Land & synir - 01.05.1998, Blaðsíða 2

Land&symr
Nr. 1S - 2. tbl. 4. án». 1998
Útgefandi: Félag kvikmyndagerðar-
manna, sími 552-1202, fax: 552-
0958. Tölvupóstur: fk@isholf.is. í
samvinnu við Kvikmyndasjóð íslands, Túngötu 14, 101 Reykjavík. Ritstjóri:
Ásgrímur Sverrisson (552-3204). Ábyrgðarmaður: Hákon Már Oddsson (552-
1258). Ritnefnd: Anna Th. Rögnvaldsdóttir, Böðvar Bjarki Pétursson, Hákon
Már Oddsson, Ólafur H. Torfason, Sigurjón Baidur Hafsteinsson Þorfinnur
Ómarsson. Prentun: Prentmet. Land & synir kemur út annan hvern mánuð.
Gósen-lsland,
óskalandið, hvenær
kemur þú?
Aðspurður um aðstæður
til kvikmyndagerðar hér í
landi í víðtali við
kvikmyndablaðið Myndmál
(2.tbl. 2. árg. okt. 1984) sagði Þráinn
Bertelsson: “Það er hvergi betra að vera en
hér. Ég er alltaf að sjá það betur og betur
hvflíkt gósenland ísland er fýTir kvikmynda-
gerðarmenn". Þráinn var þarna nýbúinn að
frumsýna Dalalíf og völfur á honum, þó
ekki sé laust við að greina megi vott af
spaugi í þessum ummælum. En hvort sem
þessi orð eru túlkuð sem háðslegar ýkjur
eða hjartans einlægni, standa þau fyrir sínu.
Það er gott hlutskipti að vera íslenskur
kvikmyndagerðarmaður. Ilann er nefnilega
landnámsmaður og það eru forréttindi.
En gósenlandið má bíða enn um sinn. Ef
íslensk kvikmyndagerð væri hús, þá var
skóflustungan tekin fyrir um tuttugu árum
en byggingin er ekki orðin fokheld enn. Vatn
og vindar leika unt hálfkarað húsið og það
hggur undir skemmdum. Þetta minnir á
byggingarsögu Þjóðleikliússins. Eftir opnun
þess var fyrst hægt að tala um fagmennsku í
leiklist.
Þar til haflst verður handa um að klára
“húsið", situr íslensk kvikmyndagerð fóst á
bernskuskeiðinu. Kvikmyndagerðarntenn fá
ekki tækifæri til að gera myndir reglulega og
ná þannig tökum á forminu og afraksturinn
verður tilviljanakenndur og ómarkviss.
Flestir þeirra reyna að sjá fyrir sér með
allskyns húmbúkki sem geíur þeim lítið sem
ekkert þegar upp er staðið. Starfsorkan fer
út og suður. Reynslan er jú besti skóUnn en
tækifærin til að öðlast hana eru vart fyrir
hendi. Það einfaldlega gengur ekki upp að fá
náðarsamlegast að gera myndir á flmm til U'u
ára fresti, eins og raunin rirðist vera með
flesta leikstjóra.
Ábyrgðin liggur að sjálfsögðu hjá
stjómvöldum að skapa íslenskri kvikmynda-
gerð fjárhagslegan gmndvöll til að hún fái
að blómgast. Ríkið leggur réttilega fleiri
hundruðir milljóna í leikhús á hverju ári, en
aðeins á annað hundrað milljónir í
kvikmyndagerð sem þó er margfalt
fjárfrekari Hstgrein. Framlag Reykjavíkur-
borgar til kvikmyndagerðar er ekki fyrir
hendi, en hún gerir Leikfélagi Reykjavíkur
kleift að reka starfsemi í Borgarleikhúsi - og
allt gott um það að segja. Hér er ekki á
nokkum hátt verið að gera athugasemdir við
þessi leiklistarframlög, enda þykist ég vita að
peningagnótt haldi leikliúsfólki ekki fyrir
vöku. Hinsvegar em engin haldbær rök fyrir
rýrum hlut kvikmyndagerðar í fjárlögum.
f togstreitunni niilU stjórnvalda og
kvikntyndagerðarmanna um fjármagn tii
kvikmynda fara þeir síðarnefndu halloka.
fmynd þeirra er nöldurmegin við miðju og
jafnvel Utið á þá sem vanþakkláta fyrir það
sem þeir þó hafa. Að þessu leytinu til hefur
kvikmyndageírann skort öfluga lobbyista, en
látið stjórnmálamenn komast upp með hið
gamalkunna bragð að snúa bibh'unni uppá
andskotann. Þessu verður að breyta.
