Morgunblaðið - 01.03.2018, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. MARS 2018 13SJÓNARHÓLL
HEYRNARSTÖ‹INKringlunni • Sími 568 7777 • heyra.is
exton™ heyrnartækin opna nýjar leiðir í samskiptum
auka lífsgæðin. Komdu í ókeypis heyrnarmælingu
fáðu heyrnartæki lánuð til reynslu.
Við hjálpum þér
að bæta lífsgæðin
R
og
og
BÓKIN
Auðvelt væri að afskrifa tónlistar-
mennina Diddy, Dr. Dre og Jay-Z
sem hverja aðra
flinka listamenn sem
kunna að semja gríp-
andi lög og koma sér
á framfæri. En ef að
er gáð eiga þeir sér
allir merkilega sögu
og létu ekki erfið
uppvaxtarár aftra sér
frá því að klifra upp á
toppinn í bandaríska
afþreyingargeiranum
þar sem þeir byggðu
upp viðskiptaveldi í
kringum sjálfa sig.
Rappararnir þrír eru naskir við-
skiptamenn, útsjónarsamir mark-
aðsmenn og djarfir frumkvöðlar –
fjölhæfir menningarjöfrar – sem
hafa sett mark sitt á alla heims-
byggðina.
Um þetta fjallar ný bók eftir
Zack O‘Malley Greenburg, rit-
stjóra menningar- og afþreying-
ardeildar Forbes. Bókin heitir 3
Kings: Diddy, Dr. Dre, Jay-Z, and
Hip Hop‘s Multibillion-Dollar
Rise.
Höfundinum reiknast til að auð-
æfi tónlistarstjarn-
anna þriggja nemi
samtals rösklega
tveimur milljörðum
dala, og það merki-
lega er að tekjur
þeirra af plötusölu og
tónleikahaldi voru
ekki það sem gerði þá
svona ríka. Dr. Dre
hafði t.d. 3 milljarða
dala upp úr krafsinu
þegar hann seldi
Apple hlut sinn í
heyrnartólaframleið-
andanum Beats, Diddy framleiðir
vodka undir merkinu Ciroc og
Jay-Z hefur reynt að láta að sér
kveða í tónlistarstreymisgeiranum
með fyrirtækinu Tidal. Allir hafa
þeir nýtt sér það að rappheimur-
inn snýst um fleira en bara tónlist
og er einn risastór markaður fyrir
tískufatnað, kvikmyndir, raftæki
og drykkjarvöru. ai@mbl.is
Merkilegt
ferðalag þriggja
rappara á toppinn
Um miðjan síðasta mánuð tilkynnti Bandaríkjastjórnað hún hygðist leggja á tolla á þvottavélar fram-leiddar í Suður-Kóreu og sólarsellur framleiddar í
Kína. Auk þessa var tilkynnt um að fyrirhuguð væri hækk-
un tolla á aðrar vörur framleiddar í Kína. Þessar aðgerðir
eru liður í að uppfylla kosningaloforð Trumps forseta um að
verja bandarískan iðnað fyrir erlendri samkeppni. Um-
ræddar ákvarðanir munu eflaust auka spennu milli þessara
ríkja, en þau eru stórir þátttakendur í alþjóðlegum við-
skiptum á heimsvísu. Í þessari grein verður aukin verndar-
hyggja í alþjóðaviðskiptum gerð að umtalsefni og hvaða úr-
ræði standa ríkjum til boða sem fyrir verndarhyggjunni
verða.
Allar þjóðir byggja efnahag sinn að einhverju leyti á al-
þjóðaviðskiptum. Um það er almenn sátt meðal hagfræð-
inga (og annarra sérfræðinga) að með alþjóðlegum við-
skiptum verða sköpuð efnahagsleg
gæði sem auka almennt lífsgæði al-
mennings. Þannig hafa alþjóðleg við-
skipti milli landa gert einstökum
löndum kleift að vinna gegn fátækt
og auka efnahagslega velsæld þegna
sinna. Svo dæmi sé nefnt, þá er talið
að sú ákvörðun Kína, að opna hag-
kerfi sitt fyrir alþjóðaviðskiptum árið
1979, hafi leitt til þess að 800 millj-
ónir einstaklinga hafi brotist úr sárri
fátækt. Þá var það ein röksemd fyrir
aðild Íslands að EES-samningnum á
sínum tíma að með samþykkt hans
myndu einstaklingar og fyrirtæki
hér á landi njóta umtalsverðs ávinn-
ings vegna verulegrar lækkunar tolla og aukins aðgangs að
innri markaði Evrópusambandsins.
