Norðurslóð - 17.12.2015, Qupperneq 12

12 - Norðurslóð
Veröld sem var
Skíðabrautin að fornu og nýju.
Hver er aðalgatan á Dalvík?
Þegar ferðast er um borgir
og bæi er yfírleitt ein gata
sem sker sig úr sem aðalgatan
t.d. Laugarvegurinn í Reykjavík,
Strikið í Köben, Karl Johan í Oslo,
Oxford í London, svo maður nefni
sambærilega staði og Dalvík! Því
hef ég oft spurt sjálfan mig hver
sé aðalgatan á Dalvík? Eftir smá
vangaveltur kom Skíðabrautin upp
í hug mér og þá einkum eins og hún
var á sjötta og sjöunda áratugnum.
Ég átti heima rétt við þessa götu og
þekki því vel til. Langar mig hér
að rifja upp nokkrar minningar frá
þessu umhverfí.
Eðlileg leið manna úr sveitinni
niður á Böggvistaðasand hefúr
verið eftir þessum jökulhrygg, sem
síðar varð að götunni. Framan af
bara nefnd Brautin áður en hún fékk
nafn eftir kappanum Skíða. Flestir
sem áttu leið til eða frá Dalvík sumar
sem vetur fóru um götuna. Við
hana var mjög íjölbreytt starfsemi.
Það sem einkenndi hana var þessi
blanda af íbúðum og ýmiskonar
atvinnustarfsemi og verslunum.
Margir höfðu verkstæði, vinnustofur
og skrifstofur heima. Fjós og
fjárhús voru á baklóðum nokkurra
húsa jafnvel reykingakofar. Flest
húsanna eru byggð á tímabilinu
1920-24 (sjá má nánar um þessi
hús í Sögu Dalvíkur). Yfírborð
götunnar var lengst af malarborið
með tilheyrandi ryki á sumrin og
aurbleytu vor og haust. Menn voru
lítið að láta þetta pirra sig, þekktu
lítið annað. A sumrin voru kýr
Dalvíkinga reknar eftir götunni,
kvölds og morgna og skyldu eðlilega
eftir sig ýmsar minjar. Þrifalegust
var gatan þegar snjór lagðist yfir
og á þessum árum var snjómokstur
ekki daglega. Skíðabrautin var svo
sú gatan sem fyrst fékk þann heiður
að fá varanlegt slitlag.
Gatnamótin við Hafnarbraut,
Skíðabraut og Grundargötu voru
hálfgert torg. Við Grundargötu
bjuggu margir. Tröppumar við
Ungó voru ágætur staður til
að hittast og þar var skjól fyrir
norðannæðingnum. Af tröppunum
var góð yfirsýn yfír götuna. Menn
á ferð komu ýmist akandi, gangandi
eða ríðandi. Attu leið út Hafnarbraut
eða niður Grundargötu, oftast á leið
á bílaverkstæðið. A vetuma vom
bændur oft á ferð með hesta og
sleða. Skólakrakkar á leið til eða frá
skólanum.
Við skulum setjast á tröppumar í
Ungó og líta í kringum okkur.
Bíó var þrisvar í viku, á
fímmtudagskvöldum og tvisvar á
sunnudögum. Bíóið var mikið sótt á
þessum árum. Utstillingargluggamir
á Ungó voru fullir af myndum af
nýjustu Hollywoodstjömunum
ásamt Roy og Trigger. Húsið var
mikið notað fyrir margskonar
samkomur, leiksýningar, dansleiki
og fundarhöld. Við félagamir í
nágrenninu vorum að sjálfsögðu
mættir á tröppumar ef eitthvað var
um að vera í húsinu. A tjörusoðna
ljósastaumum sem var við stéttina
voru auglýsingar frá hreppnum og
fleirum (næsti ljósastaur var sunnan
við Björk). Anddyri Ungós var
reisuleg bygging með svölum og
alltaf bjóst maður við að einhverjir
ráðamenn kæmu fram á svalimar
og ávörpuðu lýðinn eins og sagt
var að gert væri í útlandinu. En
enginn kom fram á svalimar, hvorki
sveitarstjóri né hreppstjóri og ekki
einu sinn fjallskilastjóri! Við hlið
Ungós var Siggabúðin, vinsæl
verslun af mörgum og staður þar
sem menn komu saman til að ræða
heimsmálin. Einstaka maður fékk
sér í staupinu. Einn drakk bara
þegar hann átti afmæli, en afmælin
voru nokkuð oft á ári. Allt fór þetta
friðsamlega fram.
