Land & synir - 01.02.1996, Blaðsíða 5

leitt veit ég líka upp á hár hvaða brennivídd á
Iinsu ég vil að verði notuð. Kvikntyndaleik-
stjóri verður t.d. að þekkja linsur vel til að
geta unnið með hreyflngar leikaranna í rýin-
inu. Uppá frönsku er þetta kallað „La Mise-
en-Scene“. Það þýðir fyrir mig „lyktin" af at-
riðinu; hvernig ljósið er, hreyflngar léikara,
túlkun þeirra, hreyfing myndavélarinnar,
hvernig klippt verður, þ.e.a.s. heildin á
hverju atriði fyrir sig. Þetta verður alltaf að
vera fy'rir fram ákveðið hjá mér, því ég get
ekki breytt neinu óvænt nerna ég hafi vitað
hvernig ég ætlaði að hafa hlutina. í 90% til-
vika virkar það, en svo koma frávik og þá er
ekkert mál að breyta.
Þessi frekja mín með myndavélina kemur
kannski líka til af því að ég legg afar mikið
uppúr klippingu og klippi ntikið sjálfur. Ég
vil ekki sitja uppi með eitthvað drasl af töku-
stað í klippisetti og kenna öðr-
um um. Ef hlutirnir eru
mislukkaðir er engum öðrum
en sjálfum mér um að kenna.
Sverrir Samþykkti næstum alltaf
ákvarðanir mínar, en kom líka
með tillögur um hvað mætti
betur fara. Ljósið var svo alveg
hans mál. Ég reyndar stakk upp
á nokkrum filterum sem ég
hafði þegar notað í auglýsinga-
gerð, sem við notuðum svo. Ég
vildi að myndin byrjaði björt,
en færi svo kólnandi og endaði
í bláu. Sverrir skildi alveg hvað
ég var að fara, og ég er honum
mjög þakklátur. Hann er mjög
rík persóna og hefur mjög góð
áhrif á mann, lætur manni líða
vel með þær ákvarðanir sem
maður tekur.
Tekur þú meiri þátt í
kliþþingunni en aörir leik-
stjórar?
Ég veit það ekki, en á end-
ánuin klippti ég helming þess-
arar myndar. Kerstin Eriksdott-
er grófklippti myndina og ég
klippti „aksjón" kaflana. Hipp-
ingin er í raun endurskrif á
handriti. Mér finnst það mikill
misskilningur hjá gagnrýnend-
um að tala urn gott handrit;
handrit sem þeir hafa aldrei
lesið. Það er allt annar hlutur
handrit og saga. f íslenskri
gagnrýni er aldrei talað um
klippingu, sem er ákaflega und-
arlegt. í stað þess að segja að
sagan hafl verið góð og samtöl-
in einnig og dæma svo klipp-
inguna, er handritið sagt gott
eða slæmt. Klippingin er
strúktúr semfyrstu drög eru
lögð að í handriti. Bæði handritin að Tár úr
steini og Benjamín Dúfueru t.d. allt öðruvísi
en endanleg útkoma og það eru til ótal dæmi
um það.
Tónlistin í myndinni er afskaþlega
Ijúfsár og ekta bíómyndatónlist.
Já, eitt sern rnér hefúr alltaf fundist vanta í
íslenskar kvikmyndir er að upplifa þetta „-
movie magic". Stór hluti af því er undirbygg-
ing tilfinninga. Tónhstin ýtir undir þetta tilfinn-
ingaflæði. í Benjamín Dúfu er hún reyndar
hljóðblönduð utan um myndina hkt og gert er
í bandarískum bíómyndum. Ég hlusta rnikið á
kvikmyndatónlist og vildi alltaf fá klassíska
tónhst fyrir Benjamín Dúfu. Ég hélt því langa
fundi með sex tónskáldum og Ólafur Gaukur
var meðal þeirra. Hann var t.d. sá eini sern
þekkti uppáhalds kvikmyndatónskáldið mitt,
Georges heitinn Delerue. Hann vann m.a. með
nýbylgjumönnum l'rakklands, en sem fór síð-
ar til Hollyvvood og gerði tónhst fyrir Oliver
Stone. Þessi tónskáld kynntu sér myndina og
þá tónhst sem ég hlusta á og við spjölluðum
um tónlist og tilfinninguna í myndinni. Svo
skiluðu þeir til ím'n tónhst út frá þessúm spek-
úlasjónum, sem gerði mér kleift að sjá hvort
þeir skildu mig. Tónskáldið er seinasti list-
ræni stjórnandinn sem kemur inn í verkið og
h'tur oft stórt á sig. Hann hefttr ekkert komið
nálægt tökum og hefur ekki séð að allt starfs-
fólk kvikmyndarinnar þarf að fylgja sama stíg.
Ef tónhstin fer að fara í einhverja aðra átt en
það sem 80 manns eru búnir að vinna saman
að, þá hrynur spilaborgin. Tónlistin þarf að
vera hluti af þessari heild. Sá sem skildi upp á
hár það sem þurfti að gera var Ólafur Gaukur.
