Morgunblaðið - 29.06.2018, Blaðsíða 2

2 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. JÚNÍ 2018
Útgefandi Árvakur Umsjón Ásgeir IngvarssonBlaðamaður Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is, Auglýsingar Sigríð-
ur Hvönn Karlsdóttirsiggahvonn@mbl.is Prentun Landsprent ehf.
Forsíðumyndina tók Árni Sæberg
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þ
orvaldur Kristjánsson
hrossræktarráðunautur
hefur haft í mörgu að snú-
ast í aðdraganda Lands-
móts hestamanna 2018.
Hann er einn af fremstu kynbóta-
dómurum landsins og hefur undan-
farnar vikur verið á þeytingi á milli
kynbótasýninga víða um land. Hann
verður líka önnum kafinn á lands-
mótinu enda formaður dómnefndar
og í hópi fimm kynbótadómara
mótsins.
Þótt vinnudagarnir verði langir
næstu vikuna er greinilegt að Þor-
valdur hlakkar mikið til. „Í mínum
huga snýst landsmótið fyrst og
fremst um að hylla þennan frábæra
hest sem við eigum og njóta sam-
vista við góða hesta og gott fólk.
Landsmótið er uppskeruhátíð þar
sem við fáum að sjá þær framfarir
sem orðið hafa í stofninum og einnig
í reiðmennsku.“
Til að fá að taka þátt í landsmóti
þurfa hestar fyrst að taka þátt í kyn-
bótasýningum sem haldnar eru víðs-
vegar á Íslandi. „Á þessum sýn-
ingum dæmum við rúmlega þúsund
kynbótahross sem skiptast í nokkra
flokka og efstu hrossin í hverjum
flokki vinna sér þátttökurétt á lands-
mótinu,“ útskýrir Þorvaldur.
Spennandi sýning
Alls eru um 170 kynbótahross sýnd á
landsmóti í einstaklingssýningum og
eru hrossin sýnd í
mismunandi
flokkum. Flokk-
unum er skipt eftir
kyni í fjögurra,
fimm, sex og sjö
vetra hryssur
annars vegar og
stóðhesta hins
vegar svo að
flokkarnir eru
samtals átta.
Hrossin sem
sýnd eru á
mótinu halda
öll byggingar-
dómum sínum
frá því í vor og
er eingöngu
dæmt fyrir
hæfileika.
Að auki
eru stóð-
hestum veitt
verðlaun fyrir af-
kvæmi og ræðst röðunin þar af
fjölda stiga í kynbótamati aðal-
einkunnar hestsins en til að
koma til greina þarf stóðhestur
að eiga a.m.k. fimmtán dæmd
afkvæmi sem öll hafa fengið að
lágmarki 118 stig. „Til viðbótar
eru veitt heiðursverðlaun þeim
stóðhestum sem eiga að lág-
marki 50 dæmd afkvæmi sam-
kvæmt sömu viðmiðum og fær
sá stóðhestur sem stendur þar
efstur hinn eftirsótta Sleipn-
isbikar,“ útskýrir Þorvaldur.
Mikil spenna ríkir í kringum
kynbótadómana því þó að
byggingardómar liggi fyrir áður
en landsmót hefst þá mynda þeir
aðeins 40% af heildareinkunn
hvers hests og hæfileikarnir því
60% af lokaeinkunninni.
Knaparnir geta farið tíu ferð-
ir fram og til baka um keppn-
isvöllinn til að sýna allt sem í
hrossinu býr. Sýna þarf allar fimm
gangtegundir íslenska hestsins og
dómararnir nota dómskala við matið
til að tryggja að samræmi sé á milli
dóma sem veittir eru á landsmóti og
á öðrum sýningum.
Miklar framfarir hafa
orðið á skömmum tíma
Þorvaldur hefur verið innan um
hesta frá því hann var barn og eign-
aðist sinn fyrsta klár aðeins sjö ára
gamall. Þorvaldur er rétt rúmlega
fertugur í dag og segir hann að gríð-
arlegar breytingar hafi orðið í
hrossaræktarheiminum frá því hann
fór sjálfur á bak í fyrsta sinn. „Tek-
ist hefur að safna í stóran þekking-
arsarp og við höfum borið gæfu til að
rannsaka ákveðnar hliðar íslenska
hestsins mjög vandlega, sem hefur
skilað sér í miklum erfðaframförum.
