Norðurslóð - 26.05.1992, Síða 2

2 _ NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLOÐ
Útgefendur og ábyrgöarmenn:
Hjörleifur Hjartarson, Laugahlíð, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími 96-61555
Blaðamennska og tölvuumbrot:
Þröstur Haraldsson, Dalvík
Prentun: Dagsprent hf. Akureyri
Og enn er
komið vor
Þó kalt hafl blásið að undanförnu og heldur hráslagalegt
verið um að litast heldur vorið hægt og örugglega innreið
sína hingað á norðurslóð jarðkringlunnar. Farfuglarnir
spyrja hvorki um veður, færð né flugsamgöngur þegar þeir
hefja sig til flugs í ferðina miklu yfir hafíð hingað norður í
sumarlöndin, svo er fyrir að þakka. A hverjum degi bætist
kórnum sem flytur okkur hina undurljúfu endalausu
hljómkviðu vorsins ný rödd. Hægt og örugglega tekur
gróðurinn við sér, grænka tún og laufgast tré. Lömbin fæð-
ast, fískurinn gengur í árnar og mannskepnan snýr sér að
vorverkum af margvíslegum toga. Þannig er hin undur-
samlega, óumbreytanlega hringrás lífsins. Þannig hefur
það alltaf verið og þannig mun það verða. Þannig eru lög-
mál náttúrunnar og þeim fær enginn mannlegur máttur
breytt. Eða þannig freistumst við til að líta á málið.
En er það ekki svo? Fær nokkur mannlegur máttur
breytt þeim lögmálum náttúrunnar sem ríkt hafa á jörð-
inni frá því löngu áður en mannskepnan varð til?
Jú, því er nú verr og miður. Hinn mannlegi máttur get-
ur auðveldlega kollvarpað náttúrulögmálunum, raskað
vistkerfínu og truflað hringrás náttúrunnar, ekki bara á
afmörkuðum svæðum heldur á allri jarðkringlunni. Og
það sem verra er: Hinn mannlegi máttur er stöðugt að
kollvarpa náttúrulögmálum, umturna vistkerfi og breyta
náttúrufari heilia heimshluta. Hinn mannlegi máttur hefur
þannig borið hina mannlegu skynsemi ofurliði og þá tekur
vitfírringin stjórnina. Gróðahyggja nútímamannsins veg-
ur jafnan þyngra en skynsemin í umgengni við náttúruna.
Það virðist vera hið eina náttúrulögmál sem ekkert fær
kollvarpað.
Stöðugt berast okkur nýjar fréttir af voðaverkum sem
framin hafa verið á lífríki jarðarinnar í nafni framfara og
framþróunar menningarinnar. I rústum hinna föllnu Sov-
étríkja er víða að fínna stór landsvæði óbyggileg með öllu
vegna geislamengunar eða iðnaðarmengunar af ýmsu tagi.
I stórum iðnaðarborgum býr mikill hluti íbúa við varan-
legt heilsutjón þar sem loft og jörð er mettuð eitruðum iðn-
aðarúrgangi. Stöðuvötn hafa verið þurrkuð upp og stór-
fljótum veitt burt með þeim afleiðingum að vistkerfíð hef-
ur hrunið til grunna á víðáttumiklum landsvæðum. Og út
um allan heim er sömuleiðis hvarvetna að fínna skelfílegan
vitnisburð þess er virfírring gróðahyggjunnar ber mann-
lega skynsemi ofurliði. Hratt og örugglega saxast á regn-
skógana; lungu heimsins. Skógar eyðast og vötn verða ör-
dauða af völdum súrs regns. Gróðurhúsaáhrif eru ekki
lengur vangaveltur vísindamanna heldur skelfíleg ógn.
Þynning ósonlagsins er sömuleiðis óumdeilanleg staðreynd
og í undirdjúpum hafsins tifa tímasprengjur eiturgass og
geislaúrgangs í ryðguðum tunnum sem mannleg snilligáfa
kann engin ráð til að fjarlægja.
Jú, svo sannarlega er mannskepnan þess megnug að
kollvarpa náttúrulögmálum. Hún er þess megnug að eyða
öllu lífí á jörðinni í einni svipan ef svo ber undir.
Þetta eru þær ógnvekjandi staðreyndir sem enginn má
loka augunum fyrir og öllum ber skylda til að láta til sín
taka. Vissulega getum við hvert og eitt lagt fram okkar
skerf til að bæta náttúrunni það tjón sem við öll berum á-
byrgð á. I okkar nánasta umhverfí eru hvarvetna draugar
sem kveða þarf niður. í samanburði við þá skelfilegu ógn-
valda sem áður er lýst eru þeir e.t.v. lítilmótlegir en geta þó
vaxið okkur yfir höfuð ef ekkert verður að gert. Víst hafa
skref verið stigin í rétta átt og mætti eitt og annað tína til.