Hann er fuhkominn atvinnumaður og mysú'skt
tónskáld. Margir gerðu grín að ntér fyrir að
hafa vahð Ólaf Gauk, en sömu menn hafa nú
kotnið til mín og tekið aftur orð sín. Ég vona
að hér með hafi Ólafur Gaukur sýnt og sannað
hversu stórbrotinn listamaður hann er.
Ég hafði alltaf hugsað mér að Benjamín
Dúfa yrði blanda af amerískri
og evrópskri kvikmyndagerð,
þar sem ytra formið yrði amer-
ískt en það innra evrópskt.
Það kom kannski til þar sem
ég er menntaður í Frakklandi,
mekka smáborgaraþunglyndis
og heimspekilegrar umræðu,
en kvikmyndalegt uppeldi mitt
kemur hins vegar úr bíóhús-
unum hér þar sem ameríkan-
isminn ræður ríkjurn. Myndin
átti að vera amerísk í útliti
með ljósi, fllterum, myndavél-
arhreyflngum og tónlist, en í
anda evrópskrar kvikmynda-
hefðar hvað varðar nálgun á
persónum sögunnar.
Ertu ánœgður með þessa
frumraun?
Eins og Benjamín Dúfa horflr
gagnvart mér núna, þá er mjög
erfitt að segja hvort ég sé á-
nægður eða óánægður með
myndina, því ég er ekld kom-
inn ineð nógu mikla fjarlægð á
liana. En ég get sagt að þar er
ekkert sem ég skammast mín
fyrir. Mér finnst allar ákvarðan-
ir mínar hafa verið réttar. Þetta
er voðalega mikið barnið mitt
og ég er mjög stoltur af því.
Mér flnnst það ekki vanskapað
heldur nákvæmlega eins og ég
vildi hafa það. Hins vegar gæti
kontandi fjarlægð og fleiri
myndir breytt þessari skoðun
minni. Ég reyndi að vera heið-
arlegur gagnvart sögunni og
sjálfum mér. Þegar maður tekst
á við tilfinningar þá er alltaf
erfitt að fela sig á bakvið eitt-
hvað, sem er svo auðvelt í kó-
mík: „Hvað, fattaðirðu ekki
brandarann?“ Það er miklu auðveldara í
myndum á borð við „Benjamín dúfu“ að
hnjóta um; fara yfir strikið eða gera ekki nóg.
Maður verður voðalega berskjaldaður í þess-
ari persónulegu opinberun og verður að vera
viðbúinn því að aðrir kunni ekki endilega að
meta þessa sýn á verkið. Mig langar til að
halda áfrtun að takast á við dramatísk og til-
flnningarík verk. Það verk sem við Friðrik
erum að þróa núna er mikil ástarsaga sem
heftirverið í vinnslu síðan 1989. Hún er skrif-
uð út frá sjónarhóli konu og verður eflaust
erfitt viðftmgsefni. Þessi ögrun í hættunni rek-
ur mann áfrain. Það felst engin áskorun í auð-
veldum verkefnum.
Jceja, J>á kemur lokasþurningin og sú
mikilvœgasta: Myndiröu leikstýra þabba
þínum aftur?
Já, alveg hiklaust. Það kom aldrei neinn
annar til greina í hlutverk Jóa gröfukarls. Og
af ýmsum ástæðum þá fannsl tnér ógurlega
gaman að hafa pabba þarna með ntér og
mun sjálfsagt bjóða honum fleiri hlutverk.
FRÁ BÓK TIl MYNDAR:
„Sagan er í upþhafi
hugsuð sem myndverk,
þannig að þetta er
frekar ein besta bók
sem hefur verið skrifuð
eftir kvikmynd
Ársuppgjör 1995
Ritstjóranum finnst þetta um
kvikmyndaárið 1995:
Ánægjulegustu myndir
ársins (af erlendum
uppruna):
Before Sunrise. Eftir að hafa gert tvær
sniðugar myndir sem byggðust á hópleik (-
Slacker og Dazed and Confused), kemur
Richard Linklater með sína bestu mynd til
þessa. Einföld, látlaus, fyndin, rómantísk,
slatti af angist og þunglyndi - og gott ef ekki
bara nokkuð djúp á köflum.
Tlte Bridges of Madison County. Clint
tekst að þræða framhjá pyttum væmninnar
með tilgerðarlausri, hófstilltri en ástríðu-
þrunginni frásögn.
Un Coeur en Hiver. Loksins, loksins
kom þetta þriggja ára gamla franska meist-
arastykki til íslands. Mynd þar sem allt felst í
því sem ekki gerist. Grípið hana á rnynd-
bandi ef ekki vill betur. Hún fæst í Aðalvíd-
eóleigunni.
Bullets over Broadway. Meistari
Woody skemmtir sjálfum sér og okkur í ó-
borganlegri kómedíu. Besta verk hans síðan
Hanna og systur hennar.
Crimson Tide. Tony Scott
er langflottastur. Afram Denzel!
Áfrant Gene! Áfram kúrekar!
