Morgunblaðið - 15.03.2018, Síða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARS 2018FRÉTTIR
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Fyrir hér um bil ári bauð Fimm
stjörnu hreyfingin mér á ráð-
stefnu í þinghúsinu í Rómaborg.
Þar var rætt um hvort Ítalía ætti
að segja skilið við evruna, og
hvernig væri þá best að gera það.
Flestir sem tóku til máls, ég
þeirra á meðal, mæltu með alls
kyns óhefðbundnum lausnum, en
gengu ekki svo langt að mæla
fyrir því að Ítalía færi með öllu úr
evrusvæðinu.
Fremst í áheyrendahópnum sat
Luigi Di Maio, þingflokks-
formaður Fimm stjörnu hreyfing-
arinnar. Hann fylgdist með þess-
um frekar tæknilegu umræðum í
heilan dag. Skömmu eftir ráð-
stefnuna lét hann niður falla hið
kjánalega stefnumál flokksins að
boða til þjóðaratkvæðagreiðslu um
aðild að evrusvæðinu. Ég tel það
ekki kjánalegt, út af fyrir sig, að
hafa efasemdir um aðild Ítalíu að
evrusvæðinu. En þjóðaratkvæða-
greiðsla er ekki rétta leiðin til að
fara. Forsætisráðherra sem myndi
boða til atkvæðagreiðslu af því
tagi myndi um leið hrinda af stað
fjármálakreppu. Ríkisstjórnin yrði
hrakin frá völdum löngu áður en
landið myndi segja skilið við
evruna.
Í ljósi þess hve flokki hans gekk
vel í þingkosningunum 4. mars
síðastliðinn eru góðar líkur á að
Di Maio verði næsti forsætisráð-
herra Ítalíu. Hann reynir núna að
staðsetja sig á miðjunni og leitar
að samstarfsflokkum. Hvað hug-
myndir ætli hann hafi um evruna
núna?
Gæti skemmt fyrir umbótum
Sem betur fer er þjóðarat-
kvæðagreiðsla um evruna ekki
lengur inni í myndinni. En það er
hugsanlegt, og jafnvel líklegt, að
næsta ríkisstjórn Ítalíu geti
skemmt fyrir hugmyndum Frakka
og Þjóðverja um að gera umbætur
á samstarfi evruríkjanna.
Fyrr í vikunni komumst við að
því að hópur átta smærri ríkja í
Norður-Evrópu, með Holland í
fararbroddi, er andsnúinn umbót-
unum því ríkisstjórnum þeirra
hugnast ekki framsal fjárlaga-
valds. Ítalía hefur líka ærið tilefni
til að vera á móti umbótunum þó
að ástæðurnar fyrir því séu ekki
þær sömu. Umbæturnar myndu
efla hlutverk efnahagsstöðugleika-
stofnunar ESB, sem í dag heldur
utan um 500 milljarða evra björg-
unarsjóðinn sem settur var á lagg-
irnar árið 2012 þegar evrukreppan
stóð hvað hæst. En á móti krefjast
Þýskaland og fleiri evrulönd þess
að hálf-sjálfvirk uppstokkun
skulda eigi sér stað. Engin ítölsk
ríkisstjórn gæti fallist á þetta.
Sem stendur er greinileg hætta á
því að umbótatillögur Emmanuels
Macron Frakklandsforseta nái
ekki í gegn, eða í besta falli að
umbæturnar verði útþynntar. Sú
var tíðin að samstarf Frakklands
og Þýskaland var bæði nauðsyn-
legt og nægjanlegt til að knýja í
gegn hvers kyns breytingar innan
ESB. Í dag er það ekki lengur
raunin.
Það er líka hætta á að útgjöld
ítalska ríkisins fari fram úr áætl-
un. Mjög líklegt er að svo fari,
sama hvort Di Maio verður for-
sætisráðherra eða embættið hafni
hjá Matteo Salvini leiðtoga hins
innflytjenda- og evrufælna Norð-
urbandalags, Lega Nord.
Flokkarnir tveir stóðu uppi sem
stærstu sigurvegarar kosninganna.