Vitnar það allt um hugarfarsbreytingu sem lýtur að auk-
inni virðingu fyrir umhverfínu. Slík hugarfarsbreyting er
e.t.v. stærsta skrefíð í átt til bættrar umgengni við náttúr-
una. Ef við gerum okkur grein fyrir því að náttúrulögmál-
in eru ekki óbrjótandi, auðlindir jarðarinnar ekki ótæm-
andi, að gangverk náttúrunnar er ekki eilífðarvél með á-
byrgðarskírteini frá framleiðanda, að raddir vorsins geta
þagnað... þá höfum við e.t.v. stigið örlagaríkasta skrefið í
átt til bjartari framtíðar.
Hj.Hj.
Horft til baka
um hálfa öld
Þáttur VI
Þar var komið sögu í Bretlands-
minningum undirritaðs frá
stríðsárunum, að hann hefur
kvatt Skotland með trega-
blöndnum feginleika og er að
stíga upp í lest, sem flytur hann
frá London til Cambridge, þar
sem hann ætlar að sækja nám-
skeið í búfjársæðingum.
Það er kvöld í ágústlok „og
nærri aldimmt á kvöldunum þeim“
eins og segir í harmþrungnu lífs-
reynslukvæði, alkunnu. Um það
bil sem lestin er að leggja af stað
gefa sírenur merki um loftárás. Ut
um lestarglugga sjást leitandi
geislar ljóskastaranna á jörðu niðri
fikra sig áfram um svart himin-
hvolfið. Allt í einu sést eitthvert
silfurlitað flygildi í einum geislan-
um, svona rétt eins og mölfluga,
finnst manni, og eftir örskamma
stund eru 3-4 öðrum geislum beint
á sömu veslings „fluguna" og á
sömu stundu brestur á skothríð úr
loftvamarbyssum í fjarska. Sam-
stundis rykkist lestin af stað og
heyrist hrópað: „Öllum gluggum
lokað!“ Ekki veit ég, hver örlög
biðu þessarar óvinavélar, sem lfk-
lega hefur verið þarna í njósnar-
flugi, en hræddur er ég um, að hún
hafi ekki orðið langlíf.
f Kambsbryggju
Komið var fram yfir miðnætti
þegar lestin nam staðar á brautar-
stöðinni í útjaðri hinnar marg-
frægu háskólaborgar, Cambridge.
Skyldi nú Nordal vera mættur, eins
og hann hafði heitið? Jú, ekki brást
það, þama stóð hann, ég þekkti
hann frá því í Edinborg ári áður.
Við heilsuðumst með virktum og
gengum, minnir mig, með minn fá-
tæklega farangur heim til Jóhann-
esar þar sem mín beið herbergi.
Borgin var ekki stór og fjarlægðir
ekki miklar. Hún kvað hafa vaxið
gríðarmikið síðan.
Hér er ekki staður til að lýsa há-
skólabænum með sínum fomfrægu
kirkjum og skólabyggingum þar
sem allt er þrungið minningum
tengdum frægum sonum ensku
þjóðarinnar, allt frá dimmustu
kjallaraholum til gylltra tumspýra
kirknanna. Og áin Cam, Kambsá,
liðast lygn og letileg í gegnum
miðja borg.
Eg fékk að vita, að fátt væri um
landa á þessum stað. Auk okkar
tveggja sagði Jóhannes, að væri
Lúðvík nokkur Ingvarsson, sýslu-
maður Sunnmýlinga á Eskifirði og
væri hann þar við vissar lögfræði-
legar stúderingar sér til uppbygg-
ingar, og reydist hann við kynn-
inguna manna fróðastur og
skemmtilegastur.
Við höfðum mikið saman að
sælda þessir þrír þær sex vikur eða
svo, sem ég dvaldi á þessum stað.
Jóhannes reyndist vel og tel ég mér
til ávinnings að hafa kynnst þeim
gáfaða manni og ósínkur var hann
á að lána mér fé, en brátt tók mig
að þrjóta skotsilfur og ég hafði alls
ekki gert ráð fyrir svo langri og
tekjulausri dvöl í Cambridge sem
raun varð á og ngra styrkja að
vænta framar. Eg sé í dagbókinni,
að í septemberlok var ég orðinn
honum stórskuldugur, að mér
fannst. Það hafa líklega verið ein
30 sterlingspund (en eins og ég hef
víst áður sagt þá var pundið pund á
þessum árum en ekki ca. skild-
ingur eins og það er nú). Það gat ég
þó borgað fljótlega þegar ég fékk
50 punda ávísun frá foreldrum
mínum.
Þetta var ekki alvarlegt mál.
