Morgunblaðið - 13.12.2018, Qupperneq 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2018
AF 200 MÍLUM Á MBL.IS
Ný skýrsla um þjóðhagsleg áhrif hvalveiða, sem sjávarútvegs-
ráðherra óskaði eftir og átti að liggja fyrir í október, hefur ekki skil-
að sér. Þetta staðfesti upplýsingafulltrúi atvinnuvega- og nýsköp-
unarráðuneytisins, Þórir Hrafnsson, í samtali við 200 mílur á
þriðjudag. Sagði hann ráðuneytið hafa ýtt á eftir Hagfræðistofnun
Háskóla Íslands að skila skýrslunni.
Síðasta skýrsla þessa efnis var gefin út 2010 og var niðurstaðan sú
að þjóðhagslega hagkvæmt teldist að halda hvalveiðum áfram.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra gaf það út í sumar að ákvörð-
un um úthlutun nýrra hvalveiðileyfa yrði ekki tekin fyrr en úttekt á
umhverfisáhrifum, dýraverndunarsjónarmiðum, samfélagslegum
áhrifum og áhrifum á íslenskt efnahagslíf hefði verið gerð. Skýrslan
mun nú vera langt komin og er von á henni í kringum áramót.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hvalbátur á leið inn Hvalfjörð með hval. Von er á skýrslunni um áramót.
Enn er beðið eftir
hvalveiðaskýrslu
Á skömmum tíma hafa orðið miklar
breytingar á rússneskum sjávar-
útvegi. Húni Jóhannesson, sérfræð-
ingur á fyrirtækjaráðgjafarsviði
Arctica Finance,
segir mikilvægt
að seljendur ís-
lenskra sjávaraf-
urða séu meðvit-
aðir um þessa
þróun því stór og
voldugur keppi-
nautur sé að
verða til í austri.
Að sögn Húna
hefur það orðspor loðað við rúss-
neskan fisk að hann sé ögn lakari
en sá íslenski, en nú megi oft lítinn
sem engan mun finna á íslenska
fiskinum og þeim rússneska. „Að
vísu á það að sumu leyti enn við um
rússneskar fiskafurðir að þær hafa
verið tvífrystar, og rússnesk
útgerðarfélög búa við þannig land-
fræðilegar aðstæður að forsendur
fyrir framleiðslu og sölu á ferskum
fiski eru ekki sérlega góðar, en
munurinn á gæðum hefur minnkað
hratt og stefnir í að sumt af þeim
fiski sem í dag má kaupa af Rúss-
um verði á pari við þá vöru sem
fæst á Íslandi.“
Endurúthluta 20% kvótans
Húni er einn af höfundum nýrrar
greinargerðar Arctica og Íslenska
sjávarklasans þar sem farið er í
saumana á meginatriðum rúss-
nesku sjávarútvegsbyltingarinnar.
Hann segir að þróunina megi rekja
aftur til ársins 2004 þegar rússnesk
stjórnvöld ákváðu að gefa út fisk-
veiðiheimildir til fimm ára. „Að
taka upp kvótakerfi vakti ekki
mikla hrifningu en greinin lagaði
sig fljótt að nýjum aðstæðum og ár-
ið 2009 var gengið einu skrefi
lengra með því að gefa kvótann út
til 10 ára. Þegar tók að styttast í
endurúthlutun kvóta var síðan
ákveðið að bæði láta úthlutunina
gilda til 15 ára og nota kvótakerfið
til að skapa hvata til fjárfestingar í
nýjum skipum og vinnslutækjum.“
Við næstu úthlutun, árið 2019,
mun 80% kvótans vera ráðstafað
með hefðbundnum hætti en 20%
fara til þeirra útgerðarfélaga sem
hafa nútímavætt flota sinn og fisk-
vinnslur. Húni segir flest benda til
að þessi útfærsla hafi skilað tilætl-
uðum árangri og fyrir metnaðar-
fulla útgerðarmenn blasi við að við-
bótarkvótinn muni borga
fjárfestinguna upp tiltölulega hratt.
