Norðurslóð - 29.04.1987, Blaðsíða 2

NORÐURSLÓÐ
Útgefendur og ábyrgöarmenn:
Hjörtur Þórarinsson, Tjörn, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Afgreiðsla og innheimta: Sigríður Hafstað, Tjörn
Sími 96-61555
Ljósmyndari: Rögnvaldur Sk. Friðbjörnsson
Prentun: Dagsprent ht.
Að lokmim
kosningum
Rokkarnir eru þagnaöir og allt er orðiö hljótt, segir
skáldið. Þetta er líklega ekki sérlega sláandi samlíking,
en keinur þó upp í hugann þegar menn ranka við sér að
morgni sunnudags 26. apríl 1987. Hávaði kosningaund-
irbúningsins sem farinn var að virka á mann eins og
samfelld, tilbreytingarlítil suða fyrir eyrunum, er allt í
einu horfinn og maður tekur aftur að greina raddir nátt-
úrunnar á vaknandi vori.
Lýðræðið er dýrmætur arfur þjóðarinnar, aldrei skal
það dregiö í efa. En mikið lifandi skelfíng kostar það í
tíma, peningum og sálarfriði. Fjölmiðlar, þessi
óskabörn samtímans, hafa tútnað svo út á þjóðarheim-
ilinu að það liggur við að allir aðrir heimilismenn séu að
troöast út í horn, líka þeir sem eiga þó að heita hús-
bændur. Þetta er sú staðreynd, sem situr eftir efst í
huga, nú þcgar hljóönað hefur um eftir háreysti kosn-
inganna.
Eftir helgina hefst næsti þáttur og nú reynir á, að hin-
ir nýju húshændur á Alþingi við Austurvöll reynist
þeini vanda vaxnir að stjórna heimilinu af skynsamlegu
viti. Það er án efa ekkert einfalt mál. Þó ekki væri
nema vegna kommuskekkjunnar, sem einhver nefndi í
útvarpinu nú á þessum eftirkosningamorgni. Með því
var átt við þá yfírbyggingu í stjórnsýslu og samsöfnun
þjónustustofnana samfélagsins í víðustu merkingu á
höfuðhorgarsvæðinu og hæfa mundi fremur þjóð, sem
teldi 2,5 milljón manns, en ekki þeim 250 þúsundum
manna, sem við erum og varla það.
Skyldi ekki þetta vera hættulegasti smíðisgallinn á
þeirri byggingu, sem hýsir hið íslenska þjóöarheimili?
HEÞ.
Nýkjömir
þingmenn
Norðurlands-
kjördæmis
eystra
GuAmundur
Bjarnason
Árni
Gunnarsson
Valgeröur
Sverrisdóttir
Steingrímur
Sigfússon
MálmfríAur
Sigurðardóttir
Stefán
Valgeirsson
Helgi Hallgrímsson:
Frá Huldufólki í
Svarfaðardal
Huldubyggðin í Dæli
Bærinn Dæli í Skíðadal er ein-
hver mesti huldufólksstaður í
Svarfaðardal og þótt víðar sé leit-
að í Eyjafirði. Kunnastur huldu-
fólksstaða þar, er sá myndarlegi
og fagurskapaði hóll, sem rís upp
af sléttum túnvelli, rétt fyrir neð-
an hlaðvarpann, og Álfhóll heit-
ir. Hann er jafnframt, og
kannske fyrst og fremst, álaga-
blettur, sem ekki má slá nema
með afarkostum, skepnudauða
o.s. frv., sem frá var greint í
Álagaþáttunum 1986. (Þar féll
niður tilvísun í frásögn Rögn-
valdar Þórðarsonar, í Súlum 2.
árg. (2. hefti, 1972, bls. 249).
Þótt eikennilegt sé, er mér ekki
kunnugt um neinar beinar sagnir
af huldufólki eða álfum, sem
tengjast Álfhóli á Dæli (sbr.
einnig Álfhólinn á Ytra-Hvarfi).
Þó segir Jónas Þorleifsson í Koti
frá því (8. ágúst 1984), að þegar
Rögnvaldur í Dæli hætti að slá
utan með hólnum (það var ekki
talið saknæmt), hafi hann dreymt
draum, sem vísaði honum á
nýborna kvígu á Uppsölum, sem
hann keypti og varð hin mesta
happakýr.
sjást engin merki um hleðslu.
Ekki vissi hann til, að heyrst
hefði hringing frá Klukkusteini,
síðan hann mundi eftir.
Grásteinar tveir eru út og upp
frá bænum, í svipaðri hæð og
Klukkusteinn, og munu vera
álíka stórir eða aðeins minni.
Sagði Gunnar, að þeir væru taldir
huldufólksbústaðir, þar á
bænum. Eitt sinn hefði einn af
bræðrum sínum (lítill drengur
þá) komið skælandi heim, og
sagst hafa séð konu, við annan
grásteininn (líklega þann sem
nær er bænum), sem hefði ætlað
að skvetta á sig vatni úr fötu.
(Kemur það heim við sagnir um
aðra Grásteina).
Ljósahjalli kallast efsti hjallinn
neðan við klettana í fjallinu.
