Fréttablaðið - 24.04.2019, Side 27

senalive.is/divur
14. SEPTEMBER Í ELDBORG HÖRPU
SVALA & JÓHANNA GUÐRÚN
DÍSELLA · FR IÐRIK ÓMAR · KATRÍN HALLDÓRA
RAGGA GRÖNDAL · S IGGA BEINTEINS
KVÖLDTÓNLE
IKAR:
ÖRFÁIR MIÐA
R EFTIR
DAGTÓNLEIKA
R:
FÁIR MIÐAR E
FTIR
Menntamálaráðherra lýsti á dögunum áhyggjum sínum af spekileka frá
landinu. Það er gott að hið opin­
bera gefi málefninu gaum en vegna
smæðar samfélagsins og takmark­
aðra tækifæra ætti ekki að koma á
óvart að sprenglært fólk kjósi af og
til að freista gæfunnar utan land­
steinanna.
Í ljósi þessa mætti hvetja til þess
að kraftur verði lagður í aðildarferli
Íslands að Geimvísindastofnun Evr­
ópu (ESA). Það er auðvelt að afskrifa
og gera grín að draumórum um
íslenska geimferðaáætlun en málið
snýst um allt annað og meira. Á
verksviði stofnunarinnar er marg­
vísleg starfsemi, allt frá hugbúnað­
arþróun að jarðfræði og veðurrann­
sóknum. Hver aðildarþjóð stýrir
sinni þátttöku að umtalsverðu leyti
og leitast þannig við að nýta krafta
síns fólks sem best.
Fjárframlag hvers lands byggir á
landsframleiðslu þess og umfangi
þátttöku. Evrópusambandsþjóðir,
auk Noregs, Sviss og Kanada, eru
aðilar að stofnuninni en ESB leggur
auk þess til tæpan fjórðung fjár­
framlaga. Að lágmarki er andvirði
greiðslna til ESA svo látið renna
til baka til aðildarþjóðar í formi
verkefna sem leyst eru þar í landi.
Framlögin eru því í raun ekki greidd
úr landi heldur nýtast að fullu í
vísindastarf heima fyrir auk þess
sem allir njóta góðs af viðamiklu
samstarfi á sviði stofnunarinnar.
Ef þátttaka okkar Íslendinga væri
hlutfallslega svipuð og þátttaka
hinna Norðurlandaþjóðanna að
jafnaði næmu árleg fjárframlög
okkar um 390 milljónum króna. Í
svari utanríkisráðherra við fyrir­
spurn varðandi stöðu mála fyrir
nokkru kom þó fram að framlagið
gæti orðið umtalsvert minna, en
umsóknarferlið sjálft gæti þó tekið
„um eða yfir áratug“. Það teldi ég
góða fjárfestingu en of langan tíma.
Fjöldi Íslendinga starfar nú í
útlöndum við verkefni sem hægt
væri að bjóða upp á hér á landi ef
Ísland gerðist aðili að ESA. Aðildin
væri mikilvægur tappi í spekilekann
sem menntamálaráðherra ræddi,
væri lyftistöng fyrir raungreinanám
og byði íslensku vísindafólki fleiri og
áhugaverðari atvinnutækifæri.
ESA borgar sig  
Björn Berg
Gunnarsson
fræðslustjóri
Íslandsbanka
Vegna smæðar
samfélagsins og
takmarkaðra tækifæra ætti
ekki að koma á óvart að
sprenglært fólk kjósi af og til
að freista gæfunnar utan
landsteinanna
Framleiðslugeirinn hefur
lítið svigrúm til launa-
hækkana og þurfa því
mörg fyrirtæki að grípa
til mótvægisaðgerða.
Geirinn bar mikið af
kostnaðinum sem hlaust
af síðustu samningum.
Launahæk kanirnar sem kveðið er á um í nýjum kjarasamningum koma þungt niður á framleiðslu­fyrirtækjum. Þær geta því
kallað á verðhækkanir eða hag­
ræðingaraðgerðir að sögn Guðrúnar
Hafsteinsdóttur, formanns stjórnar
Samtaka iðnaðarins og markaðs­
stjóra Kjöríss.
„Það er ekkert launungarmál
að kjarasamningarnir koma mjög
misjafnlega niður á fyrirtækjum
og þessar hækkanir lenda þungt á
framleiðslugeiranum,“ segir Guð­
rún í samtali við Markaðinn.
ÍSAM, sem á meðal annars Myll­
una, Ora, Frón og Kexsmiðjuna,
boðaði í síðustu viku hækkun á
öllum vöruf lokkum verði nýir
kjarasamningar samþykktir. Önnur
fyrirtæki á borð við Gæðabakstur
hafa einnig ákveðið að hækka verð.