Siggi hafði oft opið á kvöldin
í bíóhléum, þá var verslunin eins
og bíósjoppa !. Þegar lítið var að
gera í búðinni og Siggi einn, tók
hann oft fíðluna fram. A stéttinni
fyrir framan búðina geymdi hann
öl- og goskassa. Þama sátum við
og hlustuðum á fíðlutóna frá Sigga.
Það kom stundum fyrir að ein og
ein flaska hvarf úr kössunum. Þama
var oft gamli maðurinn hann Þórður
frá Uppsalakoti - Þórður kallinn
með pípuna sína. - Hann ræddi við
okkur krakkana, hafði verið smali
á Böggvistöðum og orðatiltæki
hans var oft: „Nú er sjukk á
Böggvistaðadal." íbúðarhúsið
Dalbær tilheyrir Gmndargötunni en
er næstum áfast við Siggabúðina,
aðeins mjótt sund á milli. Á þessum
árum var þar einhver fallegasti
garður á Dalvíkinni. Fjárhús og
lítill reykingarkofí vom bakatil,
mikil snyrtimennska á öllu.
Við lítum til suðurs. Á hægri
hönd er Dröfn tveggja hæða
steinhús með tröppum, sem
sköguðu fram í götuna, svo þama
var næstum blindhom. Dröfn var að
vísu skráð við Hafnarbraut en húsið
rammaði inn þetta hverfí. I Dröfn
var fyrsta ölstofa á Dalvík. Þar
hafa búið margai fjölskyldur og var
þetta nánast eins og fjölbýlishús. Á
efri hæðinni bjó lengst af Sigurður
Jóhannesson smiður (Siggi Hær.).
Kona hans og tengdamóðir tóku
að sér fatasaum. Á sömu hæð bjó
Steinunn frá Göngustöðum. Hún
átti prjónavél og prjónaði og seldi
ýmis-konar prjónles.Bræður hennar
Jón og Jóhann höfðu byggt húsið.
Um tíma vom handavinnustofur
Dalvíkurskóla í kjallaranum. Á
baklóðinni var fjárhús og stundum
hesthús. Dröfn var rifínn 1986.
Til vinstrihandar á sunnan
Grundargötu er Ás, tvílyft steinhús
sem stendur enn. Þar var áður
bamaskóli en á þessum tíma bjó
þar þúsundþjalasmiður ásamt
stórri fjölskyldu og var með
trésmíðaverkstæði á hluta fyrstu
hæðar. Á homi Skíðabrautar og
Grundargötu var húsið Runnur en
þar bjó Sævaldur Sigurðsson með
fjölskyldu sína. Runnur var tveggja
hæða steinhús, sem minnti á kastala
vegna þess hvemig þakkanturinn
var formaður. Á bak við Runn var
fjós og fjárhús. Aldrei var kvartað
yfir ljósalykt, enda vel gengið um.
Við hliðina á Dröfn var bókabúð
Jóhanns G. Þetta var jámklætt
timburhús. Allir Dalvíkingar og
S varfdælingar áttu leið í bókabúðina
hvar í flokki sem þeir stóðu og
hver man ekki eftir þrönginni þar,
einkum fyrir jólin. Jóhann bjó
sjálfur í herbergi innaf búðinni. Utan
á húsinu var skilti: „Umboðsmaður
Háskólahappdrættis.“ Okkur
fannst þetta stórbæjarbragur að
hafa svona skilti í bænum. En það
var líka vinsælt að smella skiltinu
við jámklætt húsið. Kom þá Jói
hlaupandi út og ekki ánægður.
Þetta hús átti mjög fjölbreytta sögu.
Þar var m.a skósmíðavinnustofa,
því Jóhann var skósmiður og
gjaman nefndur „Jói skó“,
bókabúð, rafmagnsverkstæði,
sportvömverslun og
trésmíðaverkstæði. Húsið var rifið
2015.
Næst sunnan við var sambyggt
hús með þremur einingum. Nyrst
var olíufélagið BP með afgreiðslu.
Afgreiðslutankur fyrir eldsneyti
var úti á götunni. I miðjunni var
PAT -Pöntunarfélag alþýðu -
og í suðurendanum símstöðin
og póstafgreiðslan. Tómas
afgreiðslumaður BP var einbúi og
bjó í húsinu. Tómas hafði orðið fyrir
slysi á hendi og var með járnkrók
fram úr erminni. Var sérstakt að sjá
hann halda á olíuslöngunni með
króknum. Tómas var framan af
einnig umsjónamiaður bíósins.