Eftirfarandi málum er brýnt að koma í
horfhiðfyrsta:
• Auka þáttökuhlutfall Kvihmyndasjóðs í
tslenskum myndum uppía.m.k. helming
(er núna á bilinu 15-25%).
• Gefa koikmyndaiðmðinum tœkifœri til
að standa undir nafni með því aðfjölga
styrktum verhefnum um a.m.k. hehning,
eða uþþí 6-8 myndir ári (j)etta ásamt
auknu þáttöknhhitfalli þýðir rúmlega
þrefoldun sjóðsins).
• Taka upþ miklu nánari samskiþli milli
úthlutunarnefndar og umsiekjeiida.
• Re)’kjavíkurborg komi innífjármögnun
kvikmynda, ásamt nágrannasvéitatfélög-
unum, meösérstökum sjóði sem styrkti
framleiðslu innan svœðisíns, að hatti
Glasgow Film Fund.
• Gera Sjónvarpinu kleyft að stunda
öfluga framleiðslu á leiknu efni (lágmark
2-3 seríur á ári, auh stakra mynda og
léttari þátta sem gengu a.m.k. alla vetrar-
dagskrána).
• Koma Menningarsjóði útvarpsstöðva á
faglegan grunn með jnn að veita styrki til
kvikmyndagerðarmanna, en ekki til
frœðimanna eða annarra sem ktinna
ekhert á miðilinn. Eða scekja kvikmynda-
gerðarmenn um rannsóknarstyrki í
Vísindasjóð? Eðlilegast er að slíkir aðilar
vœru kallaðir til eftir þörfum ogynnu
undirstjóm þeirra sem hefðu faglega
þekkingu.
• Afnema heimild sjónvarpsstöðvanna til
að sœkja um íMenningarsjóð, enda er
það ekkert annað en mittifœrsla áféog
þjónarengum tilgangi. Hvetjum dattþetta
yfirleitt íhugF
• Sky/da Stöð 2 til aðframleiða tiltekið
lágmark af innlendu efni og ekki síst
leiknu. Þetta er t.d. gertgagnvart einka-
reknu sjónvarpsstöðvunum ÍBretlandi
(ITV) og erforsenda fyrir starfsleyft
þeirra.
Þetta er svona það brýnasta ef íslensk
kvikmyndagerð á nokkumtímann að verða
að einhverju öðru en tilviljanakenndu sporti
nokkurra ævintýramanna.
Þá fyrst er hægt að byrja að tala um
Gósenlandið.
Félag kvikmyndagerðarmanna
stofnað 1966
STJÓR.N. Formaður: Hákon Már Oddsson. Varaformaður: Þorkell S. Harðarson.
Gjaldkeri: Katrín Ingvadóttir. Ritari: Jón Karl Helgason. Meðstjómandi: Hjálmtýr
Heiðdal. Varamaður: Kristín María Ingitnarsdóttir. FORMENN GILDA. Fram-
kvcemda- ogframleiðslugHdiftóm Finnsdóttir. Handritshöfundagildi: Friðrik
ErUngsson. HljóðgUdi: Þorbjörn ErUngsson. HreyfmyndagUdi: Kristín María
Ingimarsdóttir. Klipparagildi: Sigurður Snæberg Jónsson. Kvikmyndastjóragildi:
Hjáhntýr Heiðdal. Leikmyndagildi: Geir Óttarr Geirsson. FULLTRÚAR FK. /stjórn
Kvikmyndasjóðs: Jóna Finnsdóttir. ístjóm MEDIA upplýsingaskrifstofunnar á ís-
landi: Ásthildur Kjartansdóttir. Ístjórn Bandalags íslenskra listamanna: Hákon
Már Oddsson. ífulltrúaráði Listahátíðar: Þór Eh's Pálsson. /Kvikmyndaskoðun
og ISETU/FISTAV: Sigurður Snæberg Jónsson. Istjórn Kvíkmyndahátíðar í
Reykjavtk: Böðvar Bjarki Pétursson.
