Helga Stefánsdóttir, Hjarðarslóð 2 b
Helgi Örn Bjarnason, Stórhólsvegi 5
Jón Kristinn Arngrímsson, Miðtúni
Jón Áki Bjarnason, Sunnubraut 2
Jón Arnar Helgason, Ásvegi 11
Jóna Ragúels Gunnarsdóttir, Öldugötu 10
Magnea Þóra Einarsdóttir, Hólavegi 3
Markús Jóhannesson, Mímisvegi 28
Pétur Björnsson, Sognstúni 4
Ragna Kolbrún Ragnarsdóttir, Mímisvegi 32
Silja Pálsdóttir, Grundargötu 7
Svavar Örn Hreiðarsson, Grundargötu 5
Sveinbjörn Sveinbjörnsson, Dalbraut 14
Sævar Örn Arngrímsson, Miðtúni
Vilhjálmur Sveinn Bergsson, Karlsrauðatorgi 20
Víðir Arnar Kristjánsson, Kleppsvegi 122, R.vík
Þorbjörg Ásdís Árnadóttir, Smáravegi 4
Fermingarbörn í Vallakirkju 2. í hvítasunnu, kl. 13.30.
Alfreð Viktor Þórólfsson, Hánefsstöðum
Elín Hólmfríður Gunnlaugsdóttir, Hofsárkoti
Erla Jónína Jónsdóttir, Klaufabrekkum
Helgi Guðbergsson, Þverá
Hlini Jón Gíslason, Hofsá
Inga Dóra Halldórsdóttir, Jarðbrú
Saga Árnadóttir, Ingvörum
Sólveig Lilja Sigurðardóttir, Brautarhóli
Sveinborg Jóhanna Ingvadóttir, Þverá (Skíðadal).
/nnilegar þakkir j'yrir auðsýnda samúö og vinar-
hug við andlál og jarðarför
Gunnlaugs Jónssonar
á A tlastöðum
Gunnlaug Magnúsdóttir Magnús Gunnlaugsson
Lena Gunnlaugsdóttir Jóhann Sigurbjörnsson
Erla Gunnlaugsdóttir Sigfús Sigfússon
Halla Gunnlaugsdóttir Magnús Tryggvason
barnabörn og barnabarnabörn.
V ættar stöðvar Hallgrímssíjii
V.J í Dalvíkurumdæmi
Rípilsvarða á Sauðanesi
Sauðakoti
I „Þjóðsögnum ogmunnmælum"
Jóns Þorkelssonar (2. útg., bls.
340-341), er m.a. aðfinna hina
alkunnu sögu af vörðuhleðslu
Þorvaldar skálds í Sauðanesi.en
hún er víða endursögð í öðrum
rirum.
Segir þar frá því, að smölurn
Þorvalds þótti erfitt að gæta
búsmala hans á sumrum, því féð
sótti mjög út í Múlann, þar sem
var beitargott. Þorvaldur tók sig
þá til, og hlóð vörðu eina mikla,
á melhrygg þeim er skiptir
löndum rnilli Sauðaness og
Sauðakots, og kallaður er Rípill.
Las hann yfirhenni fræði sín.en
upp frá því brá svo við, að engin
skepna fór órekin út fyrir Rípil.
Svo kom að því, að smala-
mannsskipti urðu í Sauðanesi.
Vildi nýi smalinn forvitnast um
hvað væri í vörðunni, og reif
hana niður, en fann þar ekkert
nema eina sauðakjúku. Var hún
þá ekki byggð upp aftur, enda
versnuðu nú fénaðarhöld í
Sauðanesi. „En lausagrjót er
(enn) sýnt þar á Rípilshöfðinu,
sem varðan á að hafa staðið.“
Rípillinn, sem hér um ræðir,
er mikill jökulruðningur, er
liggur frá sjávarbakka þvert upp
í hlíðina, sunnanvert við mynni
Sauðárdals. Rípilshausinn var
fremst (neðst) á garðinum,
aðskilinn frá aðalmelnum af
dálitlum slakka, og var nokkru
breiðari og flatur að ofan. „Þar
kannski 15-20 m. frá bakka-
brúninni, voru leifarnar af
vörðu Þorvaldar,“segir Sigurjón
Sigtryggsson (bréf). Telur hann
að efni vörðunnar hafi verið
flutt úr hólaklasanum sunnan
við Rípilinn (ofan vegarins), því
að sjálfum ríplinum hafi ekki
verið svo stórt og gott hleðslu-
grjót, sem var í þessari grjótdreif.