Heavenly Creatures. Þessi
harmsaga er framsett af þvílíkri
frásagnargleði og ft'tonskrafti að
maðiii' er ekki samur á eftir.
Skelfilegt gaman!
Léon. Hann er leigumorð-
ingi sem elskar blónt og drekk-
ur mjólk. Luc Besson er töffari
og leikstjóri af Guðs náð.
Muriel’s Wedding. Drep-
fyndin og harmræn í senn. Ástr-
alirnir eru vonandi að ná sér á
strik eftir mögru árin.
The Englishman Who Went up a Hill
But Came Down a Mountain. Bráðfjörug
saga um storm í tebolla - að hætti Breta.
Hugh Grant er ágætur en nær ekki að
skyggja á gleðipinnana Colm Meaney og
Kenneth Griffith. Mynd sem lyftir andanum á
hærra gleðiplan.
Don Juan De Marco. Indælis fantasía
færð uppá disk af Marlon Brando og arftaka
hansJohnnyDepp.
Short Cuts. Algjört pípandi meistaraverk
frá Robert Altman. Jennifer Jason-Leigh er
athyglisverðasta leikkona Bandaríkjanna í
dag. Allir hinir í myndinni eru uppá sitt
besta. Þrír tímar líða hjá í leiftri.
Tlie Last Seduction. Linda Fiorentino
er ofurtíh ársins og hreint afbragð í þessari
sótsvörtu skemmtun.
The Madness of King George.
Landslið breskra leikara með Nigel
Hawthorne í broddi fylkingar, í kraftmikilli
mynd sem gerist í forú'ð en fjallar um nútíð.
Aðrar ágætar: Ed Wood, Nobody's Fool,
Goldeneye, Die Hard with a Vengeance,
Pret-a-þorter, Once Were Warriors, Little
Women.
Leiðinlegustu myndir
ársins (af erlendum
uppruna):
Barcelona. Óþörf mynd um tvo Amerík-
juia í Evrópu. Öllum leiðist návist þeirra og
manni leiðist öll myndin. Stöku tilvistarlegt
spaug en Ilal Hartley gerir þetta miklu bet-
ur.
Beforc the Rain. Afskaplega verðug
saga og ljóst að höfundi myndarinnar liggur
mikið á hjarta. Hinsvegar nær maður aldrei
sriertingu við persónurnar, þær eru tákn-
myndir en ekki fólk.
Interview with the Vampire. Neil Jor-
dan, það séní, fékk alltof mikla peninga og
þurfti að nota Tom Cnúse. Honum varð liált
á svellinu.
Batnian Forever. Að eilífú? F.r ekki orð-
ið fullreynt með þessi leiðindi?
Legends of the Fall. Stóru fallbyssurn-
ar eru dregnar fram og þær hlaðnar með
myndarbrag. En þegar á að hleypa af kemur
í ljós að púðrið er blautt. Lúpuleg mynd.
The Viking Sagas. Afliverju?
Athyglisverðar
mynair á leiðinni
eru meðal annars:
The Ususal Suspects. Fimm þrjótar
fremja rán. Leikstjórinn Bryan Singer er nýtt
númer í Ameríku.
To Die For. Nicole Kidman fer á kostum
sem snargeðveik veðurfréttakona í mynd
Gus Van Sant.
Hoop Dreams. Þessi heimildamynd um
tvo blökkudrengi sem dreymir um frama í
körfubolta, hefur slegið í gegn.
llie Neon Bible. Nýjasta verk meistara
Terence Davies er væntanleg í Regnbogann.
II postino. Michael Radford hinn enski
fór til ítah'u og gerði þessa mynd um póst-
mann sem vingast við ljóðskáld og fær hjá
honum innblástur til ásta. Myndin bræðir nú
hjörtu í Evrópu og víðar.
Seven. Brad Pitt og Morgan Freeman elt-
ast við fjöldamorðingja sem drepur fólk eftir
dauðasyndunum sjö.
The Brothers McMullen. Þessi sigur-
vegari síðustu Sundance-hátíðar var gerð
fyrir krónuogfimmtíu í stofunni hjá móður
leikstjórans Edward Burns. Kómedía um
írskættaða bræður í New York.
The Young Poisoner’s Handbook.
Þessi mynd um ungan mann sem skemmtir
sér við að slátra vinum, ættingjum og öðrum
með eitri, þykir afskaplega flott.
Ulysess’ Gaze. Nýja ntyndin frá Theo
Angelopoulus, með Ilarvey Keitel í aðalhlut-
verki, vann m.a. Grand Prix du Jury á Cann-
es í maí. Fljótt fljótt, sagði fuglinn.
Skemmtilegasta
uppákoma arsins:
79 af stöðinni. Kvikmyndasafnið tók sig
til og lét gera nýlt eintak af myndinni. í ljós
kemur að við eigum klassík! Gunnar, Krist-
björg og Róbert standa sig öll afar vel undir
styrkri stjórn hins danska Erik Balling, sem
síðar gerði m.a. Matador þættina. Því ekki
að auglýsa myndina upp og keyra hana í bíói
um einhvern tíma?
Gleðilegt bíóár.
Líma&symr 5