SMÁTT EN FAGURT
Tíðindi úr kvikmyndaheiminum
Hvað er að gemst með Kvikmyrtdahátíð Reykjavíkur?
SEINT í RASSINN GRIPIÐ
EftirÞorfmn Ómarsson
Reykjavík er líklega
sú höfuðborg Ev-
rópu, sem nýtur þess
vafasama heiðurs, að
starfrækja lélegustu
og metnaðarsnauð-
ustu kvikmyndahátíð-
ina. Og enn verra: af
öllum 100 þúsund
manna borgum hins
svokallaða siðmenntaða heims stendur
engin borg sig verr í að boða fagnaðar-
erindi kvikmyndalistarinnar en einmitt
Reykjavík. Að þessu viðbættu er Reykja-
vík bæði stærsta og fjölmennasta borg
hins vestræna heims, sem ekki hefur að
geyma svokallað cinematek (orðið
hefur af eðlilegum ástæðum ekki verið
þýtt, enda lítið gagn í að þýða hugtak
sem öllum virðist óþekkt. Það gæti
kallast bíótek). Slík musteri eru
hvarvetna álitin jafn mikilvæg og lista-
söfn, gallerí eða bókasöfri, en ekki hér í
henni Reykjavík.
Aðstæður hvergi betri
Þetta eru kannski þung orð, en því
miður dagsönn. Af þessu mætti draga þá
ályktun, að hér væri engin kvikmynda-
menning og að landinn væri h'tið fyrir að
fara í bíó. Öðru nær. Málið verður
nefnilega enn ömurlegra þegar htíð er tíl
þeirrar staðreyndar, að hér eru skilyrði
eins best verða á kostíð; íslendingar fara
allra þjóða mest í bíó og af borgar-
samfélögum fer hver Reykvíkingur oftar í
kvikmyndahús en íbúar nokkurra borga,
eða rösklega tíu sinnum á ári. Önnur
eins aðsóknartala þekkist hvergi. Þetta er
engin nýlunda, heldur hafa íslendingar í
áratugi verið mestu bíósjúkhngar heims.
Kvikmyndaforkólfar um gjörvalla heims-
byggðina öfunda íslendinga fyrir hina
glæsilegu kvikmyndamenningu, sem hér
blómstrar samkvæmt statístíkinni. Sem-
sagt: Reykjavík, með öll sín glæsilegu
kvikmyndahús og hina íjölmörgu áhorf-
endur, gæti auðveldlega náð sama stalli
og Mílanó og San Síró hafa í fótbolt-
anum.
En ekki er allt gull sem glóir. Þrátt
fyrir stórbrotna kvikmyndasali, sem
innihalda hljóðgræjur uppá tugi millj-
óna, og jafnvel þótt reykvísk kvik-
myndahús næli sér stundum í heims-
frumsýningar á blokkbösturum, ræður
einhæfnin ríkjum hér á landi. Úrval
kvikmynda er afar þröngt og tilraunir
kvikmyndahúsanna til að sýna kvik-
myndir frá óhefðbundnum menningar-
svæðurn eru fátíðar. Engir sénsar eru
teknir í vali á myndum, - ja, nema þær
séu bandarískar. Reykjavík er þannig
orðinn einn ailsherjar hamborgarastaður
kvikmyndanna, þar sem áhorfendur geta
í besta falli valið sér mismunandi áiegg á
hamborgarann.
Möguleikarnir blasa við
Af þessunt sökum er það ekki bara
dapurleg staðreynd, heldur líka fáheyrð
og ótrúleg, að hér skuli ekki vera
starfandi bíótek, sem sýni óhefðbundnari
kvikmyndaverk í bland við klassísk
meistaraverk kvikmyndaaldarinnar.