„Bæði fá þeir meiri fisk til að veiða,
eignast skip sem eru hagkvæmari í
rekstri, geta aukið gæði vörunnar
og þar með hækkað verðið, og þeir
standa líka betur að vígi þegar
kemur að því að fá fólk til starfa
enda má reikna með að það muni
þykja eftirsóknarverðara að vinna
t.d. á nýju og fullkomnu skipi en á
gömlu,“ útskýrir hann. „Að sama
skapi er augljóst að þau fyrirtæki
sem ekki láta hendur standa fram
úr ermum og taka þátt í nútíma-
væðingunni munu ekki vera sam-
keppnishæf og á endanum verða
undir.“
Nútímavæðing rússnesks sjávar-
útvegs hefur verið hvalreki fyrir
mörg íslensk tækni- og skipahönn-
unarfyrirtæki og hafa t.d. Skaginn
3X, Valka og Marel landað stórum
samningum um smíði risavaxinna
fiskvinnslna af fullkomnustu gerð,
og Knarr samið um gerð fullkom-
inna nútímaskipa. Er útlit fyrir að
þessi félög og fleiri muni á komandi
árum starfrækja útibú og þjónustu-
stöðvar víða um Rússland og senda
starfsmenn á staðinn í tuga og jafn-
vel á köflum í hundraðavís.
Eftirspurn heldur verðinu uppi
Fyrir íslensk sjávarútvegsfyrir-
tæki gæti þróunin í Rússlandi hins
vegar þýtt harðnandi samkeppni í
efri lögum markaðarins, enda verði
gæði fisksins ekki ósvipuð en m.a.
launakostnaður í Rússlandi töluvert
lægri. Húni gengur ekki svo langt
að spá því að framboð á rúss-
neskum úrvalsfiski geti haft þau
áhrif að íslenskir seljendur þurfi að
lækka hjá sér verð: „Þar hjálpar að
eftirspurn á heimsmarkaði er að
aukast og þróunin í mörgum lönd-
um sú að góður fiskur er orðinn
hversdagslegri vara sem er oftar á
borðum frekar en matur sem eld-
aður er við sérstök tilefni. Á risa-
vöxnum mörkuðum eins og Asíu er
hvítur fiskur líka að sækja á.“
Ef eitthvað er grunar Húna að á
markaði framtíðarinnar muni neyt-
endur gera betur greinarmun á
villtum fiski og eldisfiski, og margir
muni sjá meiri gæði í villta fisk-
inum. „En í hugum neytenda mun
líka hágæðafiskur verða æ einsleit-
ari vara ef ekki er að greina neinn
merkjanlegan mun á fiski eftir því
hvar hann var veiddur og hvar hon-
um var landað. Gæti farið svo að
einhverntíma í ekki svo fjarlægri
framtíð gæti verið skynsamlegt fyr-
ir t.d. Íslendinga, Færeyinga,
Norðmenn og Rússa að taka hönd-
um saman um sameiginlega mark-
aðssetningu á Norður-Atlantshafs-
fiski.“
Húni segir þróunina í Rússlandi
líka sýna hvað það er sem koma
skal, og að jafnvel í löndum þar
sem greinin virðist risastór, silaleg
og skammt á veg komin í tækni og
nýsköpun geti réttu hvatarnir orðið
til þess að sjávarútvegsfyrirtæki
nútímavæðist mjög hratt. „Tæki-
færin virðast nærri því ótæmandi
fyrir tæknifyrirtækin og myndu út-
gerðir um allan heim hagnast á því
að kaupa skip og vinnslulínur sem
auka skilvirkni, hagkvæmni og
gæði.“
Rússneskar sjávarafurðir sækja á
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Miklar fjárfestingar í rúss-
neskum sjávarútvegi þýða
að gæðin hafa aukist tölu-
vert. Landslag markaðar-
ins gæti breyst hratt.
AFP
Fisksali á gaddfreðnum fiskmarkaði í Yakutsk í Síberíu. Rússar eru óðum að tæknivæða bæði veiðar og vinnslu.
Húni
Jóhannesson
56 10 000
TAXI
BSR
Góð þjónusta
yfir 90 ár10%
afsláttur
fyrir 67 ára
og eldri