Þegar Múlavegurinn var
lagður, var fyrst brotið skarð í
gegnum melhrygginn um fyrr-
nefndan slakka, en síðan var
ofaníburðarefni tekið úr
Hnausnum, svo hann er nú með
öllu horfinn, og þar með leyf-
arnar af vörðu Þorvaldar. Þyrftu
nú einhverjir framtakssamir
menn, að taka sig til og hlaða
þarna nýja vörðu, með minnis-
plötu um Þorvald skáld og
vörðuna hans, enda er þetta
vinsæll áningarstaður, og mjög
víðsýnt þaðan. (M.a. sjást flestir
þeir staðir, sem sögusagnir
tengja við Þorvald og ákvæða-
skáldskap hans).
I Örnefnaskrá Jóh. Ola (bls.
360) er þessari setningu bætti við
sögnina af vörðuhleðslunni:
„Höfðu ýmsir fyrir satt, fyrr á
árum, að þar hefði sést á
hlaupum, gráklæddur strákur,
er horfið hefði inn í vörðuna.“
Ef til vill gefur þetta vísbendingu
um hið rétta eðli „galdra-
vörðunnar", þ.e. þarna í Rípils-
hausnum hafi verið álfabústaður
enda var talið, að huldufólk ætti
heima í sjávarbjörgum þar utan
við, eins og nánar verður sagt frá
hér á eftir.
Sauðakot (Sauðárkot)
Eyðibýlið Sauðakot er rétt fyrir
utan Sauðána, sem kemur ofan
af Sauðadal (Sauðárdal). Sjást
þar nú litlar vallgrónar tættur,
rétt fyrir ofan veginn, sem
lagður var í gegnum túnið. Til
skamms tíma hefur þar verið
kofaskrífli, sem notað var
stundum af leitarmönnum, áður
en vegurinn kom. Sauðakot
hefur í margar aldir verið
sjálfstæð jörð, og eru merkin
gagnvart Sauðanesi, um Rípil-
inn fyrrnefnda, en um norður-
merki er nú ekki vitað. Snjó-
þungt er þarna og erfitt um
aðdrætti, túnstæði lítiðogengjar
varla teljandi. Hefur því að
vonum verið stopul byggð í
Sauðakoti, og um 1712 er það í
eyði „síðan bóluna“ (1707?) og
áður á köflum saman, segir í
Jarðabók Árna Magnússonar.
Sigurjón Sigtryggsson telur að
það hafi byggst aftur 1771 og
verið í samfelldri byggð fram til
1905, en þá brann bærinn til
kaldra kola. „Þessi bæjarbruni
varð að því leyti sögulegur, að
maður sem þangað kom til
hjálpar, fótbrotnaði, og má vera
að annar hjálparmaður hafi líka
orðið fyrir slysi,“ segir Þórir
Jónsson í Ferðum, 26. árg.
(1967), bls. 14. Áratug áður, eða
17 maí 1895 drukknaði bóndinn
í Sauðakoti í selaróðri við þriðja
mann. (sama heimild).
Árið 1843 varð undarlegur
manndauði í Sauðkoti. Á tíma-
bilinu frá 12.-17. ágúst, létust
Sauðárkotshamrar
(og Hlein), Sauðárkoti
Sitt hvoru megin við Sauðár-
ósinn eru þverhníptir klettar
með sjónum, er kallast Sauðár-
kotshamrar (Sauðakotshamrar),
en framan við árósinn er löng
klettabrík, sem kallast Hlein.
