Velferð - 01.12.1995, Blaðsíða 32

verið haldin mörg erindi í skólunum
og leikskólum landsins um mikilvægi
þess að börn hreyfi sig. Er virkileg
þörf á þessari áminningu? Er það ekki
í eðli barna að hreyfa sig? Jú, eflaust,
en það hentar ekki alltaf lífsmynstri
okkar fullorðna fólksins. Hvaða afar
og ömmur hafa t.d. ekki fjárfest í
myndbandstæki og barnaspólum til að
hafa ofan af fyrir barnabörnunum
þegar þau koma í heimsókn. Hreyfing í
daglega lífinu er börnum a.m.k. jafn-
mikilvæg og fullorðna fólkinu. Kyrr-
setumynstrið á eftir að þróast nógu
fljótt. Öll getum við því átt stóran þátt
i því að ala ekki upp sjúklinga fram-
tíðarinnar því börn læra það sem fyrir
þeim er haft.
A 7. áratugnum gerði maður að nafni
Paffenberger rannsókn sem sýndi fram
á að þau börn sem hreyfðu sig meira
en önnur hafa meira þol og meiri mót-
stöðu gagnvart almennum sjúkdómum.
Þar á vel við máltækið - Hvaða ungur
nemur, gamall temur.
Kyrrseta er hættuleg
Á ráðstefnunni var rakin áhugaverð
rannsókn um áhrif líkamshreysti á
lífslíkur karlmanna. 9777 menn á
aldrinum 20-82 ára voru fengnir til að
taka þátt í 5 ára rannsókn. Þeir voru
læknisskoðaðir og þrekprófaðir í
upphaf og lok tímabilsins. Flestir
veiktust eða dóu úr þreklitla hópum, en
fæstir úr þeim þrekmikla. Þeir sem
náðu að vinna sig upp úr þreklitla
hópnum yfir í þann þrekmikla juku
lífslíkur sínar um 44%. 7,9% um
hverja mínútu sem þeir bættu við sig á
þrekprófi. Þeir sem hættu reykingum
juku einnig lífslíkur sínar um 44%.
Önnur rannsókn sýndi að kyrrsetu-
fólk er í 1,5 - 2,4 sinnum meiri áhættu
á að fá hjartasjúkdóma en sjúklingar
með hækkaðar blóðfitur, háþrýsting og
reykingarmenn. Þannig virðist aukið
þol hafa a.m.k. jafnmikið að segja um
lífslíkur eins og það að hætta að
reykja. Best væri því að gera hvoru
tveggja.
Konur og hjartasjúkdómar skipuðu
ákveðinn sess á ráðstefnunni. I ran-
sóknum hvaðanæfa að úr heiminum
virðast konur síður en karlar stunda
reglubundna hreyfingu. Banda-rísk
rannsókn sýndi fram á að ástæður þess
eru að konur 1) fá minni hvatningu frá
læknum og aðstandendum, 2) keyra
síður bíl, 3) finnst þær síður geta séð af
tíma fyrir þjálfun.
í Ameríku virðast svartar, eldri
konur í lægri stéttum og með litla
menntun síst skila sér í þjálfun.
Við viljum vekja athygli á því að
eftir tíðahvörf eru konur í jafnmikilli
hættu á að fá hjartasjúkdóma og karlar.
Þarna eru hin verndandi áhrif kven-
hormóna farin að dvína.
Meiri þjálfun og bætt
mataræði
Annar þáttur sem var í brennidepli á
ráðstefnunni var fitubúskapur. Þar var
lögð áhersla á að þjálfun ein og sér
væri ekki nóg til að lækka megi fit-
urnar í blóði. Þekkt er að þjálfun
veldur aukningu HDL blóðfitu og
minnkun LDL blóðfitu. Þannig verður
hlutfall góðu fitunnar hærri á kostnað
þeirra slæmu. Þessi áhrif eru talin vara
í 1 - 2 sólarhringa eftir hverja æfingu.
Því þyrftum við að ganga rösklega
u.þ.b. 1/2 klst dag hvern til að halda
þessum jákvæðu áhrifum. Önnur leið
til að laga fitumagnið í blóðinu er að
taka á mataræðinu. Með því að minnka
fituneyslu batnar HDL/LDL hlutfallið
og við fáum fram þessi jákvæðu áhrif.
Algengt er að hjartasjúklingar velji
aðeins annan þessara kosta, þ.e.
þjálfun eða bætt mataræði. í ljós hefur
komið að það er ekki nóg heldur er
nauðsynlegt að taka á báðum sviðum.
Það er staðreynd að þegar fólk er
nýstaðið upp úr erfiðum veikindum, þá
eru þessir einstaklingar tilbúnir að
leggja heilmikið á sig til að fyrirbyggja
áframhaldandi þróun sjúkdómsins.
Fólk fær fræðslu og góð ráð um
mataræði en því er lítið fylgt eftir.
Með tíð og tíma dofnar yfir baráttu-
viljanum og lífið fellur í sitt fyrra horf.
Oft er gripið til þess að nota dýr lyf til
þess að laga fitubúskapinn í stað
hvatningar og stöðugs aðhalds.
Á HL stöðinni hefur verið fylgst
með líkamsþyngd fólks, en hún segir
ekki alla söguna. Við höfum ekki fylgt
þeim sérstaklega eftir sem eru með
hækkaða blóðfitu. Þessu höfum við
hug á að breyta og veita þessum ein-
staklingum sérstakt aðhald í framtíð-
inni.
Hugsið ykkur ef einhver fyndi upp
meðferð sem lækkaði blóðþrýsing,
minnkaði líkurnar á hjartasjúkdómum
og krabbameini, jyki mótefnastarfsemi
líkamans og minnkaði sársaukaupp-
lifun. Meðferðin væri örugg, ódýr,
auðvelt væri að nálgast hana og eina
aukaverkunin væri sú að fólki liði vel.
Þarna er ekki átt við nýtt lyf, heldur er
átt við þann bónus sem ánægja getur
veitt manni.
Gleymið ekki öllu amstrinu við að
halda ykkur heilbrigðum að hafa
gaman af, því allt bendir til þess að ef
fólk tekur hlutunum ekki of alvarlega
32