Umbrot - 16.01.1976, Page 7

MARGRÉT JÓNSDÓTTIR:
AÐ AFLOKNU KVENNAÁRI
Fyrir mörgum, mörgum árum
skiptist mannkynið á Islandi í
tvennt. Yfirstétt og undirstétt.
I yfirstétt voru sýslumenn, prest
ar, hreppstjórar, kaupmenn, stór
bændur, læknar og einstaka lærð
ur maður. I undirstétt voru fá-
tæklingar, alþýðan. Þeir skipt-
ust í kotbændur, betlara, sjó-
menn, niðursetninga (vesalinga
og munaðarleysingja), gamal-
menni, verkafólk (konur og
menn), ekkjur, einstæðar mæð-
ur og eiginkonur.
Yfirstétt hafði þa'ð mismun-
andi gott og undirstétt mismun-
andi skítt. Yfirstéttin bar tak-
markalausa andúð á undirstétt-
inni. Það sem skildi þessa tvo
hópa að, voru peningar. Og
vegna þessara peninga varð svo
mikið ómælisdjúp á milli þeirra.
að enginn komst yfir nema fugl-
inn fljúgandi. Hvað mikið sem
undirstétt púlaði varð skuld
hennar aðeins meiri og meiri.
Þið kannist öll við þessa sögu.
hún er enn til í mörgum lönd-
um. En sem betur fer frelsuðust
. fátæklingarnir hér smátt og
smátt úr áþján, fyrir tilstilli
góðra sálna og bilið milli stétt-
anna minnkaði að mun. Yfirstétt
rann svolítið saman við hina og
missti mörg einkenni sín. Eins
og t.d. virðingu. —• Og undir-
stétt blandaðist svolitið saman
við hina og glataði að nokkru
undirlægjuhætti sínum. Og nú er
svo komið að allir hafa það nokk
uð gott, vel flestir „millar". En
mismunandi gott sem fyrr.
Eins og lög gera ráð fyrir,
varð þarna þróun og í svoleiðis
löguðu þróast allt sitt og hvað.
T.d. breyttust einkenni stéttanna
stöðugt, en þau hurfu alls ekki.
Enn eru það tvær stéttir, en of-
urlitlar tilfæringar á flokkum,
og er nú svo komið að í undir-
stétt hefur fækkað verulega, því
flestir karlmenn hafa sagt skil-
ið við gamla félaga og eru nú
nær eingöngu þama konur, gam-
almenni og börn, ásamt einstaka
karli.
Hér verð ég að skjóta inn í, að
í þjóðfélagi voru er himinhár
stigi. Hann stendur upp úr miðju
landinu, beinn og breiður, beint
upp í loftið. En þar sem land
vort er eldfjallaland, eru tíðir
jarðskjálftar, sem hrista svo
mjög þennan stiga, að stundum
riðar hann til falls. En einhvern
veginn hefur honum tekist að
standa það allt af sér, enn sem
komið er.
Það gefur auga leið að svona
hár stigi hlýtur að hafa mörg,
mörg þrep, — og þar sem hann
er mjög breiður, rúmar hann
margt fólk. Fólk segi ég. — Já,
þetta er nefnilega bústaður fólks
ins í landinu, þess ástkæra heim
ili.
Neðstu þrepin eru þéttsetin.
Þar býr gamla fólkið. Hvað ann
að? Það er jú svo gamalt og las
burða, að það kemst ekki lengra.
Síðan koma konur, þá konur og
síðan fleiri konur, koll af kolli.
— langt upp í stigann. Flestar
neðarlega. Og svo smáþynnist
hópurinn. Ofarlega er ekki eina
einustu að sjá, hvað sem reynið
að rýna, nema, — jú, þarna al-
veg efst má sjá grilla í fjórar
kvensur. Nú, í heimilisstiganum
er fleira fólk. Bömin svona hér
og þar — allfjölmennur hópur
vaskra manna er þarna neðar-
lega til heimilis, en ekki ná þeir
samt til fríðasta og föngulegasta
kvennhópsins. — Svo dreifast
þeir tiltölulega mjög fallega í öll
þrepin upp úr, en eru heldur
kvennmannslausir þama í efstu
þrepunum. Einstaka karlar fá
svima í allri þessari hæð, sumir
detta niður, meiða sig svolítið
og reyna svo að brölta aftur upp,
með misjöfnum árangri. Enn aðr
ir láta sér nægja að riða svolítið
af svimanum, en detta ekki. En
þeir lifa i stöðugum ótta. /
Svona leit þessi stigi út á því
herrans ári 1974.
