Morgunblaðið - 11.10.2018, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 2018 13SJÓNARHÓLL
Vatnagörðum 22 | 104 Reykjavík | Sími 585 8300 | sala@postdreifing.is | postdreifing.is
FJÖLPÓSTUR
SEM VIRKAR
*könnun Zenter apríl 2016.
61% landsmanna lesa fjölpóst
70% kvenna lesa fjölpóst
58% neytenda taka eftir tilboðum á
vöru og þjónustu í gegnum fjölpóst*
Dreifum sex daga vikunnar inn á 80.000 heimili
MARKHÓPURINN ÞINN BÍÐUR
EFTIR TILBOÐI FRÁ ÞÉR
Hafðu samband og við gerum þér tilboð í þá þjónustu sem þér hentar
BÓKIN
Þessi misserin er enginn skortur á
bókum sem velta upp þeirri spurn-
ingu hvort kapítalisminn sé farinn úr
böndunum og/eða lýðræðið í bráðri
hættu. Er svo sem
ekki skrítið að höf-
undum sé þetta
efni hugleikið því
hér og þar má
greina merki of-
stækis og sundr-
ungar: í Evrópu
hafa flokkar á jaðri
stjórnmálanna
komist til valda og
í Bandaríkjunum
er forseti við völd
sem er þekktur
fyrir allt annað en
eðlilega hugsun.
Bandaríski
blaðamaðurinn og
fræðimaðurinn Ro-
bert Kuttner gerir efninu skil í nýrri
bók: Can Democracy Survive Global
Capitalism?
Hann bendir á að sjúkdóms-
einkennin séu skýr: kjör vinnandi
fólks virðast standa í stað á meðan
hagnaðartölur fyrirtækja hafa aldrei
verið hærri. Öryggisnet samfélags-
ins er tekið að gliðna og kjósendur
bregðast við erfiðri stöðu með því að
leita langt út fyrir miðju stjórnmál-
anna.
Rót vandans, að mati Kuttner, er
alþjóðlegur kapít-
alismi. Hið al-
þjóðlega kapítal-
íska kerfi veikir
stöðu vinnandi
fólks, að mati höf-
undar, en gefur
fjármálastofnunum
aukið frelsi og býr
til glufur í skatta-
kerfinu sem fyr-
irtæki nýta sér.
Óbeislaður kapítal-
ismi af þessu tagi
telur Kuttner að
grafi undan stoðum
heilbrigðis lýðræð-
issamfélags. Ef
hagkerfið sinnir ekki þörfum al-
mennings þá er einhvers konar upp-
gjör óhjákvæmilegt, að mati Kuttn-
ers, og leggur hann m.a. til þá lausn
að setja skorður á innflutning á
vörum frá löndum sem fylgja ekki
reglum alþjóðahagkerfisins og fara
illa með vinnuafl. ai@mbl.is
Togstreitan milli kapí-
talisma og lýðræðis
Í viðskiptum er alvanalegt að samningar séu gerðir og að-ilar undirgangist skuldbindingar fyrir hönd óstofnaðraeða óskráðra félaga. Er þá venjulega hafður sá hátturinn
á að tiltekinn aðili skrifar undir þann samning sem um ræðir
en með þeim fyrirvara að samningurinn sé gerður fyrir hönd
óstofnaðs eða óskráðs félags. Þessu fyrirkomulagi fylgir
ákveðið hagræði. Þannig kann það að vera að tilgangur
samningsaðila sé að stofnað verði sérstakt félag um þau við-
skipti sem um ræðir en aðilarnir hafa ýmist ekki haft tíma til
þess að ganga frá stofnun slíks félags áður en til samnings-
gerðar kemur eða þeir hafa einfaldlega ekki áhuga á því að
láta af slíkri stofnun verða nema það liggi fyrir að af viðskipt-
unum verði.
Sá böggull fylgir skammrifi að
óstofnuð félög geta eðli máls sam-
kvæmt ekki borið skyldur, átt rétt-
indi eða gert löggerninga í eigin
nafni. Það eru því þeir sem rita und-
ir samninga fyrir hönd óstofnaðra
félaga sem bera ábyrgð á efni þeirra
og efndum þar til gengið hefur verið
frá stofnun félagsins og þeim form-
skilyrðum sem fylgja yfirtöku þeirra
réttinda og skyldna sem um ræðir.