Guðrún nefnir að framleiðslu­
fyrirtæki hafi borið mikið af þeim
kostnaði sem hlaust af gerð síðustu
kjarasamninga árið 2015.
„Þá héldu fyrirtæki í sér og voru
orðin aðþrengd seinni part 2017
og á síðasta ári. Þegar við töluðum
um að það væri ekki svigrúm þá
vorum við að tala út frá þessum
geirum. Launahækkanir geta því
miður kallað á hækkun á vöruverði
eða hagræðingaraðgerðir, sem við
vitum öll hvað þýðir en viljum helst
forðast. Við erum því miður búin að
sjá á síðustu vikum að mörg fyrir­
tæki eru að hagræða hjá sér,“ segir
Guðrún en bætir við að hún telji að
samningarnir séu jákvæðir þegar
heildarsamhengið er skoðað.
„Þarna eru atriði eins og stytting
vinnutíma og f leira sem fyrirtæki
geta notað til mótvægis við beinar
launahækkanir. Þetta eru f lóknir
samningar og það er verkefni
atvinnurekenda að notfæra sér þá
til hins ýtrasta,“ segir Guðrún og
bætir við: „Markmið samningsins
um lægri vexti munu skila heimil­
um og fyrirtækjum miklum ávinn­
ingi ef það gengur eftir.“ Þá hafi
verið gríðarlega mikilvægt að ná
fjögurra ára samningi til að skapa
frið á vinnumarkaði þannig að fyr­
irtæki í landinu geti skipulagt fram
í tímann. „Við sáum að fasteignasala
var botnfrosin, sem og bílasala, og
einkaneysla dróst saman. Það héldu
allir að sér höndum, bæði einstakl­
ingar og fyrirtæki.“
Þá verður fyrsti stjórnarfundur
Samtaka iðnaðarins eftir gerð
kjarasamninga haldinn í dag. „Ég
geri fastlega ráð fyrir því að þetta
muni verða rætt á breiðum grunni
á fundinum,“ segir Guðrún. Spurð
hvernig félagsmenn samtakanna
hafi tekið í kjarasamningana segir
hún að margir séu sáttir en eðli­
lega séu skiptar skoðanir. „Aðal­
atriðið er að það tókst að semja,
samningurinn er til langs tíma,
með því er óvissu ýtt til hliðar og
hægt að skipuleggja fram í tímann.
Fyrirtæki munu bregðast við, hvert
á sinn hátt en allar forsendur eru til
staðar um að láta markmið samn­
ingsins um stöðugleika standa.“
Forysta verkalýðshreyfingar­
innar hefur gagnrýnt boðaðar verð­
hækkanir harðlega. Drífa Snædal,
forseti Alþýðusambands Íslands
(ASÍ), sagði sambandið íhuga það
hvort hvetji ætti félagsmenn til að
sniðganga fyrirtæki sem boða verð­
hækkanir á vörum vegna kjara­
samninga. Þá sagði hún að verð­
lagseftirlit ASÍ yrði ef lt til muna
eftir kjarasamninga.
Ragnar Þór Ingólfsson, formaður
VR, sagði ljóst að yfirlýsingar um
verðhækkanir væru ekki til þess
fallnar að vekja bjartsýni um að
kjarasamningar héldu þegar kemur
að forsenduákvæðum um að vextir
lækki og að kaupmáttur launa verði
tryggður.
Atkvæðagreiðslu á meðal aðildar­
fyrirtækja Samtaka atvinnulífsins
um lýkur í dag. Kjarasamningurinn
felur í sér sérstaka áherslu á kjara­
bætur til tekjulágs launafólks þar
sem launahækkanir samningsins
eru allar í formi krónutöluhækkana
á kauptaxta og föst mánaðarlaun
fyrir dagvinnu. Launahækkanir til
þeirra sem starfa á töxtum nema
90 þúsund krónum á samnings­
tímanum.
thorsteinn@frettabladid.is
Hækkanir leggjast þungt á framleiðslu
Launastig á Íslandi hefur áhrif á samkeppnishæfni framleiðslufyrirtækja hérlendis. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Guðrún
Hafsteinsdóttir.
3M I Ð V I K U D A G U R 2 4 . A P R Í L 2 0 1 9 MARKAÐURINN
2
4
-0
4
-2
0
1
9

0
8
:0
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
D
9
-6
0
B
8
2
2
D
9
-5
F
7
C
2
2
D
9
-5
E
4
0
2
2
D
9
-5
D
0
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
4
8
s
_
2
3
_
4
_
2
0
1
9
C
M
Y
K