Skyldi því vera fundinn staður í
fyrirhugaðri tónlistar- og ráðstefnuhöll?
Drím on, myndi einhver segja.
En nóg um bíótekið. I Reykjavík eru
líka einstök skilyrði til að koma á fót
öflugri kvikmyndahátíð. Rétt einsog
ísland er skapað sem fiskvinnsluland og
að íslendingar eru hin fullkomna þjóð
erfðarannsókna, er Reykjavík kjörinn
vettvangur fyrir kvikmyndahátíð á
heimsmælikvarða. Sem áður segir
nálgast kvikmyndahúsin tæknilega
fullkomnun og áhorfendur fylla salina
hvað sem á dynur. Hvorki sjónvarps- né
myndbandavæðing kom í veg fyrir það
og ekkert bendir til að netvæðingin geri
það heldur í næstu framtíð. íslendingar
eru og verða bíófrík. Þessu tíl viðbótar er
ísland, og nú síðast Reykjavík, í tísku
víða um heim. Einkum er Reykjavík í
tísku hjá þeim, sem fást við nútíma
hstsköpun, t.d. popptónlistarmönnum og
kvikmyndagerðarfólki. Sem dæmi má
nefna, að skandinavískar farandhátíðir,
sem haldnar eru í skiptís innan Norður-
landanna, eru hvergi vinsælli en á
íslandi. Þetta á við bæði um hérlenda
áhorfendur og fjölda þeirra, sem sjá
ástæðu til að heimsækja landið vegna
viðkomandi kvikmyndahátíðar. Meðbyr
sem þennan væri auðveldlega hægt að
nýta, allri þjóðinni til hagsbóta, ef hér
væri vottur af framsýni og tilfínningu fyrir
viðskiptalegum hagsmunum menningar-
innar.
Bjarnargreiðinn
En markmið með kvikmyndahátíð í
Reykjavík hafa reyndar aldrei verið svo
háleit og því líklega ekki sanngjarnt að
dæma núverandi hátíð á þeim for-
sendum. Enda þarf það ekki.
Kvikmyndahátíðin hefur dæmt sig sjálf að
undanförnu og hlotíð falleinlainn. Fyrir
tveimur árum var hátíðin gerð að
sjálfseignarstofnun, án afskipta Lista-
hátíðar, en komið hefur á daginn, að slík
aðgerð var ekkert annað en bjarnar-
greiði, einkum vegna hins grátbroslega
framlags ríkis og borgar, sem var
ákveðið 1,5 milljónir króna. Ríkisvaldið
kom reyndar í veg fyrir að hátíðin yrði
gjaldþrota í fyrra, með einnar milljóna
króna aukafjárveitingu.
Hvað um það, fjárveitingar til Kvik-
myndahátíðar í Reykjavík eiga ekki að
vera taldar í milljónum króna, heldur í
tugum milljóna. Allra smæstu kvik-
myndahátíðir, sem Kvikmyndasjóður
íslands hefur samskipti við, eru reknar á
þeirri stærðargráðu. En hvað sem
opinberu framlagi líður, má velta því
fyrir sér, hvers vegna Kvikmyr.dahátíð í
Reykjavík hefur ekki fengið stuðning frá
ferðamálayfirvöldum, flugfélögum og
öllum öðrum, sem hagnast á að koma
landi og borg í sviðsljós erlendra
fjölmiðla og stuðla þannig að auknum
ferðamannastraumi til landsins. Slíkir
aðilar eru hvarvetna helstu bakhjarlar
kvikmyndahátíða - nema á íslandi.
Amatörismi
En með þessu er því miður ekki öll
sagan sögð. Of lítill höfuðstóll og erflð
fjárhagsaðstaða réttlætir á engan hátt hin
viðvaningslegu vinnubrögð, sem verið
hafa á hátíðinni síðustu tvö ár. Engu
líkara er en markmiðið hafi verið að
halda kvikmyndahátíð í leyni, án vitundar
þjóðarinnar, þarsem úrval mynda yrði
2 Uano&synir