Þannig segir í 2. mgr. 10. gr. laga um
einkahlutafélög: „Nú er löggerningur gerður fyrir hönd fé-
lags áður en það er skráð og bera þeir sem tekið hafa þátt í
gerningnum eða ákvörðunum um hann óskipta persónulega
ábyrgð á efndum. Við skráninguna tekur félag við þeim
skyldum sem leiðir af stofnsamningi eða félag hefur tekið á
sig eftir stofnfund.“ Með vísan til þessa lagaákvæðis hefur
því mótast sú framkvæmd að samningar eru stundum gerðir
fyrir hönd óstofnaðra eða óskráðra félaga sem svo taka við
umræddum réttindum og skyldum við skráningu þeirra.
Þessi yfirtaka á réttindum og skyldum gerist hins vegar ekki
sjálfkrafa heldur þarf að gera ráð fyrir því í stofnsamningi að
félagið takist þessar skuldbindingar á herðar eða með sér-
stökum gerningi eftir að stofnfundur hefur verið haldinn.
Víkur þá sögunni að nýlegum dómi Hæstaréttar frá 21.
júní sl. í máli nr. 618/2017. Var þar einmitt um að ræða að
tveir aðilar gerðu tilboð um kaup hlutafjár fyrir hönd
óskráðs einkahlutafélags. Í stuttu máli þá var tilboðið sam-
þykkt en ágreiningur kom upp á milli þeirra sem stóðu að til-
boðinu fyrir hönd hins óskráða félags um efndir þess. Úr
varð að kaupin voru gerð en aðeins með atbeina annars þess
aðila sem hafði staðið að tilboðinu. Í málinu var öðru fremur
deilt um það hvort forkaupsréttur hefði virkjast þar sem til
nýs samnings hafði stofnast við sölu þess hlutafjár sem um
var ræða eða hvort tilboðið sem gert hafði verið í nafni hins
óskráða félags væri enn gilt.
Um þetta segir í dómi Hæstaréttar: „Þegar samningurinn
komst á var einkahlutafélag, sem var ætlað að verða kaup-
andi hlutanna, ekki aðeins óskráð, heldur hafði það ekki ver-
ið stofnað. Ákvæði 2. mgr. 10. gr. laga nr. 138/1994 um einka-
hlutafélög taka ekki eftir orðanna hljóðan til aðstæðna sem
þessara, enda ná þau til skuldbindinga, sem myndaðar eru í
nafni slíks félags sem hefur þegar
verið stofnað […] en ekki hefur enn
verið skráð.“ Þarna greinir rétt-
urinn á milli óstofnaðra félaga ann-
ars vegar og félaga sem þegar hafa
verið stofnuð en ekki verið skráð
hins vegar. Í málinu lagði rétturinn
til grundvallar að þeir aðilar sem
stóðu að tilboðsgerðinni fyrir hönd
hins óskráða félag hefðu einir og í
sameiningu notið réttinda og borið
skyldur kaupanda samkvæmt samn-
ingnum. Aftur á móti kom einnig fram í dómi Hæstaréttar
að þar sem forsenda tilboðsgjafa um að eignarhald þeirra á
hlutafénu skyldi vera í gegnum hið óstofnaða félag þá yrði að
líta svo á að í samþykki tilboðsins hefði einnig falist sam-
þykki viðsemjenda þeirra að tilboðsgjafar gætu á síðari stig-
um ákveðið upp á sitt eindæmi að færa réttindi sín og skyld-
ur til félags sem þeir myndu stofna til eignarhalds á og yrði í
þeirra eigu í þeim hlutföllum sem komu fram í tilboðinu.
Þegar viðskipti sem gerð eru í nafni óstofnaðs félags
ganga eftir þá er framkvæmdin yfirleitt sú að stofnað er fé-
lag og þeir samningar sem um ræðir eru gerðir fyrir þess
hönd og í þess nafni. Það er frekar í þeim tilvikum þegar við-
skipti ganga ekki eftir sem álitaefni vakna um hver beri
raunverulega ábyrgð á þeim skuldbindingum sem um ræðir.
Að teknu tilliti til áðurnefndrar niðurstöðu Hæstaréttar er
full ástæða til þess að fara að öllu með gát þegar kemur að
samningsgerð fyrir hönd óstofnaðra félaga sem mætti orða
með þeim hætti að aðgát skuli höfð í fjarveru félags.
Samningsgerð fyrir
hönd óstofnaðra félaga
SPROTAR
Garðar Víðir Gunnarsson
Lögmaður á LEX lögmannsstofu.
”
Sá böggull fylgir
skammrifi að óstofnuð
félög geta eðli máls
samkvæmt ekki borið
skyldur, átt réttindi eða
gert löggerninga í eigin
nafni.