Þá hefur meðhöndlun og tamning
líka stórbatnað svo að betur gengur
að ná öllum eðliskostum hestanna
fram. Það er afar mikilvægt að halda
þessu rannsóknarstarfi áfram til að
tryggja áframhaldandi framfarir.“
Þrátt fyrir að stofninn hafi stór-
batnað er það ekki svo að bestu hest-
arnir á landsmótum fyrir 30 árum
þættu algjörir eftirbátar hestanna
sem sýndir eru í dag. „En það sem
hefur gerst er að hestarnir sem eru
sýndir núna eru orðnir mun betri
heilt á litið og minni munur á gæð-
unum. Stærsta breytingin er hversu
miklu meira er í dag til af framúr-
skarandi hrossum,“ segir Þorvaldur
og bætir við að þetta geti gert starf
dómarans erfiðara. „Kröfurnar til
hrossanna aukast jafnt og þétt í takt
við framfarirnar.“
Mikið er í húfi og keppendur hafa
lagt mikla vinnu og oft mikla fjár-
muni í hestana sem þeir sýna. Þor-
valdur segir að ræktendur séu upp
til hópa mjög íþróttamannslegir og
fátítt að deilt sé um ákvörðun dóm-
aranna. „Ræktendur nú til dags eru
líka mjög vel að sér í öllu sem við-
kemur ræktun og reiðmennsku, með
mikla þekkingu á því hvað kynbóta-
dómarnir ganga út á, og því er yfir-
leitt góður skilningur á niðurstöðum
dómanna þótt vissulega sé á stund-
um meiningarmunur.“
Á aðeins nokkrum áratugum hafa gæði hestanna
sem keppa á landsmóti stóraukist. Framfarir hafa
orðið bæði í ræktun og tamningu og sam-
keppnin um efstu sætin er hörð.
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
„Tekist hefur að safna í stóran þekkingarsarp og við höfum borið gæfu til að rannsaka ákveðnar hliðar íslenska hestsins mjög vandlega, sem hefur skilað sér í miklum erfðaframförum. Þá hefur
meðhöndlun og tamning líka stórbatnað svo að betur gengur að ná öllum eðliskostum hestanna fram,“ segir Þorvaldur Kristjánsson og bætir við að mikilvægt sé að halda áfram á sömu braut
Fjölgað hefur í hópi framúrskarandi hrossa
Sleipnisbikarinn er æðstu verðlaun landsmótsins og um veglegan verðlauna-
grip að ræða með merkilega sögu. Bikarinn var fyrst afhentur á landbún-
aðarsýningu í Reykjavík árið 1947 fyrir besta reiðhestinn. Sleipnisbikarinn er
samt mun eldri því af merkingum á honum má ráða að bikarinn hafi verið
smíðaður í London á tímabilinu 1837 til 1857. Á bikarnum er skjöldur sem gef-
ur til kynna að hann hafi fyrst verið notaður sem verðlaunagripur árið 1857 í
kappreiðum í norðanverðu Yorkshire-héraði, Union Bunt Cup, og var það
breskur majór að nafni Bell sem reið hestinum The Hero til sigurs.
Í lok seinni heimsstyrjaldar er bikarinn seldur á uppboði í London og var
kaupandinn Íslendingur, að öllum líkindum útgerðarmaður. Hann tekur
bikarinn með sér til Íslands og fær það seinna staðfest að gripurinn sé
mjög verðmætur enda völundarsmíð og gerður úr fjórum kílóum af silfri.
Fór svo að íslenska ríkið og Búnaðarfélag Íslands keyptu bikarinn og skiptu
kostnaðinum jafnt á milli sín.
Sleipnisbikarinn er farandbikar og þeir sem hljóta hann fá að hampa gripn-
um við hátíðlega athöfn en fá síðan aðeins að eiga mynd af bikarnum. Að
verðlaunaathöfninni lokinni er bikarinn fluttur aftur í Bændahöllina þar sem
hann er geymdur á öruggum stað í læstum skáp.
Bikar með 160 ára sögu
Knapi og þjálfari geta haft mikil
áhrif á frammistöðu hests á
landsmóti. „Þegar rýnt er í töl-
urnar kemur í ljós að aðeins 30-
40% af þeim árangri sem við
sjáum á keppnisbrautinni ræðst
af erfðum og skrifast þá afgang-
urinn á uppeldi, þjálfun og
tamningu hestsins. Vitaskuld
skiptir miklu máli að para sam-
an góð hross en lykillinn að því
að skara fram úr er að huga
rétt að öllu því sem fylgir í kjöl-
farið. Það er þessi eftirfylgni
sem skilur á milli ræktendanna,“
segir Þorvaldur. „Flinkur knapi
kallar síðan fram kosti hestsins
svo að eðlisgæði hans skína í
gegn. Við sjáum að sýnendurnir
verða hæfari með hverju árinu
og breytileikinn á milli knapa sí-
fellt að minnka.“
Knapinn kall-
ar fram kosti
hestsins