Jákvæð áhrif alþjóðaviðskipta á almenna hagsæld hefur
lengi verið viðurkennd og þá sérstaklega sá hluti sem gerir
þjóðum kleift að rísa úr sárri fátækt. Þannig sé þátttaka í al-
þjóðaviðskiptum mun líklegri til að auka hagsæld þjóða
heldur en t.d. þróunaraðstoð. Ban Ki-Moon, fyrrverandi að-
alritari Sameinuðu þjóðanna, komst svo að orði í ræðu árið
2014: „International trade is an essential component of an
integrated effort to end poverty, ensure food security and
promote economic growth. An ounce of trade can be worth a
pound of [development] aid. Trade can – and should – bene-
fit everyone. That is why the international community sho-
uld avoid protectionism.“ Þessi skoðun aðalritarans er í full-
komnu samræmi við stefnu Bandaríkjanna frá lokum síðari
heimsstyrjaldar.
Það er því ekki ofsögum sagt að stefnubreyting Banda-
ríkjastjórnar veldur áhyggjum. Samkvæmt þeim hluta
þjóðaréttarins sem fjallar um alþjóðleg viðskipti (e. int-
ernational trade law) er ljóst að tiltekin úrræði standa
bæði Suður-Kóreu og Kína til boða samkvæmt reglum Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar í Genf (e. World Trade Org-
anization, WTO). Rétt er að geta þess að umræddar regl-
ur, sem veita Suður-Kóreu og Kína þessi úrræði, voru
samdar undir forystu Bandaríkjanna á árunum 1986-1994
í svokallaðri Uruguay samningalotu. Samkvæmt þessum
reglum WTO geta þessi lönd höfðað mál á hendur Banda-
ríkjunum og krafist þess að nefnd, sem starfar samkvæmt
reglum WTO, skeri úr um það hvort umræddir verndar-
tollar brjóti gegn Alþjóðasamn-
ingi um tolla og vöruviðskipti frá
1994 (e. General Agreement on
Tariffs and Trade, GATT). Kom-
ist nefndin að slíkri niðurstöðu
geta Suður-Kórea og Kína gripið
til sinna eigin verndarráðstafana
til að vega upp á móti neikvæðum
afleiðingum verndartolla Banda-
ríkjanna.
Þrátt fyrir fyrrnefnda stefnu-
breytingu Bandaríkjastjórnar þá
er sú staða sem nú er uppi ekki
fordæmalaus. Árið 2002 lagði
George W. Bush sérstakan toll á
stál framleitt í Kína og komst
áfrýjunarnefnd innan WTO að þeirri niðurstöðu ári síðar
að tollurinn bryti gegn reglum GATT samningsins.
Bandaríkin voru hins vegar ósammála þeirri niðurstöðu
og neituðu að afnema tollinn. Að fenginni þeirri afstöðu
ákvað WTO að ákveðin viðskiptalönd Bandaríkjanna gætu
lagt á viðbótartolla á bandarískar vörur, jafnvirði tveggja
milljarða dollara. Sú niðurstaða leiddi til þess bandarísk
yfirvöld afnámu verndartollinn.
Það verður því áhugavert að fylgjast með þróun mála
næstu misserin og þá hvort Kína og Suður-Kórea ákveða
að höfða mál gegn Bandaríkjunum fyrir WTO stofnuninni
og hvaða afleiðingar það kann að hafa á samskipti ríkjanna
og alþjóðleg vöruviðskipti.
Verndartollar
LÖGFRÆÐI
Finnur Magnússon
hæstaréttarlögmaður og aðjúnkt við lagadeild
Háskóla Íslands
”
Svo dæmi sé nefnt, þá
er talið að sú ákvörðun
Kína, að opna hagkerfi
sitt fyrir alþjóðavið-
skiptum árið 1979,
hafi leitt til þess að 800
milljónir einstaklinga
hafi brotist úr sárri
fátækt.