Stjarnan - 01.09.1953, Side 2

66
STJARNAN
lærðan mann um þetta efni, sagði maður-
inn: „Við værum betur staddir að vera án
Guðs lögmáls heldur en án páfans.“ Þá
svaraði Tyndal: „Ég hafna páfanum og
öllum hans lögum.“ Svo bætti hann við
þessum ógleymanlegu orðum: „Ef Guð lof-
ar mér að lifa, þá skal ég áður en mörg
ár líða, sjá svo um að drengurinn við
plóginn verði kunnugri Biblíunni heldur
en þú ert.“
Til þess að þýða Biblíuna á enska
tungu varð Tyndal að fá samþykki yfir-
manna kirkjunnar. Hann sneri sér því til
Cuthbert Tunstall biskups í Lundúnum, en
hann varð fyrir vonbrigðum því Tunstall
var mjög andstæður Lúther. Árið 1521
skrifaði Hinrik VIII. varnarrit um sjö
sakramenti katólsku kirkjunnar. Það var
mótmæli gegn riti sem Lúther hafði
skrifað er kallaðist: „Hin Babýloniska her-
leiðing kirkjunnar.“ Hinrik sagði líka að
„Rangar þýðingar Biblíunnar ættu að
vera brendar og þeim harðlega hegnt, sem
hafa þær eða lesa.“ Á þessu sama tímabili
brendi Wolsey kardínáli siðabótarbækur
sem komu frá meginlandinu til Englands.
Tyndal átti vin, Humphrey Monmouth,
sem var ríkur verzlunarmaður, og með að-
stoð hans byrjaði hann á Biblíuþýðingu
sinni. Það varð brátt ljóst að enginn prent-
ari á Englandi mundi voga að prenta þýð-
ingu hans, svo Tyndal varð að fara 1 út-
legð. „Ég skil,“ sagði hann, „að það er
ekkert herbergi í Lundúnum til að vinna í
við þýðingu Nýja Testamentisins. Það er
hvergi pláss til þess á Englandi.“
Með aðstoð Monmouths og vina hans
hélt Tyndal áfram starfi því sem Guð
hafði kallað hann til. Sagt er, að hann
hafi verið hjá Lúther í Wittenberg áður
en hann fór til Hamborgar. Það er ekki
hægt að meta of mikils áhrif Lúthers 1
öllu sem snerti siðabótina. Hið þýzka Nýja
Testamenti Lúthers var hjálp fyrir Tyndal
við fyrstu þýðingu hans, sem sjá má af
niðurröðun bóka og texta, skýringa og
tilvitnana, sem gefnar voru á blað-
röndunum.
Enginn var betur fær um að þýða
heldur en Tyndal. Helztu mentamenn þess
tíma sögðu um hann: „Hann er svo æfður
í sjö tungumálum: hebresku, Grísku,
Latínu, ítölsku, Frönsku, Spænsku og
Ensku, að hvert þeirra sem þú heyrir hann
tala mundir þú ætla að það væri móður-
mál hans.“ Auk þess var hann hámentaður
í öðrum greinum, og umfram alt hafði
hann djúpa lotningu fyrir Guðs orði.“
Þessi trúarhetja mætti mörgum erfið-
leikum og vonbrigðum. Fyrsta upplagið
var ekki fullprentað í Cologne þegar Tyn-
dal varð að flýja með hin dýrmætu rit af
því að óvinur hafði komist að áformi hans.
Prentunin var loks fullgjörð í Worms og
upplagið var leynilega sent til Englands
vafið innan í pakka af verzlunarvörum.
Bækurnar voru brendar jafnótt og yfir-
menn kirkjunnar gátu fest hönd á þeim.
En jafnvel hér sneri Guð sér til dýrðar
því sem óvinurinn ætlaði til skaða. Thomas
More og Tunstall biskup í Lundúnum
lögðu sig fram til að leita uppi bækurnar
og brenna þær. Það er sagt frá því, að
Tunstall samdi við kaupmann einn,
Augustine Packington að nafni, og bað
hann að ná í allar bækur sem hann gæti
og lofaði hátíðlega að borga þær allar fullu
verði. „Ég ætla að eyðileggja þær allar,
brenna þær fyrir framan „Páls Kross,“
sagði hann.
Packington fór nú á fund Tyndals og
sagði: „William, ég veit þú ert fátækur
maður, en ég hef útvegað þér viðskipta-
mann.“
„Hver er það?“ spurði Tyndal.
„Biskupinn í Lundúnum,“ svaraði
Packington.
„Hann bara brennir þær,“ svaraði
Tyndal.
„Það má vera, en hvað gjörir það til.
Hann brennir bækurnar hvort sem er, svo
það er betra að þú fáir peningana svo þú
getir prentað annað upplag.“
Og svona fór það. Biskupinn fékk bæk-
urnar, Packington fékk þakklætið en
Tyndal peningana.
Tyndal sagði: „Það er tvent sem gleður
mig: Ég hef peninga til að komast úr
skuldum, og allur heimurinn mun gremj-
ast yfir að Guðs orð er brent. Það sem
eftir verður af peningunum nota ég til að
gefa út fullkomnari útgáfu af Nýja Testa-
mentinu. Ég treysti því, að sú seinni verði
miklu betri en sú fyrri.“
Nokkru seinna var fangi, sem grunaður
var um villutrú, kallaður fram fyrir
Thomas More og þetta var samtal þeirra:
„Konstantine,“ sagði dómarinn, ,,ég