Nafnið á hann að hafa fengið af
því þar sáust dularfull ljós, sem
líklega hafa verið hulduljós í
bústöðum huldufólks í hjall-
anum. (Jóh. Óli Sæm.: Örnefna-
skrá).
Gunnar Rögnvaldsson bóndi í
Dæli, segist oftar en einu sinni
hafa orðið var við fyrirbæri, sem
tengja má huldufólki, þó ekki þar
heima við bæinn. Eitt sinn var
Huldufólk
á Hæringsstöðum
í Þjóðsögum Ólafs Davíðssonar
(1. bindi, bls. 84) er stutt frásögn,
rituð eftir Sigurði Sigurðssyni
járnsmið á Akureyri. Þegar hann
og Jón bróðir hans voru ungling-
ar á Hæringsstöðum, voru þeir
eitt sinn að vetrarlagi úti í glaða
tunglskini. „Þeir sáu þá að tveir
menn fóru og leiddu naut á milli
sín. Þótti þeim það með lík-
indum, því að naut var á næsta
bæ, en þó var ekki laust við að
geigur færi um Sigurð, því að
mennirnir stefndu þangað sem
engin mannabyggð var, en
Sigurður var eldri en Jón og hafði
vit meira. Þá er þeir bræður
komu inn sögðu þeir fólkinu frá
því, hvað þeir höfðu séð, og fór
faðir þeirra þangað, er þeir höfðu
orðið varir við mennina, en sá
engin för. Seinna var haldið
spurnum til bæjar þess er nautið
var á, en þá fréttist að það hefði
ekki verið hreyft um daginn, og
þóttust menn því vita, að pilt-
arnir hefðu séð huldufólk."
Klukkusteinn í Dæli.
Klukkusteinn nefnist stór
steinn, einstakur, austan í mó-
lendishalli (Neðsta-Hjalla), um
200-250 m inn og upp frá Dælis-
bænum. Hann er um 3-4 m á hæð
að austanverðu, og þverhníptur
þeim megin, en dæld er í hann
ofantil, eins konar gluggi.
Vesturendinn (brekkumegin) er
lægri, og hallar vægt niður að
stórri hvilft í steininum. Toppur-
inn er þaklaga, og minnir steinn-
inn því nokkuð á kirkju, enda
hafa menn haft fyrir satt, að þar
væri huldukirkja, og því til stað-
festingar átti að hafa heyrst
klukknahringing frá steininum,
sem varð orsök að nafni hans.
(Jóh. Óli Sæm.: Örnefnaskrá og
sögn heimilisfólks í Dæli, 7.
ágússt 1984).
Rétt fyrir utan og neðan
Klukkustein er einkennilegt
fyrirbæri, nánast ferköntuð, all-
djúp laut í jarðveginn, líkt og
utan um hana væri hlaðinn
garður. inni í miðjum þessum
bás sést á toppinn á stórum
steini, sem rís um 1/2-1 m yfir
jarðvegsborðið og er um 2-3 m á
lengd, hrygglaga. Þarna hefur
vorlækur úr fjallinu borið fram
mikið magn af aur og myndað
framburðargeira (nú gróinn),
sem nær fast að Klukkusteini, og
umlykur þennan merkilega bás.
Er því líkast, sem þarna sé ein-
hver ósýnileg fyrirhleðsla, utan-
um steininn, sem varnar því að
framburður berist að honum og
kaffæri hann. Ekki kunni Gunnar
Rögnvaldsson bóndi, neina skýr-
ingu á þessu fyrirbæri, því ólík-
legt er að hús (eða rétt) hafi verið
byggð utanum steininn, enda
hann í göngum þar vestan við
Hálsinn (Tunguháls) og sá þá
lamb handan við lítið gildrag og
ætlaði að elta það. Meðan hann
fór yfir dragið hvarf lambið, eins
og jörðin hefði gleypt það, en .ar
var steinn, sem hann talid líklegt
að lambið væri komið frá.
Steinarnir í Koti
í túninu í Koti, skammt fyrir inn-
an bæinn (rétt SV við Litlakot) er
steinn ekki stór. Segir Jónas Þor-
leifsson bóndi í Koti, að Ingi-
björg tengdamóðir sín, hafi lagt
ríkt á við sig að raska ekki stein
þessum, og virtist hún trúa því að
þar byggju hulduverur. Studdist
það m.a. við þann atburð, að eitt
sinn týndust tvö lömb (líklega á
sauðburði) og var kalsarigning
nóttina eftir, en um morguninn
fundust lömbin við steininn, og
voru þurr og hress, eins og þau
hefðu legið í húsi. Segir Jónas, að
sér hafi ekki dottið í hug, að
brjóta gegn vilja gömlu konunn-
ar, og þessvegna er steinninn enn
þarna í túninu,þótt ekki virðist
hann líklegur huldufólksbústað-
ur.
Innan við Kotstúnið gamla,
eru grjótholt, sem kallast Hólar í
daglegu tali. Þar eru nokkrir
klofnir steinar í þyrpingu, norðan
eða norðvestan á einum hólnum.
Huldusteinninn í túninu í Koti.
Huldusteinninn á Auðnum. Ljósmyndir: H.Hgr.
2 - NORÐURSLÓÐ