Svona leit þessi stigi út á því
kvennanna ári 1975 og svona lít-
ur þessi stigi út í byrjun þess
herrans árs 1976.
Lítum í neðstu þrepin, til
kvennanna. Þar er alltaf til nóg
af góðu kaffi — því þær fengu
allar kaffikönnuna í vöggugjöf.
Þar er líka mikið skrafað og
mikið unnið. Já, þær vinna svo
mikið að þær hafa yfirleitt ekki
tíma aflögu að heimsækja karl-
mennina í efri byggðum, nema
kannski ein og ein í einu, en
aldrei tvær. Þær tala um ójafn-
rétti kynjanna og segjast þrá
jafnrétti, t.d. í launamálum. En
þær hafa lítið þrek. Það er svo
mikið að gera alla daga, að þær
hafa ekkert þrek aflögu að lokn-
um vinnudegi, til að berjast fyr-
ir jafnrétti. Að vísu hafa nokkr-
ir góðir karlmenn hjálpað til að
fá sömu laun fyrir sömu vinnu
í einstaka tilfellum, en alls ekki
öllum. En svo er hitt annað mál.
að þar sem þeir tilheyra ekki
sömu vinnustétt og þær — fá
þær lægri laun.
Og þessar blessaðar konur,
sem þrá jafnrétti (í öllu) þær
metast samt hver við aðra, hver
og hver sé hú í'æðra starfi.
Tökum t.d. stolt okkar hér á
Akranesi — Sjúkrahúsið . Þar
er óréttlætið í launamálum hvað
bersýnilegast.
Ef við hugsum okkur bara
einn lítinn stiga þar, þá væru
læknarnir í efstu þrepunum, aðr-
ir karlmenn við stofnunina í
þeim næstu. Þá alls konar kon-
ur við stofnunina eins, og t.d.
hjúkrunark., röntgenk., sjúkra-
liðar og fl., neðstar hreingerning
arkonur. Við þekkjum þetta
fólk. Þetta er okkar fólk og gott
fólk, sem vinnur sín störf vel
og samviskulega. Ég fyrir mitt
leyti get ekki verið án neins
þeirra, þegar ég gisti það hús.
En af hverju læknar efst og
hreinlætið neðst? Það skil ég
ekki. Ekki svo að skilja að bless-
uðum læknunum okkar sé ofborg
að. Ég efast ekki um að þeir
þurfi á því öllu að halda í allri
þessari óðaverðbólgu. En veitir
konunum nokkuð af því að fá
sömu laun? Það er það sem ég
skil ekki. Hvers vegna þurfa
konur ekki eins mikil laun ? Eru
konur svona miklu ómerkilegri
en karlar?
Nei og aftur nei. Þær eru ná-
kvæmlega jafn merkilegar og
mikilvægar og karlmenn. Þess
vegna eiga þær að fá jafn mikil
laun.
En ég er bara hrædd um að
þetta sé ekki læknunum að
kenna, því síður karlmönnum yf-
ir leitt, heldur grunar mig að
sökina. sé að finna hjá okkur,
KONUM sjálfum. Við vanmetum
okkur.
Hjá mörgum konum er það
fyrsta sjálfsstæðisskerfið að
fara út að vinna. Annað hvort í
byrjun barnauppeldis, í því
miðju eða að því loknu, til að
drýgja tekjur „mannsins11 — þá
biðjum við ekki um mikið —
bara pínulítið, svona rétt fyrir
hinu og þessu — já — meira
var það nú ekki — nei, ó, nei. O.