„Frá Hleininni og Sauðár-
kotshömrum, höfðu margir
fyrir satt, að huldufólk réri til
flskjar, eigi síður en mennskir
menn,“ segir Jóhannes Oli í
Örnefnaskrá lbls.363), og bætir
við eftirfarandi sögu:
„Oldruð hjón, sem bjuggu í
Sauðárkoti fyrir síðustu alda-
mót, sögðu mér, að þau hefðu
einu sinni verið stödd í Lamba-
skersfjöru , ætlað að fara heim til
bæjar, en dokað, þegar þau sáu
tvo menn róa báti inn með
Skerjagarði, því að venja var að
hjálpa aðkomumönnum við að
festa báta sína og bjóða þeim
svo heim til bæjar, þóaðþangað
væri 15-20 mínútna gangur.
Hinkruðu hjónin því við, og
horfðu á bátinn renna meðfram
skerjunum, en undruðust það
þó, að báðir horfðu ræðararnir
til hafs. Um það bil sem hæfilegt
hefði verið að beygja inn fyrir
Huldufólks bústaðir við Sauðanes. Ljósm. H. H.
húshjónin, eitt barn þeirra og
vinnumaður, eða samtals fjórar
persónur, en á sama ári létust 9
manneskjur í Upsasókn. Engin
dánarorsök er skráð og engar
athugasemdir. (Sigurjón
Sigtryggsson: Bréf).
Eftir að gangnakofinn var
reistur þarna, urðu menn fljótt
varir við einhvern ókyrrleika í
kofanum, en um það eru litlar
heimildir nemagamanvísureftir
Harald Zophoníasson, kveðnar
þegar þessir atburðir gerðust.
„Það mun vera rétt, að það svaf
enginn vært í þessum kofa,enda
ekki oft leitað þar gistingar
vegna ókyrrðar." segir Sigurjón.
Sjálfsagt mætti finna dæmi um
fleiri undarleg fyrirbæri í Sauða-
koti, ef að þeim væri leitað. Það
er reyndar ekki óvanalegt að
einhverjir slæðingar taki sér
búsetu í gangnakofum og sælu-
húsum, og má það líklega
fremur kallast regla en hitt, að
það gerist ekki. Þetta er oftast
sett í samband við slysfarir og
mannalát, en ekki tekst alltaf að
rekja slík tengsli, eins og sælu-
húsið við Jökulsá á Fjöllum er
gott dæmi um.
Hið sama virðist hafa átt við
um selin, í gamla daga, og var
það oft kennt huldufólki, er
menn töldu að vildi eigna sér
húsin. Erþaðfyrirbæri vel þekkt
og frægt í Noregi þar sem sel
voru notuð.
Lambaskerin í átt til varar-
innar, töluðu hjónin eitthvað
saman og litu sem snöggvast af
bátnum, en þá hvarf hann og
sást ekki framar."
Svipuð saga er einnig skráð í
Þjóðtrú og Þjóðsögnum Gads
Björnssonar, bls. 72-73 (2. útg)
undir heitinu „Róðrarbáturinn"
af Friðleifi Jóhannssyni í Háa-
gerði á Dalvík (1906), Heimilda-
maður hans er Sigurjón Jónsson
frá Sauðakoti,enhannsábátinn
ásamt föður sínum, í júní 1875
(eða 1876) að næturlagi, er þeir
voru að gera að veiðarfærum
sínum. Er líklegt að sagan sé
réttari hér, það litla sem munar,
en auk þess lengri og ýtarlegri.
Segir þar, að mennirnir hafi
róið grunnt með fjörunni, milli
skerjanna og lands, síðan inn
með björgunum, og lögðu þar
að landi til að hvílast á einum
stað, þar sem engin lending var,
en héldu síðan áfram eftir stutta
stund og hurfu að lokum fyrir
klettaklein eina.
Þegar þeir feðgar gengu
þangað inneftir, sáu þeir engan
bát, en hann gat þó ekki hafi
horfið svo skyndilega, ef allt var
með felldu. Búningi mannanna
er lýst, og voru þeir báðir í
rauðum skyrtum og svörtum
vestum, með mórauðar húfur á
höfðinu. Sýn þeirra feðga er
talin með skyggnisögum.
Framh.
2 NORÐURSLÓÐ