BP afgreiðslan varð að fýrstu
„sjoppunni“ á Dalvík sem fékk
nafnið Klemman þar sem það
var á milli verslunarrisanna,
Bókabúðarinnar og PAT. Miklar
breytingar hafa orðið á starfseminni
í þessu húsi. Póstur og sími flutti í
nýtt hús og hreppsskrifstofan, síðar
bæjarskrifstofan kom 1 staðinn.
PAT var lagt niður og aðrir reyndu
verslun. Lengst af var KEA með
kjörbúð þama og síðan kom
Lúbarinn ofl. Byggt hefur verið
ofan á húsið. Austan götunnar, á
móti PAT, var stórhýsi sem Valtýr
í Ytra-Holti byggði. Húsið fékk
fljótt nafnið Týról, sennilega dregið
af Valtýsnafninu. Þetta var þriggja
hæða steinhús. Framan af var
Valtýr þama með mubluverkstæði.
Þar smíðaði hann og seldi sófasett
og dívana. Hallgrímur Antonsson
keypti húsið gekk frá því og hóf
að leigja út rými í því. Fá eða
nokkur hús á Dalvík hafa hýst
jafn fjölbreytta starfsemi. Þar hafa
m.a. verið húsgagnaverkstæði,
bókasafn Dalvíkinga, tannlæknir,
byggingavömverslun, bakarí,
verkfræðistofa, rafmagnsverkstæði,
fískbúð, saumastofa,
minjagripa_'verslun, fataverslun og
blómabúð auk íbúða og um tíma var
í húsinu fundarstaður hreppsnefndar
Sveinbjörn
Steingríms-
son
(bæjarráðs). En svo var þetta eins
og önnur hús með sögu rifíð 2014.
Björk eða Skíðabraut 6 er
tveggja hæða steinhús. Tvær íbúðir
vom í húsinu. Á neðri hæðinni vom
Gestur Hjörleifsson, organisti og
kona hans, Guðrún Kristinsdóttir,
með stóra fjölskyldu, en samt
var rými fyrir tónlistarkennslu
og söngæfingar. Gestur annaðist
einnig innheimtu fyrir Rarik.
Þórður frá Upsalakoti, dvaldi þama
í umsjón þeirra. Á efri hæðinni
bjuggu Friðrikka Ánnannsdóttir
og Gunnar Jónsson, hafnarvörður
Dalvíkurhafnar. Þetta var eitt af
þeim heimilum þar sem maður
kom oft . Þama var Gunnar með
skrifstofúr fyrir Dalvíkurhöfn,
olíufélagið, ESSO, Eimskip og
fleiri skipafélög. Það var ekki verið
að offjárfesta í skrifstofuhúsnæði á
þessum ámm.
Á móti Björk, austan götunnar,
er Vallholt, timburhús á steyptum
kjallara. Húsið byggði Gunnlaugur
Sigfússon smiður. Margir hafa búið
í þessu húsi, oft tvær fjölskyldur 1
einu. Húsið var orðið illa farið en
afkomendur Gunnlaugs hafa nú
endurbætt það mjög, svo að í dag er
þetta staðarprýði. í Vallholti bjó um
tíma Benedikt Jónsson, smiður. í
skúr á baklóðinni smíðaði hann báta
og endurbætti marga. Má örugglega
telja hann einhvem afkastamesta
bátasmið sem hér hefúr verið. Um
tíma vom margar trillur eftir hann í
flota Dalvíkinga.
Sunnan Vallholts er Lambhagi
sem á sér eins og önnur hús
mjög fjölbreytta sögu. Eldri hluti
Lambhaga skemmdist mjög í
jarðskjálftanum 1934. Er það
einnar hæðar húsið sem hefur
verið endurbyggt og við það
byggður bílskúr. í þessu húsi lá
kona á sæng og fæddi meðan
jarðskjálftinn reið yfir, en allt fór
vel og enginn slasaðist. Þama bjó
lengi Jónína Jónsdóttir, lengst
kennd við Sunnuhvol, ásamt
syni sínum Gunnari Júlíussyni.
Slysavamarfélagið eignaðist síðar
húsið og var það þá nefnt eftir henni
og kallað Jónínubúð. Þegar félagið
eignaðist stærra og betra húsnæði
fékk Leikfélag Dalvíkur húsið til
umráða.Þessum hluta hefur nú
verið breytt aftur í íbúð. Jámklædda
tveggja hæða húsið var byggt áfast
gamla húsinu. Á neðri hæðinni þar