Fréttablaðið - 04.10.2018, Blaðsíða 12

Berglind Hólm Harðardóttir situr í stjórn samtakanna Olnbogabörn/Týndu börnin
okkar. Hún segir að áhyggjufull
móðir hafi leitað til samtakanna
vegna sonar síns sem varð tvítugur
á dögunum en hann afplánar í fang­
elsinu á Hólmsheiði.
„Þessi ungi maður er ekki búinn
að mennta sig og hefur verið að
velkjast um í kerfinu í einhver ár
og endar svo þarna. Hann sýnir nú
áhuga á því að mennta sig og fyrsta
skóladaginn nú í byrjun hausts
fer hann á Facebook í tölvunni
sem hann fær til afnota til að iðka
sitt nám. Það er bannað að fara á
Facebook í fangelsinu og því hlýtur
hann refsingu. Refsingin sem hann
fær er hins vegar sú að hann er
settur í bann frá skólanum í mánuð
og að auki fá aðrir fangar ekki að
fara á netið í þrjá sólarhringa,“ segir
Berglind. „Við erum að skoða þetta
mál enda hafa samtökin áhuga á
að skoða hvernig búið er að unga
fólkinu okkar í fangelsum landsins.“
Bíða upplýsinga um verklag
Facebook er ein af mörgum síðum
sem bannað er að fara á í fangelsinu
og ber að fara eftir því. Hægt er að
loka fyrir síðurnar svo að ekki sé
hægt að fara inn á þær þó svo að
það sé reynt.
„Það hefur verið mjög létt fyrir
hann að komast þarna í gegn. Það er
spurning hvort Fangelsismálastofn­
un þurfi ekki bara að endurskoða
tölvumálin. Þetta væri allt annað ef
drengurinn væri mjög klár í tölvum,
en það er ekki raunin,“ segir Berg­
lind. „Auðvitað á hann að virða regl­
urnar en okkur finnst þetta brjóta á
öllu því sem á að kallast betrun, því
sem á að hjálpa honum að verða að
Bann við menntun
til betrunar?
Þeir sem eru í þeirri stöðu að þurfa að afplána dóma í fangelsi hafa með mis­
munandi hætti brotið lög og með
þessu úrræði er þeim gert að taka
út refsingu og markvisst skal stefnt
að betrun. Það er ekki óskynsamleg
nálgun, en útfærslan hefur gengið
misvel og oft koma upp vandamál
sem getur reynst erfitt að leysa við
þessar kringumstæður.
Þekkt er að ýmsum ráðum er
beitt komi til hegðunarvanda eða
átaka innan veggja fangelsa bæði
hérlendis sem erlendis og fyrir aga­
brot er hópnum oftsinnis refsað
auk einstaklingsins sjálfs. Réttindi
geta verið dregin til baka, líkt
og heimsóknir fjölskyldu og
aðgangur að afþreyingu, og í
sumum tilvikum er einangrun
beitt. Það er augljóst að fangar
eiga það sameiginlegt að hafa
ekki fulla stjórn á kringum­
stæðum sínum með sama hætti
og þeir sem ganga frjálsir og er
það hluti þeirrar frelsissviptingar
sem þeir eru dæmdir til.
Á sama hátt er augljóst að ekki
eru allir fangar eins, né sitja þeir
inni fyrir sömu afbrot. Mikill
munur getur verið á félags­
legum tengslum þeirra,
stöðu innan sem utan
veggja fangelsis, fjöl­
s k yl du a ð s t æ ð u m ,
menntun og starfs­
reynslu sem og heil­
brigði þeirra hvort
heldur er líkamlegu
eða andlegu. Að
vera aðskilinn frá
fjölskyldu og vinum
reynist vafalítið erfitt
og fyrir þá sem glíma
við fíkni og/eða geð­
sjúkdóma má segja að
ástandið sé brothætt svo
vægt sé til orða tekið.