Hitt var verra, að enn dróst, að
sæðinganámskeiðið byrjaði. Það
endaði reyndar með því, að það
komst aldrei á neitt formlegt nám-
skeið heldur var dýralæknir við
Háskólann fenginn til að kenna
okkur og æfa í tækninni þessum 3-
4 nemum, sem mættir vorum til
þessa leiks. Aðstaða til kennslunn-
ar var fengin á sláturhúsi í borgar-
jaðrinum, en umhverfis Cam-
bridge er nautgriparækt feykna-
mikil. Þetta var svo sem viðunandi
lausn á málinu. Jafnframt sótti ég
nokkra fyrirlestra í búfjárrækt og
erfðafræði hjá heimsfrægum pró-
fessor og kynbótafræðingi við Há-
skólann, dr. John Hammond. Hann
heimsótti okkur hér á Tjöm mörg-
um árum síðar í fylgd með dr.
Halldóri Pálssyni.
Nú var það alltaf ætlun mín að
komast í starf á einhverri af þeim
fáu sæðingastöðvum, sem teknar
vom til starfa í Englandi þegar hér
var komið þróunarsögunni. En þá
þurfti ég að læra enn eitt nauðsyn-
legt fag til að hafa einhverja von
um ráðningu á slíkri stöð. Eg varð
að læra að aka bíl! Ég var á 25.
aldursári og hafði aldrei stýrt bíl.
Að stýra reiðhjóli var það lengsta,
sem ég hafði komist á tæknibraut-
inni.
Ég kom mér því á stutt nám-
skeið í bílakstri, 7 tímar urðu það
og það var auðvitað alls ekki nóg
þjálfun. En það var alveg nóg fyrir
pyngju mína og hún varð að ráða.
Ut á þetta fékk ég bráðabirgðaöku-
leyfi, einhverskonar stríðsfyrir-
bæri, sem ætlast var til, að menn
betrumbættu með prófi og full-
gildu ökuskírteini að styrjöld lok-
inni. En út á þetta fátæklega öku-
leyfi fékk ég stöðu sem sæðinga-
maður og ári síðar fékk ég út á það
ósvikið ökuskírteini hjá lögregl-
unni í Reykjavík og reglulega end-
umýjun síðan. Ég hef oft stært mig
af því síðan, að í Cambridge, há-
borg fagurfræða og vísinda í
breska heimsveldinu, þar sem
„amrískir auðmannasynir og ind-
verskir furstar" (sbr. Tómas Guð-
mundsson) nema heimspeki eða
hátæknivísindi, þar lærði ég hag-
nýt fög: að aka bíl og sæða kýr.
Leikmaður í sæðingum
Mér var nú ekkert að vanbúnaði
að gerast sæðingamaður, ef ein-
hverstaðar væri starf að fá. I blaði
sá ég auglýst eftir „lay insem-
inator“ þ. e. leikmanni í sæðing-
um, ekki dýralækni, til að vinna
við nýstofnaða sæðingastöð í Ilm-
inster í Somerset. Somerset, hvar
var það nú aftur? jú, ég vissi það
svona hér um bil, leist vel á og
sendi umsvifalaust umsókn með
vottorði og ineðmælum frá
Cambridgeháskóla. Ég fékk svar-
bréf um hæl. Þeir í Somerset vildu
fá mig til viðtals. Það þótti mér
hart, pyngjunnar vegna, en varð að
sætta mig við það. Ég fór strax
næsta dag í lest til London, fór í
neðanjarðarbrautinni milli jám-
brautarstöðva og síðan með ann-
arri lest vestur til Someset. Þetta
tók heilan dag.
I Ilminster hitti ég yfirmenn
sæðingastöðvarinnar, sem spurðu
mig spjörunum úr og vildu sýni-
lega vera alveg vissir um,að þessi
sjaldgæfi útlendi fugl væri gjald-
gengur í svona starf og fær um að
snakka við bændakarlana í sveit-
unum. Ég stóðst prófið og var ráð-
inn til vors. Ég hafði aldrei hugsað
mér lengri ráðningu.
Á bakaleið kom ég til London
um miðnætti í glaðatungsljósi og
miklu frosti. Neðanjarðarbrautir
voru lokaðar fyrir nóttina, en ég sá
að verið var að fenna póstbíl og
kofnst að því, að hann væri að fara
með póstinn milli jámbrautar-
stöðva, milli Paddington og Vict-
oríustrætis stöðva, minnir mig. Ég
bað um far, bílstjórinn var hinn
Ijúfasti og við ókum gegnum þvera
borgina, mannlaus strætin og allt
baðað í tungsljósi, háhýsi og rústir,
torg og trjágarðar. Á Victoríustöð
varð ég að norpa í frostinu kaldur
og syfjaður í fleiri klukkutíma uns
lest fór af stað til Cambridge og
áfram norður í land. Ég gleymi
seint þessari næturferð.
Til Cambridge kom ég um
morguninn, flýtti mér „heim“,
skreið í bólið mitt og svaf fram á
kvöld. HEÞ
Niðurlag í nœsta blaði.
Höfundur á götu í háskólahveflnu í Cambridge, ungur og myndarlegur.