ætli það —. —
Skyndilega komumst við ekki
aftur heim í hlýjuna, það verður
ekki aftur snúið, við tilheyrum
þróuninni og verðbólgunni. Og
til að bjarga bæði þjóðarbúi og
heimili frá gjaldþroti, erum við
hér og getum ekki annað — með
verst launuðu störfin. En þetta
er ekki eins slæmt og virðist í
fljótu bragði, því þetta er ekkert
Nokkru fyrir jól var sú ákvöröun
tekin að verja einni kennslustund
tveggja deilda í fyrsta bekk Gagn-
fræöaskólans (I. og !>.), sem undir-
ritaður kennir Islandssögu, til heim
sóknar í Byggðasafniö i Göröum.
Sé rétt á málum haldið, þá eru
slíkar heimsólcnir nemenda tvímæla-
laust vel til Þess fallnar að vekja
áhuga þeirra á liðinni tið og veita
nýja innsýn í eitt og annað, sem
heyrir sögunni til.
Að þessari heimsókn lokinni var
nemendum gert að skrifa ritgerð
um það, sem fyrir augu og eyru
bar og draga sínar ályktanir af því.
Fer hér á eftir sýnishom þeirrar
ritgerðar sem UMBROT Valdi og
hefur góðfúslega tekið til birtingar.
Björn Jónsson.
Dag einn, fyrir nokkru féngu
tveir bekkir Gagnfræðaskóla
Akraness að fara í Byggðasafnið
að Görðum. Kennarinn okkar,
séra Björn Jónsson, fór með okk
ur. Þegar við komum að safninu
beið Loftur Loftsson eftir okkur
og opnaði hann safnið og sýndi
okkur. Ég byrjaði á að skoða
gamla skólastofu, í henni var t.d.
gamall, kolaofn úr búi læknis-
hjónanna Ingibjargar Ólafsdótt-
ur og Ólafs Finsen. Þar var líka
óhagganlegt náttúrulögmál. Við
getum breytt þessu, en aðeins
með því áð standa saman, allar
sem ein. Ekkert múður.
Við erum voldugar, sterkar.
helmingur þjóðarinnar. Við
gátum það 1974 — 1975 og við
getum það lika 1976. En við
gerðum það ekki.. Samt gáfu
„sameinuðu karlmennimir okk-
ur heilt ár til ráðstöfunar. Heilt
kvennaár. Því gerðum við ekk-
ert?
Það er sannað mál að ekki er
nóg að líta „mjög alvarlegum
augum á málið“. — Það verður
að gera eitthvað.
Og þetta eitthvað vitum við
allar hvað er. Að leggja niður
alla vinnu, ekki þara í einn dag.
heldur þangað til að tilskipað
og framkvæmt verður algjört
jafnrétti.
Að afloknu kvennaári er mér
efst í huga vonbrigði mín vegna
þessarar eilífu lúshægfara þró-
unar, sem virðast vera í öllu.
Eina breytingin sem ég hef orð-
ið vör við er sú, að í útvarpinu
um daginn var auglýst ný útgáfa
á „Unga stúlkan og eldhússtörf-
in“ með nýju nafni, „Unga
fólkið og eldhússtörfin“. Svona
hægfara er öll þróun.
Og erum við ekki ósköp ánægð
með þetta? — Nú ekki það. -—
Því berjumst við þá ekki fyrir
rétti okkar?
Upp með jafnréttið og fram-
þróunina! ! ! — Um friðinn skul
um við tala að loknum sigri.
bókaskápur frá Oddi Sveinssyni
og margt fleira. Við sáum líka
gamla-Ford, árg.'1921, gramma
fón, orgel, prentvél og margt
fleira. Ég leitaði lengi að tafl-
mönnunum, sem smíðaðir eru úr
hvalbeini, eri séra Björn sagði,
að þeir væru ennþá í gamla safn
húsinu. Mér finnst mjög gaman
og fróðlegt að skoða svona söfn
þá sjáum við og skiljum betur
hvernig fólk lifði í gamla daga,
en það hefur áreiðanlega verið
allt öðru vísi en við lifum núna.
Sá, sem átti mestan þátt í því að
byggja upp byggðasafnið að
Görðum er séra Jón. M. Guð-
jónsson, fyrrv. sóknarprestur og
eigum við honum mikið að
þakka.
Að lokum vil ég þakka séra
Birni fyrir þessa skemmtilegu
ferð.
Rannveig Kristjánsdóttir, 1-Þ.
7
Ferð í Byggðasafnið