Umræða um geðheil­
brigðisþjónustu við fanga
hefur verið fyrirferðar­
mikil og er ekki enn búið
að leysa þann vanda þrátt
fyrir að skýrt sé kveðið á
um að ekki skuli mismuna
Réttur til þjónustu
einstaklingum og fangar eigi rétt
til slíkrar aðstoðar. Tíðni sjálfsvíga
er há innan veggja fangelsa um
allan heim og versnun á líðan ein­
staklinga sem glíma við geðsjúk­
dóma er öllum ljós. Umboðsmaður
Alþingis lýsti því viðhorfi að vistun
geðsjúkra manna í fangelsi kynni
að brjóta gegn ákvæðum stjórnar­
skrár og Mannréttindasáttmála
Evrópu og að fangar ættu rétt á að
njóta þeirrar umönnunar sem þeir
þurfa samkvæmt stjórnarskrá og
lögum. Fangelsismálastjóri og Rík­
isendurskoðun ásamt fleirum hafa
kallað eftir því að stjórnmálamenn
og þá aðallega ráðherrar standi í
lappirnar með fjárveitingar og skil­
greiningu á þeirri þjónustu sem
veita skuli í fangelsum hérlendis, en
þeirri vinnu er ekki lokið. Þó hefur
verið ýtt á eftir því reglulega síðan
árið 2010 hið minnsta.
Fíknivandi blandast sérstaklega
saman við önnur undirliggjandi
vandamál og getur verið erfitt að
eiga við hann nema með stuðningi
fagfólks. Fíknin flækir ferli geðsjúk­
dóma og vandans almennt svo það
er ekki hægt að leggja nægjanlega
áherslu á það að þverfagleg teymi
starfi innan veggja fangelsanna.
Refsingin getur ekki falist í því að
sjúkdómsástand versni til muna
og leiði jafnvel til dauða. Betr­
unarferli fanga er mikilvægt og
að þeir hafi tækifæri til að snúa af
þeirri braut sem leiddi til vistunar.
Heilsa og heilbrigði eru lykilatriði
þar, menntun og endurmenntun
skipta miklu sem og félagslegt
tengslanet þeirra sem um
ræðir. Við þurfum því að
vera vakandi fyrir öllum
þessum þáttum og tryggja
að við gefumst ekki upp við
mjög svo erfitt og krefjandi
verkefni sem þjónusta og
umönnun við fanga er.
Ráðherrar, það er kominn tími til
að kippa þessu í liðinn.
Að vera aðskil-
inn frá fjöl-
skyldu og vinum reynist
vafalítið erfitt og fyrir þá sem
glíma við fíkni- og/eða
geðsjúkdóma má segja að
ástandið sé brothætt svo
vægt sé til orða tekið.
Teitur Guðmundsson læknir.
Við vitum það
alveg að ef
maður missir mánuð úr
skóla þá er erfitt að ná því
aftur upp, á flestum stöðum
þýðir það fall.
Berglind Hólm Harðardóttir,
stjórnarmeðlimur Olnbogabarna/
Týndu börnin okkar.
Stjórnarkona í Olnbogabörnum setur spurningarmerki við
þá refsingu í fangelsinu á Hólmsheiði að gera fanga brottræk-
an frá námi í mánuð vegna smávægilegs brots. Hún segir það
mikilvægt að halda föngum í námi, sérstaklega ungu fólki,
enda liður í því að beina þeim á rétta braut.
betri manni með því að mennta sig.
Við vitum það alveg að ef maður
missir mánuð úr skóla þá er erfitt að
ná því aftur upp, á flestum stöðum
þýðir það fall. Það hefur lengi ríkt
úrræðaleysi gagnvart þessum börn­
um sem lenda utan vegar og þetta
gæti verið anginn af því, að þau endi
í fangelsi.“
Nemendur í fangelsinu á Hólms­
heiði hafa aðgang að tölvum frá
klukkan 9 til 16 og nota þeir þennan
tíma til að skila inn verkefnum í fjar­
náminu. Nemandinn sem um ræðir
getur ekki skilað inn verkefnum í
gegnum tölvuna vegna bannsins og
fær því núll í einkunn. Líkt og stend­
ur í lögum um fullnustu refsinga
getur forstöðumaður fangelsis beitt
fanga agaviðurlögum vegna brota
á lögum, reglugerðum og reglum.