Fimmstjörnuhreyfingin vill inn-
leiða borgaralaun, sem er ein af
ástæðunum fyrir því að flokkurinn
er sérstaklega vinsæll á meðal
ungra kjósenda. Norðurbandlagið
vill koma á flötum skatti. Þar sem
hvorugur flokkanna hefur boðað
lækkun ríkisútgjalda til að vega
uppi á móti þessum stefnumálum
sínum þá munu útgjaldatillögur
þeirra ekki falla að reglum ESB
um leyfilegan halla á fjárlögum.
Hugmynd um hliðstæða mynt
Ef ríkisútgjöldin fara úr bönd-
unum gæti það kynt undir um-
ræðunni um að koma á hlið-
stæðum gjaldmiðli, sem yrði
nokkurs konar mjúk útgáfa af því
að segja skilið við evruna. Sumir
ítalskir hagfræðingar eru mjög
spenntir fyrir hugmyndinni um
„ríkisfjármálamynt“ (e. fiscal
money) eins og hún er kölluð.
Hún gengur út á að nota brellur
nútíma fjármálavísinda til að búa
til eitthvað sem virkar á svipaðan
hátt og peningar en heyrir ekki
undir valdsvið seðlabanka.
Kannski muna lesendur eftir
skuldatryggingum (e. credit
default swaps, CDS), alræmdri
tegund fjármálagerninga sem áttu
sinn þátt í fjármálakreppunni,
seljanlegum verðbréfum sem virk-
uðu svipað og trygging. Fjár-
festar gátu keypt þessa samninga
til að tryggja sig gegn mögulegu
greiðslufalli skuldabréfa sem gef-
in voru út af fyrirtækjum og ríkj-
um.
Ríkisfjármálamynt er tæknilega
séð öðruvísi. En sú hugmynd að
nota eina tegund fjármálagern-
ings til að örva aðra er af svip-
uðum meiði: ríkisstjórn Ítalíu
myndi gefa út formlega inneign-
arkvittun og senda hverjum og
einum ríkisborgara, t.d. 1.000
evrur á mann. Þessa kvittun gæti
fólk notað til að borga skattana
sína eða selt hana með afslætti.
Markaður yrði til fyrir þessar
kvittanir því að þær mætti nota til
að greiða skattaskuld við ríkið.
Ég geri ráð fyrir að hin evru-
löndin, og Seðlabanki Evrópu,
myndu vera lítt hrifin af hug-
myndinni því hún grefur undan
þeirri sýn að evran sé eini gjald-
miðill evrusvæðisins. Yanis
Varoufakis, fyrrverandi fjár-
málaráðherra Grikklands, stakk
upp á svipaðri lausn áður en
skuldakreppa Grikklands skall á
árið 2015. Grikkland var ekki
tilbúið að fara þessa leið, og gríski
forsætisráðherrann Alexis Tsipras
kaus frekar hefðbundna björg-
unaráætlun. En hugmyndin gæti
snúið aftur á Ítalíu. Jafnvel Silvio
Berlusconi, fyrrverandi forsætis-
ráðherra landsins, studdi hug-
myndina um hliðstæðan gjaldmiðil
í aðdraganda kosninganna.
Fyrirsjáanlegar útkomur
Við stöndum því frammi fyrir
þremur fyrirsjáanlegum útkomum
fyrir evrusvæðið: að neitunarvald
verði notað gegn hvers kyns um-
bótahugmyndum; að ítalska ríkið
verði rekið með miklum halla; og
að hliðstæður gjaldmiðill verði
gefinn út og verði undanfari þess
að brestir komi í myntbandalagið.
Bætist þetta við möguleikann á að
valinn verði herskár arftaki Mario
Draghi í stöðu seðlabankastjóra
SBE.
Ályktun mín er því að Ítalía
muni áfram verða helsti áhættu-
valdur evrusvæðisins um
fyrirsjáanlega framtíð.
Ítalía eykur enn á vanda evrusvæðisins
Eftir Wolfgang Münchau
Kosningaúrslitin á Ítalíu
auka líkur þess að útgjöld
ítalska ríkisins muni fara
vaxandi og draga um leið
enn frekar úr möguleikum
þess að hugmyndir um
umbætur á evrusvæðinu
nái fram að ganga.
AFP
Luigi Di Maio er í lykilstöðu eftir kosningarnar á Ítalíu fyrr í mánuðinum en það gæti orðið örlagaríkt fyrir evrusvæðið.
Meira til skiptanna