Berglind segir að búið sé að óska
eftir verklagsreglum hjá Fangelsis­
málastofnun vegna þessa tiltekna
máls. „Við fengum þau svör að það
væri forstöðumaður fangelsisins
sem tæki ákvörðun með svona mál.
Við vinnum nú í því að óska eftir
upplýsingum um það.“
Skólinn í fangelsinu hófst 10.
september og komst upp um brotið
þann 12. september. Refsingin tók
gildi þann 15. Ungi maðurinn er enn
þá í banni. Fangelsismálastofnun
virtist ekki kannast við málið þegar
innt var eftir svörum. – gj
TilVerAn
Hóprefsingar
óásættanlegar
Afstaða, félag fanga, hefur
ítrekað mótmælt því hvernig
forstöðumenn fangelsa landsins
beita agaviðurlögum, en félagið
segir að oftar en ekki þjóni þau
ekki tilgangi sínum.
„Saga unga mannsins á Hólms-
heiði er skýrt dæmi um það og
nánast óskiljanlegt að telja það
ásættanlega refsingu að hefta
aðgang hans að náminu, enda er
nám algjör grunnur að allri betrun
í kerfinu. Með margvíslegum
hætti má bæta stuðning, þar með
talið eftirlit, í stað þess að beita
íþyngjandi viðurlögum,“ segir
Guðmundur Ingi Þóroddsson, for-
maður Afstöðu.
„Agaviðurlög í íslenskum
fangelsum eru að mestu arfleifð
fornaldarhugsunar þar sem viður-
lögin eru oft margþætt, sem oftar
en ekki ýtir undir veikindi fangans
sem er iðulega fíknisjúkdómur og
kemur harðast niður á fjölskyldu
fangans og samfélaginu. Við
ættum ekki að eiga í erfiðleikum
með að finna betri aðferðir enda
hafa þær verið teknar upp í mjög
mörgum Evrópulöndum og þá
sérstaklega á Norðurlöndunum
sem eru auðvitað þau lönd sem
við viljum bera okkur saman við
en erum áratugum á eftir þegar
kemur að fang-
elsismálum.“
Guð-
mundur
bætir því við
að Afstaða
telji hóp-
refsingar
með öllu
óásættan-
legar og vera aðeins til þess
fallnar að valda ólgu meðal fanga
sem beinist þá að þeim brotlega
og getur auðveldlega sett við-
komandi fanga í hættu.
„Tilgangurinn virðist hreinlega
vera sá að nota fangahópinn til
að sjá um að framfylgja refsingu
á hendur einum einstaklingi. Það
kann ekki góðri lukku að stýra.
Með svipuðum hætti hefur fjöl-
skyldum dómþola, oft og tíðum
börnum þeirra, verið gert að
taka út heimsóknarbann vegna
agaviðurlaga. Að beita slíkum
refsingum er að mati Afstöðu for-
kastanlegt,“ segir Guðmundur. – gj
Ítarlegt viðtal við Gylfa Þor-
kelsson, kennslustjóra á Litla-
Hrauni og frekari umfjöllun
má finna á +Plús síðu Frétta-
blaðsins.
Fréttablaðið +Plús er
eingöngu í Fréttablaðs-appinu
eða í PDF-útgáfu blaðsins sem
er aðgengileg á frettabladid.is.
+Plús
Við ættum
ekki að eiga í
erfiðleikum með að finna
betri aðferðir enda hafa þær
verið teknar upp í mjög
mörgum evrópulöndum og
þá sérstaklega á norður-
löndunum.
Guðmundur Ingi Þóroddsson,
formaður Afstöðu.
4 . o k t ó b e r 2 0 1 8 F I M M t U D A G U r12 F r é t t I r ∙ F r é t t A b L A ð I ð
0
4
-1
0
-2
0
1
8

0
4
:2
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
0
F
D
-0
A
0
C
2
0
F
D
-0
8
D
0
2
0
F
D
-0
7
9
4
2
0
F
D
-0
6
5
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
0
6
4
s
_
3
_
1
0
_
2
0
1
8
C
M
Y
K